صادق کوشکی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به سخنان اخیر رهبری در مورد دانشگاه سیاسی و لزوم تفکر سیاسی در دانشجویان، اظهارکرد: درک این جمله رهبر انقلاب که زمانی فرمودند «خدا لعنت کند کسانی را که تلاش می کنند قشر جوان و دانشگاه ما را غیر سیاسی کنند» جز با درک فضای سیاسی دوران دولت های هاشمی رفسنجانی امکان پذیر نیست».
وی افزود: هاشمی وقتی به ریاست جمهوری رسید، با این شعار که «من خودم به اندازه کافی سیاسی هستم و نیازی نیست کابینه دولت من سیاسی باشد» از آن ابتدا یک پیامی را به جامعه و فعالان سیاسی داد مبنی بر اینکه قرار نیست غیر از خط دولت، خط سیاسی دیگری فعالیت کند.
کوشکی ادامه داد: مجمع روحانیون مبارز و زیر مجموعه های آن مانند دفتر تحکیم وحدت در آن مقطع مهمترین گروه هایی محسوب می شدند که درون نظام منتقد سیاست های دولت سازندگی بودند. آنها این سیاست ها را معادل سیاست های سرمایه داری و نفی ارزش های انقلاب می دانستند و با آن مخالفت می کردند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: در آن دوران تلقی هاشمی این بود که نباید به این عده اجازه فعالیت داد زیرا مزاحم سازندگی هستند. البته در کنار این جریانات، شاهد اعتراضات و مخالفت ها و نقد هایی نسبت به عملکرد دولت هاشمی بودیم اما نه از رویکرد مجمع روحانیون مبارز بلکه با رویکرد خط اصیل امام.
وی افزود: این مسئله بیشتر در میان دانشجویان وجود داشت. آن هم دانشجویانی که عمدتاً از بچه های جنگ و انقلاب بودند.
کوشکی خاطرنشان کرد: ما در آن مقطع نسلی از رزمندگان را داشتیم که بعد از خاتمه جنگ تحمیلی وارد دانشگاه شدند و خط قرمزشان اندیشه های امام بود. اما می دیدند که این خط قرمز ها توسط دولت هاشمی شکسته می شود و اینها در همان سال ۷۰ و ۷۱ با هدف اصلاح عملکرد دولت، نقدهای خود را بیان می کردند ولی خیلی شناخته شده نبودند. تعدادشان هم تعداد زیادی نبود و تریبون و رسانه نیز نداشتند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: دولت هاشمی با حمایتی که جناح راست از او انجام می داد و پایگاهی که در میان فعالان سیاسی آن زمان مخصوصاً جامعه روحانیت مبارز و زیرمجموعه های آن داشت، هر صدای منتقدی را به جناح چپ منسوب می کرد.
وی افزود: در چنین فضایی حرکت های دانشجویی خالص که با افق امام و انقلاب دولت را نقد می کردند و به دنبال این بودند که دولت بر اساس خطوط قرمز انقلاب و دیدگاه های امام پایدار بماند و از این خطوط خارج نشود، بایکوت بودند و دولت در پی این بود که یا این افراد ساکت شوند و یا به نوعی تهدید و سرکوب گردند.
کوشکی تصریح کرد: در این فضا فعالیت سیاسی دانشگاه ها به حالت نیمه تعطیل رسید زیرا تشکل هایی که آن زمان وجود داشتند دفتر تحکیم وحدت، جامعه اسلامی دانشجویان و بسیج دانشجویی بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: دفتر تحکیم وحدت به دلیل اینکه منسوب به جناح چپ بود خیلی استقلال رای دانشجویی نداشت و بسیاری از دانشجویان نیز مایل نبودند با این مجموعه کار کنند و پیوستگی داشته باشند.
وی اظهارکرد: دسته دوم دانشجویان، جریان طرفدار دولت مانند جامعه اسلامی دانشجویان بودند و کار سیاسی که می کردند کار خاصی نبود. از طرفی در آن زمان بسیج دانشجویی یک تشکل تازه تاسیس بود که مسئولین وقت سپاه نمی پسندیدند دولت توسط بسیج مورد نقد قرار گیرد. بنابراین عملا فضای سیاسی در دانشگاه وجود نداشت.
کوشکی ادامه داد: فضای بسته سیاسی جامعه که دولت هاشمی آن را مطلوب می دانست، در داخل دانشگاه ها نیز بازتولید می شد و نتیجه اش این بود که اگر دانشجویی می خواست دولت هاشمی را نقد کند، با این چماق سرکوب می شد که ضد ولایت فقیه است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: در آن زمان نقد دولت مساوی با مخالفت با انقلاب، نظام و رهبری بود. در حالی که دیدگاه رهبر انقلاب اینگونه نبود اما کسانی که در جناح راست بودند، برای اینکه به نظرشان دولت هاشمی عملکرد درستی داشت، با این رویه غلط فضای سیاسی را می بستند یعنی با شعار «مخالف هاشمی، دشمن پیغمبر است» کسی که می خواست دولت را نقد کند، سرکوب می کردند.
وی افزود: جریان راست در دانشگاه آن زمان نیز حضور داشت؛ در یک مقطعی وزیر علوم یعنی آقای هاشمی گلپایپانی متعلق به این جریان بود و تشکل جامعه اسلامی دانشجویان نیز چنین رویه‌ای را داشت. جامعه اسلامی در آن زمان نقش مهمی در ساکت کردن فضای انتقادی نسبت به هاشمی در دانشگاه ها داشت.
کوشکی تصریح کرد: در دولت اول هاشمی، جناح راست پشتیبان دولت وی بود و شعار «هاشمی دشمن پیغمبر است» نیز از همین تفکر برخواست و در نماز جمعه ها هم سرداده می شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: در دولت دوم هاشمی و مخصوصاً بعد از انتخاباتی که در سال ۷۲ انجام شد و آقای توکلی به عنوان رقیب جدی وارد صحنه شد و نقدهای جدی را مطرح کرد، یک مقدار فضای نقد دولت باز شد و به تدریج برخی تشکل های دانشجویی به صورت موردی مانند بسیج دانشجویی و حتی برخی زیرمجموعه های جامعه اسلامی دانشجویان شروع به نقد دولت کردند.
وی گفت: در دولت دوم هاشمی دفتر تحکیم وحدت با خروج از مدار انقلابی گری و چارچوب های نظام به دنبال ساختارشکنی و ترویج افکار عبدالکریم سروش افتاده بود. یعنی دیگر در این تشکل دانشجویی بحث فعالیت سیاسی مطرح نبود بلکه بحث فعالیت های زیربنایی بود.
کوشکی خاطرنشان کرد: در سال ۷۵ و ۷۶ انجمن اسلامی عملاً به دست نهضت آزادی افتاد یعنی پیش بینی که امام فرمودند «اگر این تشکل ها به لحاظ سیاسی هدایت و پشتیبانی نشوند، به دام لیبرال ها خواهند افتاد» محقق شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: در ۴ سال دوم دولت هاشمی فضای سیاسی جامعه کمی بازتر شد زیرا جناح راست همانند سابق پشتیبان هاشمی نبود و بعضاً جامعه روحانیت، موتلفه و جامعه مهندسین به صف منتقدین دولت پیوسته بودند. این مسئله یک مقدار فضای سیاسی در دانشگاه ها را نسبت به گذشته بازتر کرد.
وی گفت: فضای سیاسی جامعه در دولت دوم سازندگی بازتر شد اما نه به این خاطر که دولت دست از رویه سابق خود بردارد. بلکه پشتیبانی ها از دولت کمتر شد و جناح راست تقدس سازی ها برای دولت هاشمی را کنار گذاشت.
کوشکی گفت: دولت دوم سازندگی همچنان با وجود فضای بازتر سیاسی نسبت به قبل، کماکان مخالف این فضا بود و نگاه کسانی مانند هاشمی گلپایگانی و معین نگاه بسته سیاسی بود. آنها اعتقاد داشتند دانشگاه جایی است که دانشجو فقط باید در آن درس بخواند و فارغ التحصیل بشود و سپس به بازار کار برود. یعنی نگاه تولید علم در دانشگاه وجود نداشت و در دانشگاه صرفاً نگاه کمیت حاکم بود و هاشمی گلپایگانی همیشه خوشحال بود که تعداد دانشگاه ها و دانشجویان در حال افزایش است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: در چنین فضایی که دولت می خواست دانشگاه ها به قبرستان سیاسی تبدیل شود، رهبر انقلاب آن جمله معروف را مطرح کردند که «خدا لعنت کند کسانی را که تلاش می کنند قشر جوان و دانشگاه ما را غیر سیاسی کنند.»
وی افزود: در دولت آن زمان مجموعه ای از اقدامات امنیتی و انضباطی درباره دانشجویان به کار گرفته می شد اما مهمترین ابزار علیه منتقدین استفاده از مقدس کردن دولت بود. یعنی می گفتند اگر کسی نقدی به دولت هاشمی بکند، مخالف رهبری و ضد ولایت فقیه است و با نظام مشکل دارد.
کوشکی خاطرنشان کرد: در دولت دوم هاشمی به دلیل آنکه پشتیبانی جناح راست کمتر شد، دیگر این سلاح تقدس‌نمایی در دست دولت نبود اما چون در این دولت فردی مانند هاشمی گلپایگانی از چهره های جناح راست محسوب می شد، فضای حاکم بر آموزش عالی کماکان همان فضای قبرستان سیاسی بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: بسته کردن فضای دانشگاه ها چند پیامد منفی برای جامعه دانشگاهی داشت. یکی اینکه دفتر تحکیم وحدت که در ۴ سال اول درون چارچوب نظام فعالیت می کرد به تدریج از این چارچوب خارج شد و به دامان لیبرال ها و نهضت آزادی افتاد.
وی ادامه داد: دومین پیامد این بود که بسیاری از نیروهای وفادار به نظام و رزمندگانی که پس از جنگ دانشجو شده بودند، عملاً دچار سرخوردگی شدند و به دلیل انتقاداتی که به دولت هاشمی می کردند، انگ ضدولایت فقیه می خوردند و نهایتاً دست از کار سیاسی می کشیدند و نظام و انقلاب این نیروها را از دست دادند.
کوشکی پیامد سوم سیاست های دولت هاشمی در قبال دانشجو و دانشگاه را نفوذ لیبرال ها به قشر دانشجو دانست و گفت: نتیجه این سیاست ها عملاً راه را برای افراطی گری های اصلاحات و لیبرال ها باز کرد یعنی فضای بسته دانشگاهی پس از دوم خرداد دچار یک انفجار شد که به نوعی آن تفریط در کار سیاسی دوران هاشمی را با افراط در دوران خاتمی جبران کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: اگر در دوران هاشمی فعالیت سیاسی معقول و منطقی اتفاق می افتاد، هم نیروهای انقلاب سرخورده نمی شدند و هم دفتر تحکیم وحدت به دامان لیبرال ها نمی افتاد و هم اینکه آن نقدها شنیده می شد و جامعه اجازه نمی داد تا هاشمی آن انحرافات را در جامعه ایجاد کند.
نظر شما