جزئیات برپایی کارگاه مشترک با زد دی اف/ پنج طرح برتر ساخته می‌شود

خبرگزاری مهر-گروه هنر: درباره ورک‌شاپ «طرح و توسعه طرح» که با پیگیری و برنامه ریزی خانه سینما و انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند ایران و از سوی شبکه تلویزیونی ZDF آلمان برگزار می‌شود، گفتگویی با سعید رشتیان رییس هیات مدیره این انجمن داشتیم.

چگونگی شکل گیری این ورک‌شاپ، فراخوان طرح‌ها، گزینش طرح‌های منتخب و برگزاری نشست‌های توسعه طرح و در پایان چگونگی انتخاب پنج طرح برای تولید مشترک در این گفتگو مورد اشاره قرار گرفته است.

رشتیان در بخشی از صحبت های خود درباره چگونگی شکل گیری طرح این ورک شاپ مطرح کرد که در اواخر سال گذشته دکتر بلوت (Dr.Bellut) مدیر شبکه ZDF همراه مدیران ارشد این شبکه از جمله دکتر فریلینگ (Dr.Freiling) مدیر بین‌الملل ZDF، دیدارهایی با رییس وقت صداوسیما و مدیران این سازمان در تهران داشتند. در همان زمان، با هماهنگی‌هایی که به عمل آمد، این گروه نشست‌هایی با تعدادی از اعضای انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند ایران و اعضای خانه سینما برگزار کرد.

او همچنین درباره فرصت هایی که این کارگاه می تواند ایجاد کند می گوید که این کارگاه می‌تواند یک فرصت بسیار خوب برای فیلمسازهای ما باشد تا تجربه چگونگی ورود به تولید مشترک را با شبکه‌هایی که دسترسی به آن‌ها خیلی ساده نیست، به دست بیاورند. یعنی با تشکیل یک گروه کاری با همفکری خانه سینما و انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند، امکانی ایجاد شد که یک طرف آن ما هستیم و یک طرف آن بهترین شبکه‌های مستند اروپایی و ... .

با ما در این گفتگو همراه می شوید:

*آقای رشتیان با توجه به اهمیت ورک‌شاپ «طرح و توسعه طرح» برنامه‌های مربوط به آن در چه تاریخی برگزار می‌شود؟

- ورک شاپ از همان زمان اعلام فراخوان طرح‌ها شروع شده و در حال حاضر هم جریان دارد. زمان جلسات پایانی و نشست نمایندگان ZDF-Info و Arte بیست و یکم تا بیست و سوم آبان ماه است.

*چطور کار ورک‌شاپ از همین حالا شروع شده است؟

- اگر به فرم‌های فراخوانی که از ۲۴ شهریورماه در سایت خانه سینما و سایت انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند ایران گذاشته شده است، توجه کنید در آن فرم‌ها رویه و شرایط خاصی برای تنظیم و ارسال اولیه طرح و درخواست شرکت در ورک‌شاپ اعلام شده است. طرح‌ها، عکس یا ویدیو باید به آدرس ایمیلی که از انجمن اعلام شده است، فرستاده شود همچنین تلفنی از دبیرخانه انجمن برای سوال یا توضیح بیشتر وجود دارد. در این فراخوان نیز ذکر شده است که در صورت نیاز از فرستنده طرح، ضمائم تکمیلی بیشتری درخواست می‌شود.

این شکل از تنظیم و تکمیل طرح و حضور مرحله به مرحله در کارگاه در کشور ما سابقه کمتری دارد و به همین دلیل  از زمان اعلام فراخوان، دبیرخانه انجمن و دوستان دست‌اندرکار ما در این کارگاه، گفتگو و رفت و برگشت‌های زیادی با مستندسازانی که اقدام به ارسال طرح کرده‌اند یا سوالی در مورد نوع تنظیم و ارسال طرح دارند و یا از مراحل بعدی ورک‌شاپ می‌پرسند، داشته‌اند. همه این‌ها جزیی از ورک‌شاپ «طرح و توسعه طرح» هستند.

*ایده برگزاری این ورک‌شاپ چگونه شکل گرفت؟

- برگزاری ورک‌شاپ و دوره‌های تخصصی همیشه در برنامه کار انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند ایران وجود داشته است و به همین دلیل پیش از این ما کارگاه‌های مختلفی را در خانه سینما، جشنواره «سینماحقیقت» و مراکز دیگر برگزار کرده‌ایم.      

در اواخر سال گذشته، دکتر بلوت (Dr.Bellut) مدیر شبکه ZDF به همراه مدیران ارشد این شبکه از جمله دکتر فریلینگ (Dr.Freiling) مدیر بین‌الملل ZDF، دیدارهایی با رییس وقت صداوسیما و مدیران این سازمان در تهران داشتند. در همان زمان، با هماهنگی‌هایی که به عمل آمد، این گروه نشست‌هایی با تعدادی از اعضای انجمن و اعضای خانه سینما برگزار کرد. این ارتباط با تاکید بر فراهم کردن زمینه‌های تولید مشترک ادامه پیدا کرد و در نخستین گام‌ها، برای کارگاه «طرح و توسعه طرح» که قرار است به تولید پنج فیلم مستند منجر شود، برنامه ریزی شد. این گامی جدی‌تر از برنامه‌های قبلی ما برای برنامه‌ریزی تجربه تولید مشترک در ایران است.

*مهمانان کارگاه در روزهای آخر آن چه کسانی هستند و کارگاه چگونه به پایان می‌رسد؟

- مهمان‌های کارگاه در روزهای پایانی، ولفگانگ برگمان(Wolfgang Bergman) مدیرعامل بخش آلمانی شبکه Arte ، فردریک اولفرتس (Frederic Ulferts) سردبیر ارشد شبکه ZDF و مدیر بخش مستند آن است که این بخش چند وقتی است که با اسم ZDF-Info فعالیت می‌کند. اولفرتس در حقیقت رابط ما با  این ورک‌شاپ است که به ایران می‌آید. او سردبیر اجرایی هم است و معمولأ کار سردبیر اجرایی این است که برنامه‌های اصلی را در تلویزیون هدایت و اجرا می‌کند به همین دلیل از طرف آلمانی‌ها او ورک‌شاپ را هدایت می‌کند.

در فراخوان ورک‌شاپ آمده که از میان طرح‌های ارسالی ۵۰ طرح انتخاب می‌شود و کارهای تکمیلی اولیه روی آن‌ها انجام می‌گیرد. این طرح‌ها ترجمه شده و برای طرف آلمانی فرستاده می‌شود. آن‌ها در مشاوره با ما ۱۲ طرح را انتخاب می‌کنند تا کارهای تکمیلی بعدی در تهران و با حضور خودشان و همراه با فیلمسازها صورت بگیرد. از این ۱۲ طرح ۵ طرح از فیلمسازانی امکان همراهی بیشتری با مسیر کارگاه داشتند، برای تولید انتخاب می‌شوند.

*فکر می‌کنید این ورک‌شاپ چه تاثیری در وضعیت کاری مستندسازهای ما در ایران داشته باشد؟

- این کارگاه می‌تواند یک فرصت بسیار خوب برای فیلمسازهای ما باشد تا تجربه چگونگی ورود به تولید مشترک را با شبکه‌هایی که دسترسی به آن‌ها خیلی ساده نیست، به دست بیاورند. یعنی با تشکیل یک گروه کاری با همفکری خانه سینما و انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند، امکانی ایجاد شد که یک طرف آن ما هستیم و یک طرف آن بهترین شبکه‌های مستند اروپایی. در این کریدور، به صورت طراحی شده، مذاکرات تولیدی بین تهیه‌کنندگان ایرانی و تهیه‌کنندگان اروپایی صورت می‌گیرد. یعنی مستندسازهای ما می‌توانند با فراغ بال بیشتری کار کنند و در ارتباطی یک طرفه در برابر شبکه‌های خارجی قرار نگیرند. حمایت و نظارت خانه سینما و تهیه‌کننده داخلی برای آن‌ها تا آخر کار وجود خواهد داشت. البته رقابت بسیار فشرده و سالم است که قطعاً می‌تواند در ارتقای فضای حرفه‌ای در سینمای مستند ما موثر باشد. در فضای کاری موجود، نگارش و ارسال طرح، مهارتی است که اگر با ضوابط آن آشنا نباشید، فرصت‌های ورود به بازارهای تولید و پخش جهانی را از دست می‌دهید. باید با قواعد نگارش طرح و خلاصه داستان آشنا باشید. باید بتوانید ساختار بصری فیلم خود را به بهترین شکل ممکن معرفی و ارایه کنید.

اگر می‌خواهیم سینمای ما به یک صنعت فعال مبدل شود و مولفه‌های صنعتی داشته باشد چاره‌ای جز طی این مسیرها نداریم. البته سینمای مستند، هم از نظر موضوع و هم از نظر نوع نگاه صنعتی و ساز و کار فرآیند تولید با سینمای داستانی و سینمای اکران متفاوت است ولی با کمی اغماض می‌توانیم این الگو را قابل تعمیم در کل سینمای خودمان بدانیم. استانداردها در کل سینمای ما با استانداردهای موجود بین‌المللی فاصله دارند. درست است که در کشور ما هنوز تعریف‌های مشخصی از استانداردهای سینمایی وجود ندارند ولی اگر کمی از مرزهایمان بیرون برویم متوجه می‌شویم که قواعد بسیار مستحکمی را با قدرت کامل اعمال می‌کنند و تمامی مراحل تولید تابع یک طراحی صنعتی است.

برای جبران این فاصله‌ها باید هزینه‌های زیادی را صرف کرد و در دوره‌ها، جشنواره‌ها و رویدادهای بین‌المللی مختلفی شرکت کرد تا به تدریج این آشنایی‌ها را به دست آورند. حالا فرصتی پیش آمده است که افراد مهم و تاثیرگذار در یک دوره کوتاه مدت یعنی بعد از فراهم شدن مقدمات لازم در ایران حضور پیدا می‌کنند. فکر می‌کنم این می‌تواند یک گام مهم به سوی استانداردسازی تولید در سینمای مستند ما باشد.

*یعنی امکان انتقال آموزش‌هایی جدید برای مستندسازان ما فراهم شده است؟

- صرفاً آموزش نیست، بلکه همان استانداردسازی است. ورک‌شاپ، آموزش از طریق کلاس درس نیست بلکه یک روش تعامل عملی و کار روزانه ۲طرفه است، ولی آموزش هم ضمن آن وجود خواهد داشت. کلاس آموزشی نیست ولی بر مهارت نوشتن طرح تاکید می‌شود. نوشتن طرح یک مهارت است. شما هرچقدر فیلمساز معروف و کهنه‌کاری باشید باز هم احتیاج دارید که روی این مهارت کار کنید؛ به خصوص مهارت نوشتن طرح برای تلویزیون. اساساً مستندسازهای ما در کار با شبکه‌های خارجی ناموفق بوده‌اند. چند فیلمساز ایرانی می‌شناسید که توانسته‌اند در سطح تلویزیون‌های بین‌المللی فیلم بسازند و تولیدهای مشترک خوبی داشته باشند؟ تعدادشان بسیار کم است. سعی ما این است که این رابطه را تسهیل کنیم و فیلمسازان ما در ارتباط رودررو با این سفارش دهندگان قرار بگیرند.

در طول مدتی که برای ما طرح فرستاده شده است، هم از فیلمسازها خواسته‌ایم که طرحشان را گسترش دهند و هم بعد از این، با ارسال طرح‌ها برای طرف‌های آلمانی، نظر آن‌ها را خواهیم خواست. ممکن است آن‌ها هم از فیلمسازها بخواهند که مثلاً مواد و مستندات بیشتری بیاورند، کاراکترها را بیشتر معرفی می‌کنند یا قصه را باز کنند. وقتی یک طرح خوب گسترش پیدا می‌کند به صورت اتوماتیک شانس بالایی برای تولید به دست می‌آورد. اگرهم در این ورک‌شاپ به تولید نرسد، فیلمساز همیشه این امکان را به دست می‌آورد که طرحش را به خوبی جلو ببرد.

*زمانبندی آغاز و پایان ورک‌شاپ قطعی است؟

- بله. قطعاً برای حضور مهمانان خارجی در روزهای پایانی ورک‌شاپ برنامه‌ریزی و هماهنگی‌هایی شده که قابل تغییر نیست. به دلایل مختلف یعنی گم شدن یک خبر در فضاهای شلوغ و متنوع مجازی موجود و کثرت برنامه مناسبت‌ها و جشنواره‌های مختلف سینمایی و فرهنگی خبر برگزاری ورک‌شاپ آرام آرام در میان فیلمسازان ما منتشر شد. با رسیدن به روزهای پایانی ارسال طرح، دوستان زیادی درخواست تمدید این زمان را داشتند که تا پایان مهرماه مهلت آن را تمدید کردیم. ولی این برنامه و زمانبندی ‌های بعدی آن به هیچ وجه قابل تغییر نیست.

*آیا نکته ناگفته دیگری دارید؟

- نکته مهم دیگر آن است که این ورک‌شاپ محدود به ۵ فیلم نمی‌شود و تلاش خواهیم داشت محدود به شبکه های ZDF و Arte هم باقی نماند. منافع این کار بسیار گسترده است و به نظر من این منفعت بیش از همه عاید شبکه‌های تلویزیونی خودمان خواهد شد. تمرکز ما در این کارگاه بر مستندهای تلویزیونی است. تلویزیون ما بدون صرف هزینه‌ای، با جمعی کارآزموده‌تر از دوستان و همکاران ما مواجه خواهد شد که به خصوص در مستندهای تلویزیونی آمادگی بیشتری برای گسترش طرح‌هایشان خواهند داشت. فکر می‌کنم چنین اقداماتی جزو وظایف اصلی نهادهایی مثل تلویزیون باشد.

 انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند ایران با برگزاری این ورک‌شاپ تلاش کرده که یک سابقه مهم در تولید بین‌المللی و مشترک مستندهای تلویزیونی به وجود بیاورد. به عنوان یک مسئولیت صنفی و حرفه‌ای، ما پیدا کردن راهکارهای جدید و ارتقای سطح استانداردها در حرفه تولید و پخش فیلم مستند را وظیفه خود می‌دانیم.