کابوس جنگل های شمال/خشکیدگی شمشادها با هجوم شب‌پره‌ها

خبرگزاری مهر - گروه استان ها: پایش بیماری‌های خشکیدگی بلوط و شمشاد بیانگران است که هر دو آفت وارداتی بوده که چند سالی به جان جنگل‌های کشور افتاده است. «شب‌پره» شمشاد، آفتی نوظهور بوده که خردادماه سال جاری در جنگل‌های شمال ایران مشاهده‌شده است و تهدیدی دیگر برای شمشادستان های شمال به شمار می‌رود.

موطن اصلی این آفت، آسیای شرقی بوده که در دهه اخیر در جنگل‌های اروپایی انتشاریافته و در سال جاری در جنگل‌های شمال ایران مشاهده‌شده است، این آفت در سال جاری در جنگل‌های شمال ایران ازجمله در آمل و در شهرستان چالوس، پارک بنفشه، نمک‌آبرود مشاهده‌شده است.

شب‌پره‌ها، شب‌پروازند و بر اساس بررسی انجام‌شده با توجه به شرایط آب و هوایی شمال ایران، حداقل چهارتا نسل برای آن پیش‌بینی می‌شود و به علت اولین مشاهده در سال جاری هنوز بیولوژی آفت موردمطالعه قرار نگرفته است و تعداد نسل آن در شمال ایران چهارتا پنج نسل پیش‌بینی می‌شود.

 خردگی برگهای شمشاد و باقی ماندن رگبرگ‌ها، تنیدن تارهای فراوان، وجود لاروهای در حال تغذیه، وجود فضولات لاروی، بی‌برگی درختان به‌صورت توده‌ای ازجمله علائم است. خشکیدگی و سختی ظاهری درخت، خوردگی پوست شاخه‌های درخت، وجود زیادی شفیره ها در لابه‌لای برگ، تراکم شب‌پره در منطقه به‌ویژه هنگام شب، بقایای ناشی از پوست‌اندازی در باله‌های درخت از دیگر علائم است.

آفت شب‌پره در جنگل‌های تلوشهر و اشتروش حوزه منابع طبیعی شهرستان نور  و رزکه حوزه منابع طبیعی شهرستان آمل خسارت آفت شب‌پره مشاهده شد،

آفت شب‌پره در جنگل‌های تلوشهر و اشتروش حوزه منابع طبیعی شهرستان نور  و رزکه حوزه منابع طبیعی شهرستان آمل خسارت آفت شب‌پره مشاهده شده است، به‌طوری‌که در مناطق پارک جنگلی و جنگل اشتروش خسارت بسیار شدید است.

کارشناس ارشد گیاه‌پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری منطقه ساری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: آفت شب‌پره که از خردادماه امسال در میان شمشادها مشاهده‌شده، به‌سرعت تکثیر یافته و از برگ‌ها و پوست درخت تغذیه کرده و موجب مرگ آن‌ها می‌شود و درصورتی‌که کنترل نشود، تمام شمشادهای شمال کشور را آلوده و نابود خواهد کرد.

 امین وطن‌دوست افزود: آفت شب‌پره تاکنون در ایران وجود نداشته و اولین بار، اواخر خردادماه سال جاری در شمشادهای محوطه هتل‌هایت (پارسیان) و محوطه نمک‌آبرود چالوس مشاهده شد. ازآنجاکه این منطقه یک منطقه گردشگری است و گردشگران خارجی در آن تردد بسیار دارند، به‌احتمال از طریق آن‌ها یا شمشادهای زینتی همراه آن‌ها  و هم‌چنین از طریق رویشگاه شمشاد آلوده کشور آذربایجان هم‌مرز با آستارا گیلان به مناطق شمشاد خیز کشورمان واردشده است.

وی خاطرنشان کرد: آفت شب‌پره بسیار خطرناک‌تر از بیماری قارچی بلایت است، دلیل اول این‌که طی یک سال پنج الی شش نسل، تولیدمثل کرده و تکثیر می‌شود و این امر کنترل و نابودی آن را سخت‌تر می‌کند. دومین دلیل اینکه پس از تغذیه از برگ درختان سراغ پوست درخت رفته و با خوردن آن، موجب مرگ سرشاخه‌ها و استمرار خسارت آن موجب نابودی کامل شمشاد می‌شود. سومین دلیل اینکه هر پروانه بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ تخم می‌گذارد که با توجه به تخم‌گذاری زیاد و تکثیر در پنج نسل می‌توان تصور کرد فاجعه‌ای درراه است. همچنین کانتینرهای حامل محمولات بین کشوری، انتقال توسط سایر نهال‌های زینتی، انتقال نهال‌های آلوده به تخم و لاروهای جوان در داخل کشور و بیوتروریسم از دیگر روش‌های انتشار یا انتقال این آفت به شمار می‌رود.

کارشناس ارشد گیاه‌پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری منطقه ساری غیربومی بودن آفت، سرعت گسترش در کمتر از یک دهه، چند نسلی بودن و شدت خسارت در هر نسل را از موارد اهمیت این آفت برشمرد.

این کارشناس ادامه داد: عملیات گشت و سرکشی روزانه کلیه رویشگاه‌های شمشاد حوزه اداره کل به وسعت حدود هفت هزار هکتار به‌منظور پیش‌آگاهی و در صورت لزوم کانون کوبی مناطق آلوده، محلول‌پاشی مناطق آلوده ازجمله پارک جنگلی نور به وسعت ۷ هکتار، جنگل تلوشهر به وسعت ۵ هکتار، جنگل اشتروش به وسعت ۲۵ هکتار و بازدید از مناطق رویشگاهی شمشاد حوزه اداره کل در شهرستان‌های آمل، قائم‌شهر، سوادکوه و ساری و مکاتبه با پدافند غیرعامل استانداری مازندران و مدیریت بحران استان و گوشزد خطرات آفت شب‌پره و درخواست همکاری و نیز مکاتبه با ادارات منابع طبیعی شهرستانی تابعه و ناظر مسئول طرح‌های جنگلداری مبنی بر بسیج نیروهای حفاظتی و ناظرین طرح‌ها مبنی بر بازدید از رویشگاه‌های شمشاد، بخشی از اقدامات صورت گرفته توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری منطقه ساری در مبارزه با این آفت بوده است.

۷۲ هزار هکتار رویشگاه شمشاد به‌صورت انبوه در جنگل‌های شمال وجود دارد و این‌گونه منحصر به جنگل‌های ایران که شمشاد خزری است نماد و میراث جنگل‌های شمال ایران است.

استفاده از تله‌های نوری، شیوه‌ای آسان و اغلب مؤثر و بی‌خطر برای جمع‌آوری انواع زیادی از حشراتی که آفت درختان جنگلی هستند، ازجمله آفت نوپدید شب‌پرهٔ شمشاد، محسوب می شود

رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران _ نوشهر نیز می‌گوید: استفاده از تله‌های نوری، شیوه‌ای آسان و اغلب مؤثر و بی‌خطر برای جمع‌آوری انواع زیادی از حشراتی که آفت درختان جنگلی هستند، ازجمله آفت نوپدید شب‌پرهٔ شمشاد، محسوب می‌شود.

 غلامحسین اشرفی نیا افزود: با توجه به شب‌پرواز بودن آفت شب‌پرهٔ شمشاد و در اجرای مصوبات دبیرخانهٔ واپایش (کنترل) و مبارزه با آفت شب‌پرهٔ شمشادِ اداره کل منابع طبیعی نوشهر، برای مهار آفت مذکور و به‌منظور کاهش انبوهی جمعیت آفت در عرصه‌های جنگلی، به‌صورت آزمونه‌ای (پایلوت) در منطقهٔ پارک جنگلی سی‌سنگان تعداد ۲۰ عدد تلهٔ نوری به همت کارشناسان اداره حفاظت و حمایت نصب شد.

 وی تأکید کرد: کارشناسان منابع طبیعی و عوامل اجرایی پارک جنگلی سی‌سنگان، روزانه از محل، بازدید و به آن سرکشی می‌کنند و در آیندهٔ نزدیک و با توجه به هماهنگی‌های انجام‌شده، کار خرید و نصب تله‌های فِرومونی نیز انجام خواهد شد.

 رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران _ نوشهر بیان کرد: تلهٔ نوری وسیله‌ای است که وقتی حشره وارد آن شد دیگر نمی‌تواند از آن خارج شود و اغلب دارای قسمتی است که حشره به آن گیر می‌کند.  

 وی اظهار داشت: بسیاری از حشراتِ شب‌پرواز به‌سوی نور کشیده می‌شوند و برای همین می‌توان آن‌ها را در شب‌های تاریک و گرم به‌آسانی شکار کرد.

شمشاد هیرکانی با نام علمی بُوکسوس هیرکانا (Buxus hyrcana) درختی همیشه سبز و بومی جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران است که در فهرست گونه های گیاهی در خطر انقراض اتحادیهٔ بین المللی حفظ طبیعت (IUCN) قرار دارد.

عکس: راحله عرفانی