پایان همایش بین‌المللی «وحدت اسلامی-وحدت مسلمین: مبنای گفتگو»

به گزارش خبرگزاری مهر، همایش بین المللی «وحدت اسلام - وحدت مسلمین: مبنای گفت وگو» با حضور هیئت جمهوری اسلامی ایران به سرپرستی آیت الله محسن اراکی دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی روز چهارشنبه در مسکو گشایش یافت.

این همایش با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و شورای مفتی های روسیه اجرا شد، بیش از ۲۰۰ نفر از علمای دینی، اندیشمندان و دانشگاهیان روسیه و نمایندگانی از سازمان های اسلامی ترکیه، کشورهای جامعه مستقل مشترک المنافع (همسود - چند جمهوری سابق شوروی)، اروپا، خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب شرق آسیا در مباحث مختلف شرکت داشتند.

 متن این بیانیه به شرح زیر است:

 ما شرکت کنندگان در همایش جهانی تقریب مذاهب «وحدت اسلام- وحدت مسلمین:مبنای گفتگو» که در تاریخ ۲۰۱۸ اکتبر ۲۰۱۶ در مسکو برگزار شد، پس از شنیدن و بررسی مقالات ارائه شده، بیانیه ذیل را خطاب به رهبران مؤسسات اسلامی، مربیان دینی همه ادیان، محصلان و فارغ التحصیلان مؤسسات آموزش اسلامی، نمایندگان جوامع علمی و تخصصی، ارگان های دولتی و سازمان های اجتماعی اظهار می داریم وحدت دینی مسلمانان یک ارزش بنیادی است که قرآن کریم آن را توصیه کرده است: «همگی به ریسمان الهی چنگ بزنید و متفرق نشوید».

خداوند می‌فرماید: «مؤمنان برادرند، میان برادرانتان صلح برقرار کنید و از خدا بترسید تا مورد رحمت او قرار گیرید».
با وجود تفرقه میان مسلمانان جهان و فرایند های اجتماعی-سیاسی و فرهنگی که ما در دنیای معاصر شاهد آن هستیم، این رهنمودها از اهمیت دوچندان برخوردار می شوند. جهانی سازی بر اساس مدل اروپایی و آتلانتیکی موجب محو شدن ارزشهای سنتی و جهان بینی دینی از جمله در کشور هایی می شود که مسلمانان زندگی می کنند. جهانی سازی همچنین منجر به رشد گرایش های تلافی جویانه و افراطی کردن توده های مستضعف جامعه می شود. امت تاکنون نتوانسته است پاسخ درخوری به این پروژه جهانی بدهد که علت آن تفرقه میان روشنفکران امت و گسترش وسیع روش تکفیری است. ما فکر می کنیم که برای جلوگیری از افراط و تفریط که جهانی سازی منجر به آن می شود؛ محو شدن هویت دینی و افراط گرایی، لازم است رهنمود های جاودان قرآن به وحدت مسلمانان و همچنین همه ابعاد این موضوع که در سنت روشنفکری اسلامی ارائه شده است را عمیقا مورد تفکر و تعمق قرار دهیم.

ما تقریب مذاهب، یعنی تقریب مکاتب مختلف حقوقی، تعلیمی و روشنفکری در اسلام را مرحله مهم این تجدید نظر تلقی می‌کنیم. تقریب مذاهب به معنای وحدت دینی و راهبردی برای حل مشکلات مشترک لازم است اما به هیچ وجه یکسان سازی در همه عرصه ها را مد نظر ندارد. غنای اسلام در تکثرگرایی آن و تنوع در امت است که از رحمت خداوند نشأت می گیرد همانا عدم درک این موضوع اغلب دلیلی است برای بیگانگی و تکفیر، بخصوص در مواردی که انسان قادر نیست اصل را از فرع و عمق را از سطح تفکیک کند همانا تأکید بر وحدت ماهوی با وجود همه دیدگاههای گوناگون در مسائل فرعی از اهمیت برخوردار است.

ما فکر می کنیم که برای تفکر عمیق در خصوص رهنمود های قرآن و سنت به وحدت مسلمانان و برای اجرای آنها در عمل، همه نیروهای مؤثر جامعه اسلامی امروز باید موارد ذیل را هدف اصلی خود قرار دهند:

-حمایت همه جانبه از دیدگاه تکثر گرایانه در سنت های دینی اسلامی که در آثار مجتهدان بزرگ ارائه شده است و در برخی از فتواها(فتوای شلتوت در سال ۱۹۵۹ و بیانیه امان در سال ۲۰۰۴ و غیره) انعکاس یافته است، همانا انتشار گسترده و ترویج چنین درکی از اسلام که بر وحدت ماهوی در مسائل اصولی تأکید می شود و امکان خوانش های گوناگون در مسائل ثانویه را مجاز می داند.

-بها دادن به میراث عالمان دینی اسلامی که از ظرفیت تکثرگرایی برخوردارند، تفکر در آثار نمایندگان جنبش تجددگرای قرون ۱۹ و ۲۰، ازجمله آثار عالمان دینی روسیه.

-مطالعه حرفه ای جریان های گوناگون اسلامی با تکیه بر منابع دست اول و پرهیز از ترویج شایعه و توهم درباره برادران دینی

-پرهیز از تکفیر و محکومیت خشونت و تروریزم علیه مسلمانانی که به یکتایی خداوند، رسالت پیامبری حضرت محمد(ص) و روز قیامت اعتقاد دارند بدون توجه به تاویل مسائل ثانویه.

-همکاری با نمایندگان جریان های گوناگون اسلامی، تلاش برای وحدت معنوی و تهیه راهکارهای مشترک برای تهدید های مععاصر نظیر؛ بحران دیانت، مصرف گرایی و افراط گرایی.

-حمایت همه جانبه از آن دسته از حوزه های جریان های تجدد گرایی تفکر اسلامی که بر طراحی پروژه های تمدنی اسلامی متمرکز هستند و قادرند اصول ابدی قرآن کریم و شرایط جامعه معاصر را به شکلی متوازن در هم آمیزند و به عنوان گزینه ای در مقابل طرح‌های افراط گرایان و تندروها عمل کنند.

-اتحاد سرمایه‌های فکری جامعه علمی برای تربیت نسل جدید مسلمانان که به ترکیب ارزش های سنتی و سبک معاصر زندگی (در حوزه ای که با موازین اخلاق اسلامی تضاد ندارد)، اعتدال، سنجیدگی، روشن فکری و رویکرد کاملا علمی نسبت به مسائل علمی گرایش دارند.

-جلب فعال تر مشارکت اعضای امت در فرایند های پیشرفت بشریت و خلاقیت؛ تلاش برای ابقای نقش در توسعه جهانی؛ کمک به استقرار اصول عدالت، چند قطبی، حقوق فردی، ملل، فرقه های دینی و کشورها.

برای تحقق این اهداف شرکت کنندگان در کنفرانس اعتقاد دارند:

*لازم است اعتبار بیانیه امان در سال ۲۰۰۴ و اصول مندرج در آن در خصوص تشخیص دینداری را مورد تأیید قرار داد، بخصوص این اصل که «هر فرد پیرو یکی از چهار مذهب سنی (حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی)، شیعه جعفری، زیدیه و همچنین اباضیه و زهریه مسلمان محسوب می شود. اتهام بی دینی زدن به او، تعرض به جان، ناموس، مال و ...او مجاز نیست. هر گروهی از مسلمانان که به خداوند متعال و پیامبر (ص)، او اعتقاد دارند به تعصبات دین احترام می‌گذارند و هیچ یک از آنها را نفی نمی‌کنند، جایز نیست به ملحدان نسبت داده شوند.

*لازم است مشکل دینداری و گفتگوی درون اسلام در همایش بین المللی مسلمانان که در دسامبر سال ۲۰۱۶ در پاریس برگزار خواهد شد مورد توجه خاص قرار گیرد؛ آماده کردن تحلیل حرفه‌ای در خصوص مساله دینداری و تنظیم فتوا بر اساس آن که به ایده‌های بیانیه امان در سال ۲۰۰۴ تکیه می کند و نیاز های زمان ما را برآورده می‌سازد و به عنوان نشان راهنما برای جامعه اسلامی عمل می‌کند.

*حمایت مالی از تحقیقات در زمینه مشکلات دینداری و گفتگوی درون اسلام، از جمله تحقیقاتی که تحت مدیریت «همایش بین‌المللی مسلمانان» و اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه منتشر می‌شوند (مجلات «مناره  اسلام»، «اسلام در دنیای معاصر»، سالنامه «تفکر اسلامی: سنت و معاصر» و غیره) لازم است.

*حمایت مالی از ترجمه (به انگلیسی، عربی و زبان های دیگر) و انتشار آثار عالمان مسلمان روسیه که به کامل ترین و دقیق ترین شکل جهت گیری تکثر گرایانه قرآن را بیان می کنند، لازم است.

*حمایت مالی از ترجمه به زبان روسی و انتشار آثار دانشمندان جهان اسلام که به کامل ترین و دقیق ترین شکل جهت گیری تکثرگرایانه قرآن را بیان می کنند، لازم است.

*لزوم اختصاص فرصت مطالعاتی برای تحقیق در زمینه سنجش تکثرگرایی در سنت روش فکری اسلام (در زمینه مشکلات گفتگوی درون اسلام، گفتگوی بین ادیان، رحمت عام خداوند و غیره)، تهیه تقیقات موضوعی بر اساس این فرصت های مطالعاتی.

*لزوم برگزاری کنفرانس های بین المللی، میزگرد ها و مراسم‌های دیگر در کشورهای گوناگون که هدف از آنها کمک به پیشبرد ایده های آفرینش و توسعه بر اساس ارزش های سنتی است.

*لزوم برگزاری دوره‌های ارتقاء مهارت و کارگاه های آموزشی عالمان و محققان برجسته با هدف تربیت خبرگان روشنفکر مسئولیت پذیر مسلمان در قرن ۲۱.

*لزوم مساعدت به تهیه نشریات موضوعی(تک نگاری) و علمی فارغ التحصیلان مؤسسات آموزش عالی که توصیه‌نامه شورای علمی انستیتو اسلامی مسکو، شورای علمای اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه و همچنین داورانی از میان نمایندگان تحقیقات اسلامی آکادمیک و شرق شناسی را دارند.

*لزوم درخواست اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه و بنیاد غیرتجاری خیریه «بنیاد حمایت از علم، فرهنگ و آموزش اسلامی» برای تأمین اعتبار تصمیات اتخاذ شده.

*برگزاری این کنفرانس به صورت سالانه یا هر دو سال یکبار با همکاری مشترک مجمع جهانی تقریب و شورای مفتیان روسیه تحت عنوان "وحدت و تقریب".

*تأسیس «دارالتقریب» محلی میان مسلمانان روسیه و درخواست از مسلمانان سایر کشورها برای اقدام مشابه.