رونمایی از ۱۲ طرح و دستاورد مدیریت بحران شهر تهران

به گزارش خبرنگار مهر، احمد صادقی در مراسم رونمایی از طرح ها و دستاوردهای مدیریت بحران شهر تهران، گفت: سند کاهش خطر پذیری محلات شهر تهران سند مخاطرات مدارس، تدقیق نقشه گسل ها و پهنه های گسلی شهر تهران، سامانه هشدار سریع زلزله، طراحی شبکه راه های اضطراری، طرح آموزش جامع همگانی، برنامه فعال سازی مرکز فرماندهی مدیریت بحران، برنامه مدیریت بحران ساختمان های شهر تهران، خودروهای فرماندهی مدیریت بحران، سامانه جامع مدیریت بحران، سامانه جامع تاب آوری شهر تهران و تدوین سازمان و شورای مدیریت بحران طرح هایی است که امروز از آنها رونمایی می شود.

سند کاهش خطرپذیری محلات

صادقی درباره تهیه سند کاهش خطرپذیری محلات شهر تهران گفت: تاریخچه شهر تهران نشان می دهد که این کلانشهر در معرض انواع مخاطرات طبیعی (زمین و مخاطرات آب و هوایی) و انسان ساز قرار دارد. به موازات این نوع مخاطرات، آسیب زایی و ظرفیت های موجود برای مقابله با آنها در محلات مختلف شهر تهران متفاوت است. و با توجه به این تفاوت ها، ارزیابی خطر و برنامه ریزی برای کاهش آن در مقایس محله های شهر تهران ضروری است.

وی افزود: سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران طرحی را با هدف برنامه ریزی برای کاهش خطر ناشی از حوئادث در مقیس محله های شهر تهران تهیه کرده است که بر اسا یک مدل بومی طراحی شده، به سوالهای مطحر در زمینه مخاطرات، آسیب پذیری ها و ظرفیت هاف میزان خطرات و اولویت بندی آنها به تفکیک ۳۵۴ محله تهران نیازهای کاهش خطر پذیری در مقیاس هر محله پاسخ داده شده است.

جانشین شهردار در ستاد مدیریت بحران تهران گفت: در مرحله اول مخطرات محلات شهر تهران  با تمرکز بر سه خطر بالقوه و بالفعل شهر یعنی زلزله، سیل و لغزش زمین، شناسایی و نقشه آنها برای بلوک های جمعیتی تهیه شده است. در مرحه دوم وضعیت آسیب پذیری بلوک های جمعیتی محلات در پنج گروه آسیب پذیری جمعیتی، اجتماعی – اقتصادی، دسترسی و زیرساخت لرزه ای شناسایی و با وزن های مختلف محاسبه شده است. در این پنج گروه جمعا ۳۸ شاخص مختلف که اطلاعات آنها در سطح بلوک های جمعیتی موجود است مورد ا ستفاده قرار گرفت. در مرحله سوم با تلفیق لایه های مختلف اطلاعات محلات، میزان خطر هر بلوک جمعیتی استخراج شده و بلوک ها بر اساس میزان خطر آنها به بلوک های با خطر بسیار بالا، بالا، متوسط، کم و بسیار کم تقسیم بندی شدند.

وی یادآور شد: در مرحله بعد با برگزاری جلسات متعدد با مسئولین  محل، اعم از شورایاران و مدیران سراهای محلات و دیگر معتمدین و مسولان محلی اطلاعت بدست آمده از مراحل قبل اعتبار سنجی شده استو با نهایی شدن نقشه خطر برای هر محله، محله برنامه ریزی برای کاهش خطر بلوک های پرخطر به صورت مشارکت با اعضای محله شروع و نوع مداخلات کاهش خطر و افزایش آمادگی محلات تدوین شده است.

به گفته صادقی، مدل برنامه ریزی حاضر، یک مدل کاملا بومی است که با تلفیق لایه های اطلاعاتی محلات از یک طرف و کسب نظرات ذینفعان محلی از طرف دیگر، می تواند دقیق ترین وضعیت خ طر پذیری محلات شهر تهران را در سطح بلوک های جمعیتی مشخص کند فرایند برنامه ریزی این طرح نیز به صورت کاملا مشارکتی و با حضور ذینفعان محلی اعم از مسئولین دستگاه های مختلف و نمایندگان مردم و سازمان های مردم نهاد  در حال انجام  است.

سامانه هشدار سریع زلزله

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران همچنین در ادامه به تشریح سامانه هشدار سریع زلزله به عنوان یکی دیگر از اقدامات اضطراری در حوزه شریان های حیاتی، مراکز درمانی، خدمات شهری و اطلاع رسانی عمومی شناخته شده است، گفت: با توجه به اینکه مهمترین مخاطره تهدید کننده شهر تهران زمین لرزه است، راه اندازی سامانه هشدار سریع زلزله در الویت قرار گرفته است. این سامانه به مجموعه سخت افزار و نرم افزارهایی گفته می شود که از توانایی اعلام وقوع زمین لرزهف چند ثانیه قبل از رسیدن امواج مخرب برخوردار است.

به گفته وی، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با مشارکت آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) و بهره مندی از ظرفیت متخصصان داخلی، این سامانه را در فاز نخست روی گسل مشاء راه اندازی کرده است. نصب و راه اندازی ایستگاه پایشی روی گسل، نصب و راه اندازی سیستم ارتباطی و پشتیبانی سامانه، طراحی و راه اندازی  پردازشگر سامانه و راه اندازی سیستم اعلان هشدار بخش های مختلف این طرح را تشکیل می دهد.

سند مخاطرات مدرسه

صادقی درباره اجرای سند مخاطرات مدرسه نیز گفت: طرح مدرسه آمده با هدف افزایش آمادگی و ایمنی مدارس شهر تهران در مواجهه با حوادث در ۱۰۰۰ مدرسه شهر تهران در حال اجراست و طی آن مخاطرات غیرسازه ای مدارس ارزیابی و برنامه کاهش آن ارائه می شود. برای اجرای این بخش، سند مخاطرات مدارس با همکاری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهرانف سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی و اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران، در قالب چک لیست ایمنی بخش های مختلف یک مدرسه طراحی شده است.

وی ضمن تشریح بخش های مختلف این طرح گفت: پس از تکمیل سند مخاطره هر مدرسه توسط کارشناس آتش نشانی و گروه مدیریت بحران مدرسه، اطلاعات جمع آوری شده در سامانه «مدرسه آماده» وارد شده و بر اساس امتیاز بدست آمده، مدرسه در یکی از سه سطح قرمز (دارای خطر پذیری بالا)، زرد (خطرپذیری متوسط)   و سبز(خطرپذیری پایین) قرار می گیرد. بر همین اساس، طرح کاهش مخاطرات هر مدرسه در سه بازه زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تدوین و به مدارس ارائه می شود تا از طریق راهکارها و توصیه های این برنامه، مسئولان مدارس، خطرپذیری مدرسه کاهش دهند.

برنامه مدیریت بحران ساختمان

جانشین شهردار در ستاد مدیریت بحران تهران افزود: سیستم کمنترل و مدیریت بحران در شهر بزگری مانند تهران نمی تواند به صورت متمرکز و تنها به وسیله سازمان های محدود پیاده سازی و اجرای شود بلکه  با بهره گیری از مدیریت بحران غیرمتمرکز در لایه های پایین تر می توان، شدت آسیب ها را کاهش داد.

وی خاطرنشان کرد: هر قدر که بتوان میزان وابستگی به سازمان های مسئول مدیریت بحران را کاهش داد و فرایند عملیات را به صورت غیرمتمرکز و با توان مردمی  اجرایی نمود، کارآیی و اثربخشی بیشتری ایجاد خواهد شد. در این راستا برنامه مدیریت بحران ساختمان پس از بازنگری طرح مدیریت بحران اماکن با هدف ارتقای آمادگی ساختمان و ساکنان آن، تدوین و در حال اجراست تا در اتفاقاتی شبیه حادثه پلاسکو، قبل از وقوع حادثه بتوان اقدامات پیشگیرانه را در محل حادثه انجام داد.

به گفته رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران این برنامه از بخش های تهیه و تدوین سند مخاطرات ساختمان و ارائه برنامه کاهش مخاطرات، شناسایی مخاطرات واحدهای ساختمان، ارائه آموزش های لازم به ساکنان، ارائه برنامه واکنش در شرایط اضطراری و آشنایی با نقشه تخلیه امن اضطراری محله تشکیل شده است.

سامانه پایش تاب آوری شهر تهران

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در ادامه به تشریح سامانه پایش تاب آوری پرداخت و با بیان این که رویکرد تاب آوری در برابر حوادث و تنش های شهری یکی از رویکردهای نوین در مدیریت شهری است، افزود: رویکرد تاب آوری در مدیریت شهری، رویکردی است جامع، یکپارچه، جامعه محور و مثبت نگر که منجر به توسعه پایدار شهر در همه ابعاد فیزیکی، نهادی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی می شود.

به گفته وی شهر تاب آور شهری است که با استفاده از ظرفیت ها و توانایی های داخلی خود می تواند در برابر حوادث مقاومت کرده، خسارات ناشی از حوادث را به حداقل رسانده، در کمترین زمان و با موثرترین روش به حالتی بهتر از حالت قبل از حادثه برسد.

وی افزود: تحقق شهر تاب آور نیازمند شناخت حیطه ها، مولفه ها و شاخص های موثر بر تاب آوری شهری، پایش این شاخص در سطح محلات، نواحی، مناطق و کل شهر و برنامه ریزی برای ارتقای تاب آوری شهری است. طبیعتا بررسی و رصد تغییرات مولفه های مختلف تاب آوری در ابعاد مذکور، می تواند وضعیت مقاومت، سازگاری، آمادگی، مقابله و بازسازی و بازتوانی شهر در برابر حوادث را مشخص کند.

صادقی یادآور شد: بر این اساس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران مطالعات خود را در خصوص نحوه پایش تاب آوری پایتخت از سال ۱۳۹۲ آغاز نمود. پس از سه سال مطالعه در ۴ مرحله مرور نظام مند ابزارهای موجود در دنیا، مطالعه چارچوب مفهومی و شاخص های تاب آوری در فرهنگ ایرانی، طراحی و راستی آزمایی ابزار بومی و پایلوت ابزار طراحی شده، شاخص سنجش تاب آوری شهری تحت عنوان ایران برگشته از خلاصه انگلیسی index of Resilience Assessment for Natural disaster طراحی و چندین مرحله در محلات شهر تهران، اجرا شد.

وی گفت: شاخص تاب آوری در برابر حوادث ابزاری است کاملاً بومی، جامعه محور، جامع و وزن داده شده که وضعیت تاب آوری شهر را بین عدد صفر (کمترین میزان) تا عدد یک (بیشترین میزان ممکن) در شش حیطه شامل حیطه های نهادی و حاکمیتی (شامل زیر حیطه های شایستگی مدیران، منابع مدیریت حوادث و برنامه ریزی حوادث) اجتماعی (شامل زیر حیطه های سرمایه اجتماعی، امنیت اجتماعی و آمادگی روانی – اجتماعی) اقتصادی (شامل زیر حیطه های وضعیت درآمد، اشتغال و بیمه)، فیزیکی  (شامل زیر حیطه های مکان، کالبد و فضا)، فرهنگی (شامل زیر حیطه های سواد، دانش عمومی مدیریت حوادث و جهان بینی) و همچنین حیطه زیست محیطی اندازه می گیرد.

به گفته صادقی، هم اکنون سامانه پایش تاب آوری شهر تهران در سطح شهر، مناطق، نواحی و محلات و برای ۶۶ مولفه مختلف با وزن ها و ارزش های مختلف اندازه گیری شده و در دسترس مدیران شهری قرار دارد. مدیران شهری می توانند با استفاده از این سامانه وضعیت تاب آوری جغرافیای تحت مدیریت خود را بررسی کرده و وضعیت هر مولفه از مولفه های ۶۶ گانه را رصد کرده، نقاط قوت و یا ضعف جغرافیای مدنظر را در حیطه­ها، زیرحیطه­ها و مولفه های گوناگون ارزیابی نموده و براساس آن، برای ارتقای تاب آوری آن جغرافیا خاص برنامه ریزی نمایند.

وی ادامه داد: در صورت وقوع زلزله ای با قدرت تخریب بالا، استفاده از بعضی خیابان ها امکانپذیر نیست. از طرفی حجم بالای تردد خودروها در سطح شهر، حرکت خودروهای خدماتی و امدادی را دچار اختلاف می کند. این مشکلات در شرایطی ایجاد می شود که عملیاتی نظیر اطفای حریق، کنترل حوادث ثانوی، جستجو و نجات، انتقال مجروحین و بازرسی و تعمیر شریان های حیاتی و تاسیسات شهری اهمیت عمده ای داشته و نیاز شدیدی به عملیات مقابله وجود دارد، عملیاتی که کاملا به حمل و نقل در شبکه خیابان ها و بزرگراه های شهر و خارج از شهر وابسته است. بر این اساس طرح «شبکه راه های اضطراری بحران زلزله شهر تهران» با همکاری آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) آغاز و در حال حاضر آماده ابلاغ است.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران گفت: راه های اضطراری، بخشی از مسیرهای ترافیکی هستند که با توجه به خصوصیاتی نظیر تامین دسترسی مراکز مهم و آسیب پذیری کمتر انتخاب شده و در شرایط اضطراری بعد از زلزله ای شدید (یا بحران های دیگر) بازگشایی سریع آنها، در اولویت قرار می گیرد. همچنین در بخش هایی از این مسیرها به منظور استفاده خودروهای عملیاتی باید برای خودروهای شخصی محدودیت هایی اعمال شود.

وی افزود: ارتقا و به روز رسانی شبکه راه های اضطراری، تهیه طرح های جایگزین برای شبکه راه های اضطراری، بررسی آسیب پذیری شبکه، تهیه برنامه مقاوم سازی، تهیه طرح بهره برداری و نگهداری شبکه، تهیه دستورالعمل طراحی و اجرای سازه ها، شریان های حیاتی و ساختان های مجاور به همراه فعالیت های اطلاع رسانی در خصوص پروژه اجزای اصلی این طرح را تشکیل می دهند.

تدقیق و تهیه نقشه گسل های شهر تهران

صادقی اظهارداشت: شهر تهران با میلیون ها ساختمان، صدها کیلومتر شبکه حمل و نقل شهری، خطوط لوله گاز، آب و ... در صورت وقوع زلزله ای بزرگ متحمل آسیب های فراوانی خواهد شد. هر چند که از سال های گذشته، نقشه ها و آیین نامه هایی در ارتباط با رفتار ساختمان ها در برابر امواج زلزله اجرایی شده، اما در خصوص شناسایی پهنه های گسلی، تا پیش از این مطالعات اندکی در شهر تهران انجام شده بود. پهنه گسلی به محدوده ای از اطراف گسل اطلاق می شود که در هنگام زلزله، شکستگی های افقی و عمودی در سطح زمین در آن محدوده محتمل است.

به گفته وی، در صورت عدم شناخت پهنه گسلی و اجرایی نشدن ضوابط ساخت و ساز مرتبط با آن، آسیب های فراوانی به ساختمان ها و تاسیسات شهری وارد خواهد شد.

صادقی ادامه داد: با توجه به اهمیت این موضوع و تکلیف طرح جامع شهر تهران، این سازمان از سال ۱۳۸۵ با انجام تحقیقات گسترده و بیش از ۳۰۰۰ بازدید میدانی از برش های موجود در گودبرداری های ساختمانی و سایر تراشه های طبیعی و مصنوعی نسبت به تدقیق نقشه گسل های شهر تهران و تهیه نقشه پهنه های گسلی شهر تهران اقدام شد.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران افزود: ویرایش اول این نقشه ها در سال ۱۳۸۸ به تایید کمیته فنی متشکل از اساتید و نمایندگان نهادهای ذی ربط رسید و با پیگیری های این سازمان، شورای اسلامی شهر تهران و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در جلسه روز ۲۵ مردادماه سال ۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری و با حضور وزیر راه، مسکن و شهرسازی، تصویب و به عنوان ملاک عمل کلیه دستگاه ها در شهر تهران ابلاغ شد. به روزرسانی و تدقیق این نقشه ها در تعامل با سازمان های ذیربط به عنوان فعالیت مستمر سازمان، در برنامه های سالیانه قرار دارد.

در این مراسم، مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران، اقبال شاکری مجتبی شاکری مرتضی طلایی اعضای شورا، حمزه شکیب، علاءالدین بروجردی و شهردار تهران حاضر بودند.