به گزارش خبرنگار مهر، مجید جعفری اقدم مدیر آژانس ادبی و ترجمه پل با نگارش یادداشتی به انتقاد از فعالیت ضعیف اتحادیه‌ها و تشکل‌های نشر ایران در فضای بین‌المللی پرداخته و خواستار تجدید نظر در ساختار آنها در زمینه تعاملات بین‌المللی‌شان در سطح جهانی شده است.
متن این یادداشت که برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته است به این شرح است:
در بدنه صنعت نشر هر کشور اتحادیه‌های ناشران،که حوزه عمل شان براساس قانون دفاع از حقوق صنفی و ارائه خدمات به اعضا است، ایجاد می‌شوند. علاوه از اتحادیه‌ها با توجه به گستردگی انواع فعالیت‌ها در حوزه نشرمثل تالیف، ترجمه، چاپ، نشر و پخش و توزیع تشکل‌های مختلف در چارچوب سازمان‌های مردم نهاد یا سازمان های غیر دولتی با هدف گرد آمدن عوامل نشر در مجموعه‌های منسجم برای ایفای وظایف معین بوجود می آیند.
در بیشتر کشورها این تشکل ها به نمایندگی از فعالان در صنعت تولید و نشر کتاب و به عنوان نهادهایی از بخش خصوصی انجام مسئولیت ها و برنامه‌های دولت در بخش فرهنگی را عهده دار می‌شوند.از این طریق دولت ها به جای واسپاری اجرای پروژه‌های فرهنگی و ادبی به فرد یا افراد خاص،آنها را در اختیار تشکل ها قرار می‌دهند،چرا که این نوع تشکل ها قابلیت ها و ظرفیت های کارشناسی و اجرایی بالایی به جهت برخورداری ازعوامل کارشناسی در حوزه تخصصی خود، دارا هستند.
اتحادیه‌های نشر به لحاظ ماهوی جایگاه قانونی و صنفی دارند و وظیفه ذاتی آنها که اغلب در پارلمانها مصوب می‌شود و انتخابات آنها نیز زیر نظر دولت اتفاق می‌افتد، دفاع از حقوق صنفی اعضاء و ارائه خدماتی از قبیل آموزش اعضا، رسیدگی به شکایات و حل اختلافات بین اعضاء و ... است. در کشورهایی که از تشکیلات نظام مند در صنعت نشر خود برخوردار هستند تشکل های نشر روابط تنگاتنگی با اتحادیه‌ها دارند و معمولا به عنوان بازوهای اجرایی برنامه‌ها و پروژه‌های اتحادیه‌های نشرو حاکمیت عمل می‌کنند.همانگونه که دولت اجرای بسیاری از برنامه‌ها و پروژه‌های فرهنگی خود را به تشکل های مختلف نشر به تناسب حوزه تخصصی شان واگذار می‌کند،اتحادیه‌ها نیز اجرای بسیاری از پروژه‌ها را به تشکل های نشر واسپاری می‌کنند.به عبارت دیگر اتحادیه‌های نشر همانند نهاد های دولتی ترجیح می‌دهند امور مربوط به سیاست گذاری، حمایت و نظارت را تولی گری کنند و اجرا را به اهالی تشکل ها واگذار نمایند.
تشکل های نشر در حوزه اقتصاد نشر جایگاه خاصی دارند و می‌توانند فضای مساعدی برای تعامل مناسب و سازمان یافته بین بدنه نشرکشور ،جامعه و حاکمیت به وجود آورند.تجربه صنعت نشر در کشورهای برخوردار از اقتصاد نشر توسعه یافته نشان داده که آنها با استفاده از ساماندهی فعالان حوزه نشر در قالب تشکل های نشر، با هدف بسط تعامل بهتر بین بدنه نشر با جامعه موفق بوده اند.تشکل های نشر مجموعه‌هایی مردم نهاد هستند که از اعضای مختلف در یک حوزه تخصصی متشکل شده و دارای شخصیت حقوقی و مستقل اند.
این نوع تشکل ها در سطح تعاملات بین المللی نشر در مقام حلقه واسط بین پدیدآورندگان و تولیدکنندگان آثار از یک سو و مخاطبین آثار و خدمات در بازارهای بین المللی کتاب فعالیت می‌کنند.این تشکل ها در ترویج بهترین شیوه‌های کسب درآمد، کمک به ناشران در جهت افزایش توان رقابتی، تنظیم قوانین عمومی‌کسب و کار در عرصه بین المللی نشر نقش مهمی‌ایفا می‌کنند.از جمله امتیازهای فعالیت در عرصه بین الملل در قالب تشکل های نشر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- اطلاع رسانی از شرایط و روندها در بازار جهانی نشر
۲-اطلاع رسانی از آثار برتر موجود در بازارهای خارجی
۳-اطلاع رسانی از عوامل نشر در عرصه‌های بین المللی از جمله ناشران و آژانس های ادبی
۴-اطلاع رسانی در مورد قواعد و قوانین تجارت در بازار نشر بین المللی، انواع قراردادها، نحوه بازاریابی و ...
۵-اطلاع رسانی از رویدادهای تجاری نشر در جهان
۶-کمک و تسهیل سازی حضور موفق اعضای تشکل ها در رویدادهای نشر،به ویژه نمایشگاه‌های بین المللی کتاب
در صنعت نشر ایران نیز اتحادیه ناشران و کتاب فروشان در تهران از سال ۱۳۳۷ تاسیس و شروع به فعالیت کرد.البته سال ها پیش از آن انجمن ناشران و کتاب فروشان تاسیس شده بود.متعاقب آن در استان های مختلف کشور اتحادیه‌های ناشران پا گرفتند.
در سال ۱۳۸۰ به منظور کمک به توسعه و رشد کمی‌و کیفی صنعت نشر و هماهنگی بیشتر بین شرکت های تعاونی ناشران سراسر کشور، اتحادیه شرکت های تعاونی ناشران ایران با نام اختصاری «آشنا» ایجاد شد.
علاوه بر اتحادیه‌های مختلف نشر،تشکل های گوناگون نشر به فراخور نیاز حوزه نشر در موضوعات مختلف به وجود آمدند که از جمله آنها می‌توان به انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان، انجمن فرهنگی ناشران کتب دانشگاهی، انجمن ناشران آموزشی، انجمن فرهنگی ناشران بین المللی و ... اشاره کرد.
در سابقه و کارکرد اتحادیه‌های نشر ایران در جریان و فرآیند توسعه نشرکشور در عرصه‌ها و بازارهای نشر جهانی متاسفانه کارنامه موفقی مشاهده نمی‌شود.در کمتر از دو دهه اخیر تجربه حضور نشر ایران در بازارها و رویدادهای نشر بین المللی، به ویژه نمایشگاه‌های بین المللی کتاب، این حضور اغلب در قالب موسسات فرهنگی و نشر دولتی و یا شرکت فردی ناشران و آژانس های ادبی، به صورت بازدیدکننده و یا برپایی غرفه‌های اختصاصی بوده است.در مقطعی اتحادیه ناشران تهران و اتحادیه شرکتهای تعاونی ناشران ایران با حمایت و هدایت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌حضور اعضا و معرفی آثار آنها در نمایشگاه‌های کتاب را تولی گری کردند که بنا به دلایل معلومی‌توفیق چندانی به دست نیامد.یکی از آن دلایل معلوم واسپار نکردن انجام امور مربوطه به تشکل ها یا موسسات تخصصی بودهاست.
فعالیتهای اتحادیه ناشران تهران در ۵ کمیسیون تعریف شده است که وظیفه ذاتی هیچکدام مدیریت کپی رایت و ترجمه آثار اعضا در عرصه‌های بین المللی نمی‌باشد.اگر قرار است اتحادیه ناشران این مهم را برای اعضای خود عهده دار شود باید در وظایف اتحادیه تعریف و تدقیق شود.در کشورهایی که اتحادیه‌های نشر به نمایندگی از دولت ها امور توسعه نشر کشور در خارج را مدیریت می‌کنند، انجام کار در قالب پروژه‌های مشخصی به تشکل های نشر متخصص در این حوزه واگذار می شود.
در وضع موجود، که به همت مسئولان موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی وزارت ارشاد ،حضور نشر ایران در نمایشگاه‌های بین المللی کتاب سرو سامان پیدا کرده است و شرکت عوامل نشر ایرانی در این عرصه‌ها تا حدود زیادی تسهیل شده است، جای خالی نقش آفرینی تشکل‌های نشر شدیدا احساس می‌شود. مسئولان اتحادیه‌های ناشران کشور در اغلب نمایشگاه‌ها به عنوان بازدیدکننده حضور می‌یابند و در بعضی از نمایشگاه‌های مهم، از جمله نمایشگاه کتاب فرانکفورت، درغرفهای کم مایه به همراه کاتالوگی حاوی معرفی تعدادی از آثار اعضا شرکت می‌کنند.
متاسفانه آمار و اطلاع دقیقی از میزان موفقیت حضور اتحادیه‌های نشر ایران در عرصه‌های بین المللی نشر در دسترس و موجود نیست، لذا جرات نقد و ارزیابی خروجی فعالیت های آنها در بازارهای بین المللی نشر را به خود نمی‌دهیم.
البته در سال‌های اخیر بعضی تشکل های نشر از جمله انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی، مجمع ناشران انقلاب اسلامی، دفتر حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس بخش های بین الملل در مجموعه‌های خود تعریف کرده اند و شرکت و حضور در بعضی از نمایشگاه‌های بین المللی کتاب را تجربه می‌کنند که بی شک حضور آهسته و پیوسته و کارشناسی شده آنها منتج به خروجی های قابل قبولی خواهد شد.
در خاتمه پیشنهاد می‌شود دولت برای ساماندهی حضور نشر ایران در جهان با سیاست گذاری، حمایت و نظارت خود امور مربوط به توسعه نشر ایران در جهان را به تشکل های نشر واگذار نماید، آنگونه که در جهان معمول و عرف است.
نظر شما