آینده مبهم قراردادهای برجامی خرید هواپیما/فخریه: از هما بپرسید

به گزارش خبرنگار مهر، در حالی که همه مردم، مسئولان و کارشناسان منتظر بودند تا هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران نخستین بوئینگ ۷۷۷ را اردیبهشت ماه امسال تحویل بگیرند (آنگونه که فرزانه شرفبافی مدیرعامل ایران ایر به رسانه ها وعده داده بود)، مدیرعامل بوئینگ اعلام کرد تحویل این هواپیما به چند ماه بعد در سال ۲۰۱۹ موکول شده است. 

ماجرای پُر کِش و قوس ورود هواپیمای نو به ناوگان هوانوردی تجاری کشور اگرچه در دوره ای یکی از مهم ترین موفقیت های دولت یازدهم محسوب می شد اما با گذشت دو سال از امضای برجام بسیاری پِی بردند نمی توان به «تفاهم نامه» هایی که هما با صحنه گردانی اصغر فخریه کاشان قائم مقام وزیر راه و شهرسازی با دو غول هواپیماساز جهان به امضا رسانده، چندان خوشبین بود؛ بویژه آنکه در این تفاهم نامه ها سازوکاری برای عهدشکنی احتمالی کمپانی های هواپیماساز پیش بینی نکرده بود. 

حضور در دولت های بنی صدر و هاشمی رفسنجانی

اصغر فخریه کاشان که در دولت بنی صدر معاونت ارزی بانک مرکزی را عهده دار بود، پس از برکناری بنی صدر، برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت و پس از بازگشت در دولت اول مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی حد فاصل تیرماه ۶۹ تا دی ماه ۷۲ معاونت ارزی بانک مرکزی را عهده دار شد. حتی یک سال بعد از آن نیز یک ماه (آذر تا دی ۷۳) را به دلایلی که هیچ گاه اعلام نشد، در بازداشت گذراند.

ورود به وزارت راه وشهرسازی به عنوان مشاور آخوندی

وی سال ها در حاشیه بود تا اینکه در ۲۶ بهمن سال ۹۲ از سوی اخوندی، به سمت مشاور وزیر راه و شهرسازی و رئیس شورای هماهنگی و سیاست گذاری تأمین مالی خارجی منصوب شد.

آخوندی در این حکم وظیفه شورای سیاست گذاری تأمین مالی خارجی را کاهش ریسک سرمایه گذاری در پروژه های وزارت راه و شهرسازی تعیین کرده بود و قرار بود فخریه کاشان در رأس این شورا، وظیفه خریدهای خارجی وزارت راه و شهرسازی را انجام دهد. شورایی که هیچ گاه خبری از تشکیل جلسات و مصوباتش منتشر نشد.

ارتقاء از مشاورت وزیر به قائم مقامی وزیر

آخوندی بار دیگر در اواسط سال ۹۴ حکم جدیدی برای فخریه کاشان صادر کرد که در این حکم، وی به عنوان قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین الملل منصوب شد. این حکم در واقع مجوزی برای افزایش اختیارات مرد شماره یک خریدهای خارجی وزارت راه بود. گستره فعالیت های فخریه نیز اگرچه عمدتا به عنوان خریدار هواپیما شناخته می شد، اما بسیار بیشتر از آن بود و وی در همه حوزه های زیرمجموعه این وزارت خانه عریض و طویل، با طرف های خارجی وارد گفت وگو و مذاکره می شد. از خرید مایحتاج پروژه های عمرانی از تولیدکنندگان خارجی تا جذب سرمایه گذار برای پروژه های ریلی و حتی شهرهای جدید.

با این حال مهم ترین مسئولیت فخریه کاشان، نوسازی ناوگان هوایی بود.

نتیجه کاغذی مذاکرات: امضای قرارداد فاینانس/ نتیجه عملی: خرید نقدی

این مأموریت یعنی نوسازی ناوگان هوایی بلافاصله پس از امضای برجام آغاز شد به گونه ای که نخستین موفقت دولت یازدهم در پسابرجام که با مانور گسترده رسانه ای همراه بود، خرید هواپیما بود. مذاکرات خرید هواپیما همزمان و هم راستا با مذاکرات هسته ای پیش رفت و نهایتا دو ماه پس از امضای موافقت نامه هسته ای میان ایران و ۱+۵، قرارداد میان ایران ایر و بوئینگ برای خرید ۱۸۰ فروند هواپیما به امضا رسید. ضمن اینکه با فشار غربی ها، قرار شد که ایران ۲۰ فروند هواپیمای ای تی آر نیز از این شرکت ایتالیایی ـ فرانسوی خریداری کند.

یکی از افتخارات مقامات ارشد وزارت راه و شهرسازی در جریان مذاکرات این بود که قرار نیست این هواپیماها به صورت نقدی خریداری شود بلکه از محل فاینانسی که خود شرکت سازنده آن را تأمین مالی می کند، هواپیماها وارد ناوگان هوایی کشورمان شده و اقساط آن نیز از محل درآمد ایران ایر از بلیت فروشی تأمین خواهد شد.

اما اتفاقی که در عمل افتاد این بود که در نهایت فقط ۳ فروند ایرباس و ۸ فروند ای تی آر وارد ناوگان هما شد و پول آنها به صورت نقدی و از محل صندوق توسعه ملی پرداخت شد. مجوز برداشت از صندوق توسعه ملی را هم دولت دهم تا سقف ۳۳۰ میلیون دلار تصویب کرده بود.

قرار بود پول صندوق توسعه پیش پرداخت فاینانس شود

فرهاد پرورش مدیرعامل سابق ایران ایر گفته بود دولت دهم این مصوبه را برای خرید هواپیمای دست دوم صادر کرده بود اما از آنجایی که قرار شد هواپیماهای برجامی را به صورت فاینانس از کمپانی سازنده خریداری کنیم، این مبلغ (۳۳۰ میلیون دلار) به صورت پیش پرداخت سهم ایران از فاینانس (۱۵ درصد) پرداخت شده و ایرباس و بوئینگ نیز سهم خود (۸۵ درصد) را به صورت تسهیلات تأمین خواهند کرد.

به جای فاینانس، نقدی خریدیم

با این حال آنچه در عمل اتفاق افتاد این بود که همه ۱۱ هواپیمای تازه وارد را به صورت نقدی خریداری کردند و در حال حاضر هنوز  تیم فخریه نتوانسته فاینانسری برای این خریدها پیدا کند. اگر هم فاینانسر پیدا شود، دیگر پول نقد برای تأمین پیش پرداخت ۱۵ درصد سهم ایران نداریم.

اگرچه از همان ابتدا هم، تمام نقش فخریه کاشان ، تأمین فاینانسر برای خرید هواپیما بود اما عملا با خرید نقدی هواپیماها، این کارکرد هم  زیر سؤال رفته است. شرفبافی، مدیرعامل ایران ایر اخیرا اعلام کرده است قرار است فاینانسر هواپیماها، یک شرکت تأمین سرمایه داخلی باشد!

اگرچه مذاکره برای امضای قرارداد خرید ۲۰۰ فروند هواپیمای نو فی نفسه اقدام مهم و بزرگی بود، اما مهم تر از آن، به سرانجام رساندن این قرارداد بود. اقدامی که همچنان ابتر باقی مانده است و معلوم نیست تا زمان به اتمام رسیدن مجوز اداره کنترل دارایی های خارجی آمریکا، اوفک (OFAC) در پایان سال ۲۰۲۰، چه میزان از قراردادهای هما با بوئینگ و ایرباس عملی شده و چند فروند از ۱۷۷ فروند هواپیمای باقی مانده وارد ناوگان هوایی ایران خواهد شد. هرچه باشد، نفر اول مذاکرات حالا با دادن استعفا، عملا خود از زیر بار هرگونه پاسخگویی، رهانیده است.

فخریه کاشان ۷ اردیبهشت ۹۷: ایران هستم/درگیر درمان پسرم هستم

اصغر فخریه کاشان دیروز در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره علت استعفای خود با بیان اینکه من مصاحبه نمی کنم گفت: دیگر کار و سمتی ندارم و دلیلی ندارد مصاحبه کنم. دلیل استعفای من هم شخصی است. پسرم بیمار است و باید کارهای مربوط به درمانش را پیگیری کنم.

وی درباره علت تعویق تحویل بوئینگ نیز گفت: من در این زمینه نظری ندارم. اجازه بدهید من نظری ندهم با همکاران شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی مصاحبه کنید آنها حتما جواب قانع کننده ای خواهند داشت.

فخریه کاشان در پاسخ به این پرسش که آیا علت این مشکل، نبود نقدینگی است اظهار داشت: نه ولی اجازه بدهید مدیران هما خودشان پاسخ این سؤالات را بدهند.

فخریه کاشان ۴ بهمن ۹۶: پول را دیر بدهیم، هواپیما را دیر می دهند

گفتنی است این مقام مسئول سابق در وزارت راه و شهرسازی در اوایل بهمن ماه سال گذشته در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره تأمین منابع مالی خرید هواپیما گفت: اگر به دلایلی پول را دیرتر تحویل بدهیم، آنها هم هواپیما را با تأخیر تحویل می دهند. این موضوع تازه ای نیست؛ کسی اگر قصد خرید خودرو هم داشته باشد، اگر پول را به موقع بدهد، آن را در زمان مقرر تحویل می دهند و اگر دیرتر بدهد، خب خودرو را دیرتر می دهند.