خبرگزاری مهر-گروه هنر-علیرضا سعیدی: در تعریف کارشناسان و اهالی فرهنگ و هنر «کپی رایت» نوعی حفاظت قانونی از آثار ادبی، علمی و هنری است ولی این مساله مهم غالبا در فضای فعالیت موسیقایی کشورمان نادیده گرفته شده و به دلیل کم توجهی فعالان این عرصه یا در محاق فراموشی رفته و یا تنها در برخی از مصاحبه ها و گزارش های رسانه ای مورد توجه قرار گرفته است.
موارد نقض کپی رایت در حوزه آثار موسیقایی طی سال های اخیر نه تنها کاهش نیافته بلکه با ظهور و بروز پدیده هایی چون پیام رسان ها و پیشرفت فضای مجازی تبدیل به جریانی کاملا عادی شده است گویی اینکه دانلود آثار موسیقایی بدون اجازه پدیدآورندگان نه تنها جرم محسوب نیست بلکه از سوی برخی از مخاطبانی که دانلود غیرقانونی جزوی از فعالیت روزانه آنهاست، تبدیل به فرآیندی رسانه ای و تبلیغاتی با داعیه حمایت از هنرمندان هم شده است! فرآیندی که به زعم نگارنده مصداق بارز سرقت فرهنگی است و می بایست هر چه زودتر نسبت به رفع موانع قانونی و عملیاتی شدن قانون کپی رایت اقدامات جدی انجام گیرد.
در صورت اجرایی نشدن راهکارهایی مناسب در حوزه کپی رایت که فعلا با کم توجهی برخی از نهادهای ذی صلاح از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، کانون ناشران خانه موسیقی و مجمع تازه تاسیس بدون فعالیت «تولیدکنندگان آثار شنیداری» مواجه است، قطعا اقتصاد موسیقی ایران در ورشکستگی کامل قرار خواهد گرفت که در صورت رسیدن به چنین نقطه ای دیگر ماجرا مصداق بارز «نوشدارو بعد از مرگ سهراب» خواهد بود.
مبحث مهم کپی رایت آثار موسیقایی بهانه ای شد تا حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی به همراه کاوه رضوانی راد وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی خانه موسیقی به دعوت گروه هنر خبرگزاری مهر ساعاتی را مهمان ما باشند و ضمن ارایه نقطه نظرات خود در حوزه کپی رایت، بررسی زوایا و ظرفیت های قانونی برای اجرای این قانون و نقش خانه موسیقی در این فضا به معرفی برخی از کارهای عملیاتی این مجموعه در موضوع کپی رایت بپردازند.
خلاء قانونی زیادی نداریم
حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی در ابتدای این نشست ضمن قدردانی از خبرگزاری مهر برای توجه به مساله کپی رایت آثار موسیقایی گفت: ما بارها اعلام کرده ایم مهم ترین مساله حوزه اقتصاد هنر موضوع «کپی رایت» است.
وی با اشاره به اینکه خیلی ها می گویند در این زمینه خلا قانونی داریم، بیان کرد: برخلاف اینکه گفته می شود در این زمینه خلاء قانونی داریم ولی در حال حاضر آن قدر هم خلاء قانونی نداریم بلکه موضوع اساسا مغفول مانده و آنچنان که باید به آن پرداخته نشده است.
نوربخش مساله را دارای دو وجه دانست و گفت: وجه اول به آگاهی بخشی به مردم و اهالی موسیقی مربوط می شود و وجه دوم نیز به جنبه های قانونی و ساز و کارهای مرتبط بازمی گردد که این موضوع باید از مجراهای مختلف انجام شود. ما معتقدیم در مبحث کپی رایت این دو وجه باید به موازات هم هدایت شوند و در غیر این صورت باز هم مشکل خواهیم داشت.
وی ادامه داد: آگاهی بخشی به جامعه مطلب مهمی است زیرا شاید عموم مردم آگاهی ندارند که رعایت نکردن کپی رایت چه تبعاتی در پی دارد. همه مردم قبح دزدی را می دانند و نادرست بودن دزدی از کودکی به بچه ها یاد داده می شود و از طریق خانواده به آنها گفته می شود که هرکسی در زندگی شخصی اش حریمی دارد که نباید به آن وارد شد، حال چرا در موضوع کپی رایت توانسته ایم آگاهی بخشی داشته باشیم؟
مدیرعامل خانه موسیقی با اعلام اینکه در این مطلب جامعه و مردم آگاهی کافی نسبت ندارند، توضیح داد: تاثیرات آموزش و آگاهی بخشی در حوزه راهنمایی و رانندگی را می بینیم که چقدر در زندگی مردم تاثیرگذار بوده است. به عبارتی اگر بخواهیم صرفا بر وجه قانونی مساله تاکید کنیم کار جلو نمی رود و اینجاست که آموزش نقش مهم خود را نشان می دهد.
آثار هنری برای برخی حکم اموال عمومی دارد!
این خواننده موسیقی ایرانی افزود: متاسفانه بیشتر مشکلات در زمینه دانلود غیرمجاز از جامعه و مردم نشات می گیرد که یک اثر هنری را جزو اموال عمومی خود می دانند، یعنی فلان محصول موسیقایی که توسط هنرمند، تهیه کننده یا ناشر دربرگیرنده هزینه های مالی و معنوی بوده به مثابه یکی از اموال عمومی است که همه می توانند از آن بهره بردای کنند و هیچ کس هم توجه نمی کند که این کارها صاحبانی دارد که برای استفاده از آن باید رضایت صاحبانش را نیز داشته باشند.
وی تاکید کرد: دانلودهای غیرمجازی که در فضای مجازی وجود دارد بیشترین لطمه را به موسیقی کشور وارد کرده است. متاسفانه عده ای از مردم بدون پرداخت کوچک ترین هزینه ای آثار را دریافت می کنند و بدون هیچ گونه عذاب وجدانی آنها را گوش کرده و در اختیار دیگران هم قرار می دهند.
متاسفانه بیشتر مشکلات در زمینه دانلود غیرمجاز از جامعه و مردم نشات می گیرد که یک اثر هنری را جزو اموال عمومی خود می دانندنوربخش با ذکر جزییات دیگری از بی توجهی بسیاری از مخاطبان نسبت به دانلود مجاز آثار موسیقایی طی سال های گذشته عنوان کرد: ما در بخش اعمال قوانین نیز با مسایل مختلفی روبه رو هستیم که باید روی تک تک آنها تمرکز کرد. نهادهای های مختلف که در حوزه کپی رایت از آنها به عنوان نهادهای ذی ربط یاد می شود باید به همگرایی برسند که این موضوع نیازمند پیگیری های جدی است و ما در این سال ها به شدت پیگیر آنها بودیم، به عنوان نمونه ما با سازمان صدا و سیما بارها وارد مذاکره شدیم که بالاخره رسانه ملی باید به ضابطه ای در زمینه پخش آثار موسیقایی و رعایت حق مولفان تن بدهد. در این زمینه تنها هنرمندی که به صدا و سیما اعتراض کرد استاد شجریان بود که طی آن نامه ای را منتشر کرده و از رییس وقت صدا و سیما خواست تا آثارش پخش نشود. البته همان موقع اثر «ربنا» که امیدوارم در آستانه ماه مبارک رمضان مورد بهره برداری دوباره مردم قرار بگیرد، استثنا عنوان شد و شجریان گفت این اثر متعلق به مردم است و صدا و سیما می تواند آن را پخش کند.
به گفته وی، آن نامه و نکته شجریان برای رعایت حقوق مادی و معنوی صاحبان آثار موسیقی بود تا سازمان صدا و سیما خود را مکلف به پرداخت حق مولف کند نه اینکه بدون رضایت مولف بارها و بارها آثار را پخش کند.
نوربخش افزود: یکی از نکات در بحث حقوق معنوی این است که کسی حق ندارد آثار هنرمندی را تفسیر کند که این مساله نیز مورد تاکید آقای شجریان بود. مثلا برخی از تهیه کننده ها اثری از ایشان را به صورت کلیپ می ساختند و هر کسی به تفسیر و زعم خود تصاویری را روی قطعات منتشر می کرد که مورد رضایت استاد شجریان نبود و این نقض حقوق معنوی هنرمند بود. در بخش حقوق مادی هم باید برای پخش آثار حقوقی پرداخته شود که این امر نیز محقق نشد.
وی با اشاره به اینکه هنرمندان هم غالبا به طور رسمی از این موضوع شکایت نمی کنند، گفت: به خاطر ندارم جز موارد معدودی از جمله مساله خانواده زنده یاد فرهاد مهراد، هنرمندی نسبت به چنین وضعیتی اعتراضی داشته باشد. البته در همین موارد معدود هم ما دیدیم وقتی هنرمندی به شکل جدی به موضوع اعتراض کرده تا حد زیادی به حق و حقوق خود دست پیدا کرده است.
نقشه های عملیاتی خانه موسیقی برای کپی رایت در سال ۹۷
مدیرعامل خانه موسیقی در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به اقدامات خانه موسیقی در زمینه کپی رایت توضیح داد: آنچه ما در خانه موسیقی طی ماه های اخیر به دنبال آن بوده ایم ایجاد همگرایی و در کنار هم قرار دادن نهادهای مختلف بوده است. فرهنگ و هنر بنیان همه چیز است و اگر خدشه ای به آن وارد شود این مردم هستند که دچار زیان می شوند. ما برای اینکه هنرمندان بتوانند در فضای آرام و پررونق آثارشان را خلق کنند نیازمند حل چنین مشکلاتی هستیم.
وی تاکید کرد: هنرمندان ما نیازی به کمک های دولتی و یارانه ها ندارند بلکه نیاز دارند زیرساخت های حوزه فرهنگ و هنر سالم باشد.
نوربخش به ورود مشاور حقوقی در جریان اجرایی شدن قانون کپی رایت و مقابله با دانلودهای غیر قانونی آثار موسیقایی اشاره کرد و توضیح داد: مدت ۲ سال است که از آقای رضوانی راد به عنوان یک حقوقدان باسواد و باتجربه مشاوره حقوقی می گیریم که با توجه به اشراف او به قوانین حقوقی حوزه فرهنگ و هنر در ایران و کشورهای خارجی به نتایج خوبی هم دست پیدا کرده ایم. مدت ۲ سال است که کمپینی را دایر کرده ایم که بر اساس آن از هنرمندانی که مایل هستند اجازه می گیریم برای استیفای حقوق آنها با مجموعه هایی چون قوه قضاییه، شورای عالی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وارد گفتگو شویم.
این مدیر هنری تاکید کرد: با توجه به دسترسی سهل افراد به فضای مجازی و پیشرفت روزانه این پدیده، آثار موسیقایی در معرض خطر زیادی قرار دارد که امیدوارم در سال ۹۷ بتوانیم اثرات و ثمرات این پیگیری را مشاهده کنیم.
قانونی که سال هاست در مجلس شورای اسلامی معطل مانده است
کاوه رضوانی راد وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی خانه موسیقی هم در این نشست ضمن قدردانی از توجه خبرگزاری مهر به موضوع کپی رایت گفت: اگرچه سابقه قانون کپی رایت در ایران به بیش از نیم قرن می رسد، اما نظام قضایی ما می تواند بخش بزرگی از مشکلات را با همین قانون مرتفع کند. من در ادامه به این نکته اشاره خواهم کرد که در کپی رایت به ویژه کپی رایت موسیقی چه مشکلاتی داریم و مساله قانون گذاری در این زمینه چقدر می تواند مورد اهمیت باشد. مقوله کپی رایت دربرگیرنده سه ضلع پدیدآورنده یا صاحب اثر، قانونگذار و استفاده کنندگان از آثار است که ما در زمینه هرکدام از این سه ضلع مشکل جدی داریم.
مقوله کپی رایت دربرگیرنده سه ضلع پدیدآورنده یا صاحب اثر، قانونگذار و استفاده کنندگان از آثار است که ما در زمینه هرکدام از این سه ضلع مشکل جدی داریموی افزود: مشکل در زمینه قانونگذاری این است که هنوز قانون جدیدی تالیف نشده و همچنان از قانون سال ۴۶ استفاده می کنیم در حالیکه لایحه جامع حقوق مالکیت فکری در سال ۹۰ تدوین و سال ۹۲ به هیات دولت برای قرائت در صحن تحویل شده که این لایحه هنوز از صحن خارج نشده است. لایحه جامع حقوق مالکیت فکری، فرهنگی که حقوق مالکیت صنعتی نیز ذیل آن قرار می گیرد، ویژگی بزرگی دارد که تمامی ضعف های قانونگذاری لایحه سال ۴۶ را از بین برده، چون در این ۵۰ سال قانونگذار مرتب با پرونده های مختلف روبه رو شده و توانسته معایب قانون را برطرف کند ولی خیلی عجیب است که این قانون سال هاست در مجلس شورای اسلامی معطل مانده است.
آیا می دانید قانون کپی رایت در ایران کیفری است؟
مشاور حقوقی خانه موسیقی توضیح داد: ما سال گذشته در خانه موسیقی میزبان حجت الاسلام مازنی از کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی بودیم و من گزارش مکتوبی را به وی ارایه دادم و همان جا عرض کردم «مشخص نیست چرا این لایحه سال هاست در مجلس شورای اسلامی باقی مانده است؟ حتی بسیاری لوایح بودند که بعد از این لایحه در مجلس مورد توجه قرار گرفتند اما مشخص نیست این لایحه حقوق مالکیت فکری چرا در مجلس مانده است». چنین شرایطی این شائبه را به وجود می آورد که شاید جریانی که به طور گسترده آثار را به صورت رایگان و غیرمجاز دانلود می کند روند رسیدگی به لایحه را متوقف کرده است چون اگر این لایحه از مجلس خارج و تبدیل به قانون شود با توجه به ضمانت اجرایی آن، بخشی از نقض کپی رایت در دو بخش اصلی مطبوعات و سازمان صدا و سیما را دیگر شاهد نخواهیم بود.
چنین شرایطی این شائبه را به وجود می آورد که شاید جریانی که به طور گسترده آثار را به صورت رایگان و غیرمجاز دانلود می کند روند رسیدگی به لایحه را متوقف کرده استرضوانی راد بیان کرد: ما ابتدا باید از این لایحه جامع دفاع کنیم زیرا بسیاری از مشکلات ما را حل می کند. مساله دوم و جدی تر که خانه موسیقی باید متولی اصلی آن باشد پیگیری حقوق هنرمندان است. مساله جدی ما در ایران کم توجهی هنرمندان به حقوق شان است و اینکه عزمی برای پیگیری جدی حقوق از دست رفته خود ندارند.
وی افزود: بخشی از موضوع به این باز می گردد که دوستان هنرمند به ساز و کارهای قانونی مسلط نیستند و هنرمندی که اثرش به صورت غیرقانونی مورد استفاده قرار می گیرد همچنان این سوال را مطرح می کند که «مگر در ایران قانون کپی رایت داریم».
این وکیل تاکید کرد: ما نه تنها قانون کپی رایت داریم بلکه جزو کشورهایی هستیم که قانون کپی رایت جنبه کیفری دارد یعنی فقط بحث خسارت مالی مطرح نیست بلکه برای فردی که جرمش در این قانون محرز شد گاهی شش ماه تا دو سال زندان در نظر گرفته می شود.
راه هایی برای دورزدن قانون کپی رایت در ایران
وی ادامه داد: مساله نگران کننده تر این است که چون در ایران ساز و کار تبلیغات هنری درستی نداریم در نتیجه هنرمند تصورش این است وقتی اثرش در جایی بدون اجازه پخش می شود این موضوع تبلیغی برای کارش محسوب می شود. وقتی ما با صدا و سیما وارد دیالوگ می شویم که چرا شما اثر هنرمند را به صورت غیر مجاز پخش می کنید آنها اولین پاسخی که می دهند این است که آثار فلان هنرمند مجانی تبلیغ و باعث می شود مردم با شنیدن صدای فلان خواننده بلیت کنسرت را خریداری کنند و با همین توجیه قانون کپی رایت در کشور دور زده می شود. مساله دانلود غیرقانونی هم همین است و وقتی شهروند می بیند هنرمند نسبت به همه مسایل زندگی خود حساس است اما به مساله دانلود در سایت های مختلف کوچک ترین واکنشی نشان نمی دهد بنابراین به راحتی به دانلود غیرقانونی خود مشغول می شود.
برای فردی که جرمش در این قانون محرز شد گاهی شش ماه تا دو سال زندان در نظر گرفته می شوداین وکیل پایه یک دادگستری تصریح کرد: وقتی برای هنرمند دغدغه دانلود غیرمجاز آثار موسیقی وجود ندارد بنابراین شهروند نیز به دانلود غیرقانونی خود اقدام می کند پس کار مهمی که خانه موسیقی باید انجام دهد، تمرکز روی پدیدآورندگان آثار است.
وی افزود: مخاطب اصلی ما در خانه موسیقی پدیدآورندگان هستند که ما می توانیم به عنوان یک نهاد صنفی با مدیران سازمان های دولتی وارد مذاکره شویم. در کشورهای آمریکای شمالی این نهادهای صنفی هستند که مجری سیاست ها و قوانین مربوط به کپی رایت هستند. می دانید این پیگیری چگونه است؟ اولین راه این است که همین نهادها هنرمند را آگاه می کنند که اگر اثری از شما نقص شد، اتفاقا باید محکم ایستادگی کنی. یعنی این رایت فقط برای شمای هنرمند نیست بلکه برای تمام جامعه موسیقی است.
رایگان پخش کنید، من هم دنبال رایت نمی روم
مشاور حقوقی خانه موسیقی با ذکر نمونه هایی از نقض قانون کپی رایت در کشورمان گفت: ما با مجموعه هایی چون شبکه های رادیویی و تلویزیونی که ناقض حقوق آثار هنری هستند صحبت می کنیم و به آنها می گوییم شما حقوق مادی یا معنوی اثر این هنرمندان را نقض می کنید ولی آنها می گویند «شما نماینده چه تعداد از هنرمندان هستید؟ اصلا می دانید در همین جا ۱۰۰ هنرمند وجود دارند که حاضرند آثارشان مجانی پخش شود؟ این هنرمندان حتی حاضرند پول هم بدهند تا آثارشان در شبکه های مختلف پخش شود». می دانید دلیل این واکنش چیست؟ به جهت این است که صدا و سیما در حال حاضر انحصار تبلیغات آثار هنری را در اختیار دارد. شما اگر به باکس فروش کنسرت های سال گذشته نگاه کنید، متوجه می شوید که سه هنرمند اولی که بیشترین فروش بلیت را داشته اند مستقیما از دامن صدا وسیما وارد بازار شده اند.
رضوانی راد توضیح داد: تلویزیون ایران همچنان در مساله اقتصاد هنر نقش بسیار پررنگی دارد و به همین دلیل هنرمند از رایت آثارش عقب نشینی می کند. هنرمند می گوید «صدا و سیما کار من را مجانی پخش کند، من هم دنبال رایت نمی روم» و همین موضوع متاسفانه فرهنگ غالب شده است. ما در خانه موسیقی اول باید به پدیدآورنده ها بگوییم اگر حقوق مادی آثار به طور منظم پرداخته شود هنرمند می تواند «لاین» خود را برای اقتصاد هنر راه اندازی کند و این جزوی از قواعد فعالیت های حرفه ای در سراسر جهان است.
وی افزود: شما می دانید قطعه «آهای خبردار» به آهنگسازی سهراب پورناظری و خوانندگی همایون شجریان چند بار در اینترنت دانلود شده است؟ طبق آمار اولیه ای که ما از دانلود این اثر جمع آوری کردیم رقمی بالغ بر ۵ میلیون دانلود بوده است. حال اگر بابت هر دانلود مبلغی به صاحبان اثر پرداخت می شد، الان وضعیت چه بود؟
وکیل خانه موسیقی اعلام کرد: در این اوضاع هنرمند حاضر است آلبوم خود را به قیمت ارزان بفروشد و در اینترنت قطعه رایگانی را بارگذاری کند تا بلکه در کنسرت جایگزین آن را به دست آورد.
آهنگ آسانسور و دابسمش هم مشمول قانون کپی رایت است
این وکیل پایه یک دادگستری با اشاره شاخص تولید آثار هنری در کشورمان تصریح کرد: آیا می دانید چرا شاخص آثار هنری در کشورمان تا این حد کاهش یافته است؟ چون برای تولیدکننده و ناشر دیگر صرفه اقتصادی وجود ندارد. هنوز مراسم رونمایی از فلان آثار هنرمند به اتمام نرسیده که شمای مخاطب می توانی آن آلبوم را از تلگرام دانلود کنی. با این شرایط چند نفر ترغیب می شوند که اثر را خریداری کنند؟ متاسفانه در این زمینه هنرمندان هم مساله را پیگیری نمی کنند. بنابراین رسالت اصلی خانه موسیقی قبل از دو ضلع قانون گذار و شهروندان باید روی این نکته متمرکز باشد که هنرمندان درباره رایت اثر خود سخت گیری کنند.
هنوز مراسم رونمایی از فلان آثار هنرمند به اتمام نرسیده که شمای مخاطب می توانی آن آلبوم را از تلگرام دانلود کنی. با این شرایط چند نفر ترغیب می شوند که اثر را خریداری کنند؟مشاور حقوقی خانه موسیقی توضیح داد: سازمان جهانی مالکیت فکری در سال ۲۰۱۵ مواردی را در کپی رایت موسیقی به صورت اجباری اعلام کرده که طی آن مثلا آهنگ پیشواز آسانسور هم مشمول قوانین کپی رایت است. حتی اگر شما از یک موسیقی در فضای باز یک کافه یا یک فروشگاه استفاده می کنید این موضوع نیز مشمول قوانین کپی رایت است. حتی بحث های جدی در حوزه «دابسمش» مطرح است که باید در ذیل قوانین مربوط به کپی رایت قرار بگیرد یا خیر؟ خیلی ها می گویند وقتی از دابسمش استفاده می کنیم و مردم از آن استقبال می کنند پدیدآورنده به عنوان خالق اثر می تواند با تبلیغات از این کار درآمدزایی کند پس در اینجا هم باید قانون کپی رایت رعایت شود. اما ما در اینجا نشسته ایم و درباره بدیهیات صحبت می کنیم.
وی در پایان این بخش از نشست متذکر شد: در آنجا هنرمندان برای یک دلار جنگیدند و کار را به دادگاه کشاندند و کاری کردند که در این حوزه علاوه بر خلق ادبیات حقوقی، قضات نیز سابقه پیدا کرده و در صدور رای جسارت به خرج دهند. ما همین الان در کشورمان دادگاه ویژه کپی رایت هنر داریم یعنی دادسرای فرهنگ و رسانه شعبه هایی را برای رسیدگی به این موضوع تعیین کرده تا سریعا به دعوی هنرمندان رسیدگی کند.
ادامه دارد...
نظر شما