کم‌فروشی؛ از دارو تا میل‌گرد/ #مردم_علیه_احتکار

مجله مهر: «وای بر کم‌فروشان...» این اولین آیه از سوره مطففین است؛ سوره‌ای که با هشدارهایی بسیار سخت برای کم‌فروشان و کاسبان از خدا بی‌خبر آغاز می‌شود. یکی از پدیده‌هایی که می‌توان از آن به عنوان کم‌فروشی نام برد، احتکار است. در دوره جنگ که شرایط کشور در وضعیتی خاص بود یا در چندان سال اخیر که به واسطه تشدید تحریم‌ها، مشکلات اقتصادی بیش از پیش خود را نشان داد، موضوع احتکار و مبارزه با محتکرین یکی از دغدغه‌های قابل توحه مردم و رسانه‌ها بوده است.

اگر ابزار تحریم را به عنوان ابزار دشمن برای فشار اقتصادی در نظر بگیریم؛ از «احتکار» می‌توان به تکمیل کننده پازل دشمن نام برد که از جانب کاسبان داخلی رخ می‌دهد؛ احتکاری که در مدت زمان کوتاهی می‌تواند امرار معاش مردم یک جامعه را به یک وضعیت حاد برساند و زندگی اقتصادی در یک کشور را به دشوارترین حالت ممکن برساند. برای همین کافی است نگاهی به آسیب ها مختلف احتکار در تاریخ ایران و جهان بیندازید. پدیده‌ای که این روزها به واسطه حرف و حدیث های امریکا درباره اعمال تحریم‌ها علیه ایران از خود تحریم که قرار است مسبب آن باشد هم جلو زده و گوی سبقت را ربوده؛ تاجایی که طی چند هفته گذشته خبر کشف انبارهای محتکران یکی از خبرهای پر سر و صدای این مدت محسوب می‌شود. در این گزارش سر وقت نگاه دین، قانون و تاریخ رفتیم تا تعریف و نگاه آن را نسبت به این پدیده بشناسیم:

مجازات احتکار در قانون چیست؟

همین که واژه احتکار را در فضای مجازی جستوجو کنید یکی از اولین تعریف‌های یک خطی‌ که با آن رو به رو می‌شوید این است: « در علم اقتصاد، عمل تحصیل و نگه‌داری منابع کم‌یاب است، با این احتمال که بتوانند برای کسب سود به مشتریان فروخته شوند. این کار خلاف قانون است.» احتکار در زبان عربی از مصدر افتعال می‌آید و ریشه آن به لغت«حکر» برمی‌گردد که به معنای ظلم و عسر است؛ اما معنای معمول آن در جامعه ما وقتی اتفاق می‌افتد که عده‌ای در یک برهه زمانی خاص کالایی را که ممکن است ضروری و مورد نیاز مردم باشد یا پیش بینی شود که در آینده وجود آن در بازار کمتر از قبل خواهد بود به شکل انبوه برای سود شخصی بیشتر انبار می‌شود تا بعدها با قیمت‌های بالاتر آن را به مردم عرضه کنند و یا خرید و فروش آن را در انحصار خود قرار دهند. به همین جهت هم احتکار به خاطر آسیب‌های مختلفی که ایجاد می‌کند طبق قانون جرم محسوب می‌شود. البته باید به این موضوع هم توجه داشت که این اتفاق زمانی از دید قانون در دایره ارتکاب جرم قرار می‌گیرد که باعث نا به سامانی و بهم ریختگی در اقتصاد و به اصطلاح منجر به بازار سیاه شود وگرنه در غیر این صورت خرید کالاهایی که دچار مازاد تولید هستند ایرادی ندارد. در صورتی که جرم کسی که اقدام به احتکار کرده است از جانب قانون اثبات شود اگر به قصد ضربه زدن به نظام باشد  مفسد فی الارض شناخته می‌شود و حکم آن اعدام است و در غیر این صورت بسته به جرمی که مرتکب شده ممکن است به چیزی حدود پنج تا ۲۰ سال حبس یا حتی ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق در انظار عمومی محکوم شود.

کسی که احتکار کند از خدا بری است

بحث احتکار یکی از موضوعاتی است که به لحاظ شرعی هم در دین ما به شدت محکوم شده است؛ تا جایی که به طور صریح در شش سوره قرآن در مذمت و راجع به آن صحبت شده است؛ تا جایی که به شکل مشخص سوره مطففین را به این گروه و کم فروشان نسبت داده اند. دسته ای که حتی پیامبر اکرم (ص) آنها را ملعون خطاب کرده‌ و گفته‌اند: «هر کس گندمی را به قصد گران شدن آن، ۴۰ روز احتکار کند، از خدا بری و خدا از او بری است.» و حتی امام موسی کاظم (ع) در حدیثی فرموده است: «اگر یک بنده به عنوان دزد به نزد خدا برود، در نظر من بهتر از این است تا به عنوان محتکر که چهل روز از ارزاق را احتکار کرده است.»

احتکار انگلیسی برای نسل‌کشی بزرگ ایرانی‌ها

احتکار همیشه یکی از تلخ‌ترین نقاط عطف تاریخ سرزمین ما به شمار می‌رفته است. دوره‌هایی که این موضوع علاوه بر آسیب اقتصادی تلفات جانی گسترده‌ای را هم در پی داشته. احتکارهایی تاریخی که بخشی از آن را به تجار و بخشی دیگر را به دولت بریتانیا نسبت می‌دهند. از مهم‌ترین احتکارهای تاریخ ایران می توان به احتکار در جنگ جهانی اشاره کرد دوره ای که نهایتا به قحطی منجر شد و چیزی نزدیک به ۴۰ درصد جمعیت ایران به خاطر گرسنگی به بیماری‌های مختلف دچار شدند و جان خود را از دست دادند. علاوه بر نیروهای انگلیسی بخشی از این احتکار بزرگ را به حاکمان ایرانی در زمان قاجار نسبت می‌دهند.

این بحران که توسط دولت بریتانیا به وجد آمد، تا آن اندازه گستردگی داشت که حالا بسیاری از آن دوران به عنوان یک نسل کشی بزرگ یاد می‌کنند. نا گفته نماند که علاوه بر این دوره اثر مسموم احتکار را در دوره‌های دیگر و به شکل ضعیف‌تر نیز می‌توان مشاهده کرد؛ حتی در جنگ تحمیلی ایران و عراق نیز احتکار آسیب های شدیدی به بدنه اقتصاد ایران در دوران بحرانی جنگ زد.

و امروز؛ از احتکار دارو تا احتکار میل‌گرد!

این روزها صحبت از گرانی دلار و سکه، اعمال تحریم‌های جدید و فشارهای اقتصادی که روز به روز گذران زندگی را برای عموم مردم دشوارتر می‌کند یکی از تکراری ترین و کلیشه‌ای ترین صحبت‌هاست. اما  نکته‌ تلخ همه این اتفاقات غم انگیز از جایی شروع می‌شود که  پیش از تشدید تحریم‌های جدید دشمن خارجی، افرادی در داخل کشور برای از پا در آوردن اقتصاد ایران  با طمع سود بیشتر و گرفتن ماهی از آب گل آلود زودتر ازدشمن بیرونی برای بدتر کردن اوضاع دست به کار می‌شوند. از همین رو کافی است نگاهی به اخبار ایران در گوشه و کنار بیندازید تا ببینید که هروز در هر استان به شکل خاص از انبارهای  احتکار یک یا چند کالا پرده برداری می‌شود. از احتکار غیر انسانی دارو تا احتکار برنج، لوازم خانگی و حتی میل‌گرد. پدیده ای که دیگر این روزها باید گفت قبل از اعمال تحریم های خارجی از جانب افراد داخلی زهرش را به اقتصاد کشورمان ریخته است.

#مردم_علیه_احتکار

در روزهای گذشته فعالین فضای مجازی نیز بیکار ننشسته‌اند و مطالب بسیاری را با هشتگ #مردم_علیه_احتکار در توییتر، اینستاگرام و ... منتشر کرده و خواستار برخورد جدی دولت و قوه قضائیه با این پدیده شوم شده‌اند. از سوی دیگر در این کمپین از شهروندان خواسته می‌شود تا هر گونه اطلاعات مفید برای شناسایی محتکرین را با نهادهای نظارتی و مراجع ذیصلاح قانونی در میان بگذارند.