بررسی روش جراحی در مداخلات درمان ناباروری/ علل ناباروری در مردان

به گزارش خبرگزاری مهر، پیشرفت های زیادی که در سال های اخیر در تکنیک های جراحی جهت درمان مشکلات ناباروری اتفاق افتاده است سبب کاهش هزینه های درمان شده است به گونه ای که یک جراحی ساده سبب می شود تا دیگر نیازی به استفاده از روش های گران قیمت درمان ناباروری نباشد و بیماران ساده تر از پیش صاحب فرزند شوند. در ششمین برنامه «پایان ناباروری» با حضور کارشناسان مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا، نقش جراحی در درمان ناباروری مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

دکتر سهیلا عارفی جراح و فلوشیپ زنان، زایمان و ناباروری، با اشاره به اینکه به صورت معمول هر بیمار یکبار به تنهایی و یکبار هم به همراه همسرش یعنی به صورت زوج بررسی می شود، گفت: باید همیشه این را در نظر بگیریم که آیا بیمار از انجام عمل جراحی سود می برد یا خیر، ما نمی توانیم برای تمام بیماران یک نسخه کلی داشته باشیم و موضوع مهم تری که باید به آن توجه داشته باشیم این است که در چه مواقعی نباید جراحی انجام شود، گاهی اوقات در وضعیت هایی همچون آندومتریوز به سختی حاضر به جراحی مستقیم بیمار هستیم مگر در صورت وجود شرایط خاص. بنابراین ما باید هر بیمار را با شرایط خودش مقایسه کنیم و در وضعیت باروری و درمان آن باید یک زوج را مورد بررسی قرار دهیم و بسنجیم که آیا عمل جراحی برای زوج در راستای درمان ناباروری مفید است یا خیر.

عارفی در خصوص اقدام درمانی مناسب جهت باز شدن انسداد لوله های رحمی، افزود: این نکته بسیار مهم است که ما بتوانیم با استفاده از تاریخچه قبلی بیمار و عکس رنگی تشخیص دهیم که انسداد لوله ها در داخل یا خارج از رحم است چون اگر انسداد عفونت های لگنی اتفاق افتد عملا نمی توان کاری انجام داد زیرا لوله ها به خاطر آسیب وارد شده دیگر عملکرد طبیعی خود را ندارند و حتی ممکن است در داخل این لوله، حاملگی خارج از رحم اتفاق افتد. از سویی مدت زمان درگیری لوله های رحمی نیز مهم است زیرا اگر همچون آندومتریوز، مزمن باشد و به صورت مداوم پیشروی کند ضایعه ای که بر روی لوله ها ایجاد می کند ممکن است به تدریج بیشتر و بیشتر شود بنابراین وضعیت بسته شدن لوله نیز حائز اهمیت است.

وی ادامه داد: متاسفانه اگر عکس رنگی نشان دهد که ضایعه در لوله رحمی بیمار آنقدر شدید است که نه تنها بسته شده بلکه مایع نیز در آن جمع شده است و یک فرآیند التهابی است که مداوم در جریان است، عمل جراحی به صورت برداشتن لوله های رحمی انجام می شود.زیرا اگر با هر روشی چه به صورت طبیعی و چه از طریق IVF بخواهند باردار شود این لوله های رحمی ملتهب و حاوی مواد سمی مانع از بروز حاملگی می شوند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا، با اینکه فیروم شایع ترین تومور خوش خیم رحم است و درصد قابل توجهی از زنان چه بارور و چه نابارور ممکن است فیبروم داشته باشند، تصریح کرد: در برخی مواقع به هنگام حاملگی مشاهده می شود که فرد مبتلا به فیبروم است البته فیبروم ها سبب ناباروری و سقط مکرر نمی شوند اما آنچه اهمیت دارد: اندازه، محل قرار گرفتن فیبروم، تعداد فیبروم و اثرات آن بر روی مخاط رحم و سابقه بیمار است. گاهی اوقات نیز فیبروم ها خیلی بزرگ نیستند. اما جای مناسبی واقع نشده اند، بنابراین بسیار مهم است که هر بیمار در موقعیت خودش بررسی شود و در بیمارانی سقط مکرر دارند، از طریق IVF باردار نشده اند و فیبروم هم دارند بهتر آن است که در این افراد هر عامل احتمالی که می تواند بارداری را مخدوش کند از میان برداریم.

عارفی خاطر نشان کرد: یکی از بهترین روش ها برای برداشتن فیبروم لاپاروسکوپی است و آنچه بسیار اهمیت دارد این است که عمل جراحی توسط یک جراح و متخصص ماهر و با تجربه به خوبی انجام شود.

این متخصص زنان، زایمان و ناباروری در خصوص درمان بیماران مبتلا به کیست تخمدان، گفت: بسیاری از کیست های گزارش شده هورمونی هستند یعنی اگر ما یک دوره داروی هورمونی به بیمار بدهیم این کیست کاملا برطرف می شود. گاهی اوقات نیز این کیست ها که به صورت شایع تری دیده می شوند، کیست های آندومتریوز هستند و بهتر است تا جایی که امکان دارد به آن ها دست نزنیم و با استفاده از داروهای هورمونی سایز آن ها را کوچک کنیم زیرا آندومتریوز یک بیماری التهابی است که کیست هم ایجاد می کند و به خودی خود می تواند ذخیره تخمدانی را کاهش دهد.

وی افزود: در حال حاضر با توجه به مطالعاتی که انجام شده است، اولویت آن است که حداقل تا سایز مشخصی به کیست آندومتریوز دست نزنیم مگر آنکه بیمار درد داشته باشد و یا علائم دیگری در کنار کیست، خود را نشان دهد که نیاز به انجام لاپاروسکوپی باشد که البته جراح استکه باید تشخیص دهد کیستی نیاز به عمل دارد و یا نباید به آن دست زد.

عارفی، ضمن اشاره به روش درمان افرادی که مشکلات رحمی همچون رحم دو شاخ دارند، تشریح کرد: بعضی از موارد همچون فیبروم های زیر مخاطی، پولیپ، ضایعاتی که داخل رحم وجود دارد نه تنها به صورت فیزیکی بلکه به صورت مشکلات فولیکولی و در لانه گزینی تاثیر می گذارند، بنابراین هیستروسکوپی یک روش بسیار مناسب برای برداشتن ضایعات است. البته در خصوص فیبروم ها بهتر است بررسی دقیق تری انجام شود و با تشخیص جراح، روش هیستروسکوپی یا لاپاروسکوپی جهت برداشتن ضایعات رحمی انتخاب شود.

دکتر کاوه سلطان زاده جراح و متخصص اورولوژی و ناباروری مردان، در خصوص کاربرد مداخلات جراحی در مردان، گفت: از انجام جراحی های مختلف در مردان اهداف متفاوتی دنبال می شود، مواقعی وجود دارد که کیفیت اسپرم فرد پایین آمده و هدف از عمل جراحی افزایش کیفیت اسپرم است همچون عمل جراحی وازکتومی، هیدروسل های شدید، بیضه های نزول نکرده. در برخی مواقع بیماران دچار انسداد در مسیر خروج اسپرم می شوند یعنی اسپرم تولید می شود اما نمی تواند خارج شود و ما ممکن است با مداخلات جراحی بتوانیم این انسداد را برطرف کرده تا فرد بتواند به صورت طبیعی صاحب فرزند شود و برخی از بیماران هم وجود دارند که ما می خواهیم برای روش های کمک باروری از آن ها اسپرم به دست آوریم و به همین منظور جراحی هایی را انجام می دهیم که بتوانیم از بیضه، اسپرم استخراج کنیم و جهت روش های IVF و IUI از آن استفاده کنیم.

وی در ادامه ضمن اشاره به پیشرفت های زیادی که در سال های اخیر در تکنیک های جراحی اتفاق افتاده است، افزود: در نتیجه این پیشرفت ها بیماران می توانند بهره بیشتری از جراحی داشته باشند، همچنین روش های تشخیصی نیز بهبود یافته است به گونه ای که ما می توانیم مواردی را که بیمار سود بیشتری از عمل جراحی می برد را بیابیم و اعمال جراحی را برای این افراد انجام دهیم. از طرفی دیگر با انجام این اعمال جراحی ممکن است بتوانیم هزینه های بیمار را کاهش دهیم یعنی با یک جراحی ساده سبب می شویم تا دیگر نیازی به استفاده از روش های گران قیمت درمان ناباروری نباشد و بیماران ساده تر صاحب فرزند شوند.

این متخصص اورولوژی و ناباروری مردان در خصوص میزان تاثیر واریکوسل در ناباروری عنوان کرد: واریکوسل یک بیماری شایع در جامعه است و ۱۵درصد از مردان به آن مبتلا هستند. البته شیوع آن در ناباروری بالاتر است و ۵۰ درصد از افرادی که نازائی اولیه دارند و ۸۰درصد از مردانی که نازائی ثانویه دارند هم به واریکوسل مبتلا هستند و این بیماری از حدود ۱۰ سن سالگی در بیمار ایجاد می شود و با بالا رفتن سن، ممکن است شدت آن افزایش یابد؛ در واقع واریکوسل بیماری ای  است که زمینه ژنتیکی دارد و در خانواده افراد مبتلا به واریکوسل امکان ابتلای افراد خانواده ۸ برابر نسبت به سایر خانواده ها شایع تر است.

سلطان زاده در تشریح اینکه آیا روش های جراحی می توانند به مردان مبتلا به آزواسپرم کمک کنند یا خیر، گفت: آزواسپرمی یعنی هیچ اسپرمی در مایع منی وجود نداشته باشد و ممکن است انسداد و یا موارد غیر انسدادی عامل آن باشد. در موارد غیر انسدادی از بیضه نمونه برداری می شود و مهم ترین روش، روش میکروسکوپی است که باید با هماهنگی و در مراکز درمان ناباروری انجام شود. پس از نمونه برداری باید نمونه به بخش جنین شناسی منتقل شود تا مشخص شود آیا در آن اسپرمی وجود دارد یا خیر که اگر اسپرم وجود داشته باشد فریز شده و جهت استفاده برای روش های کمک باروری نگهداری می شود و اگر نمونه فاقد اسپرم باشد، عمل را ادامه می دهیم و از نقاط دیگر نیز نمونه برداری می کنیم.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا با بیان اینکه حدود ۲ تا ۶ درصد از مردانی که قبلا لوله های خود را بسته اند مجددا تصمیم به بچه دار شدن و باز کردن لوله های خود می گیرند، افزود: بسته به اینکه چه مدت از زمان بستن لوله ها گذشته باشد، موفقیت عمل جراحی در این بیماران متفاوت است و اگر زمان زیادی از بستن لوله ها گذشته باشد، شانس موفقیت کاهش می یابد. بهترین جراحی برای این افراد این است که دو سر لوله بسته شده را تمیز کرد و با استفاده از تکنیک های میکروسکوپی در مراکزی که تخصص کافی دارند پیوند مجدد زده شود تا راه لوله ها باز شده و انسداد برطرف شود.

وی تاکید کرد: البته همیشه انسداد به علت عمل واریسلکتومی نیست و در برخی جراحی ها ممکن است این انسداد به صورت یک عارضه ایجاد شود. اگر فردی نخواهد عمل جراحی را انجام دهد با استفاده از روش جایگزین یعنی نمونه برداری از بیضه، اسپرم به دست می آوریم و برای روش های کمک باروری در این افراد از اسپرم به دست آمده استفاده می کنیم. موفقیت این عمل به میزان همکاری بیمار بستگی دارد یعنی فرد باید مراقبت های لازم را پس از عمل جراحی انجام دهد که در ۹۹ درصد موارد لوله ها پس از عمل باز می شوند و اسپرم به سمت بیرون جریان می یابد اما با گذشت زمان میزان موفقیت کمتر می شود و به ۸۰ درصد می رسد که در ۵۰ تا ۶۰درصد موارد، فرد با انجام این عمل به صورت خود به خودی می تواند باردار شود.

سلطان زاده در خصوص میزان پاسخگویی بیضه نزول نکرده به درمان جراحی، گفت: اگر تا زمان بلوغ درمان لازم جهت نزول بیضه صورت نگیرد خاصیت تولید اسپرم در بیضه از بین می رود و به همین علت حتما در بدو تولد باید بیضه نوزاد بررسی شود و عدم نزول آن تشخیص داده شده و تصمیم لازم جهت جراحی اخذ شود تا بیضه بتواند رشد خود و تولید اسپرم را حفظ کند. همچنین ممکن است شیوع سرطان بیضه در افرادی که بیضه نزول نیافته دارند بیش از سایرین باشد بنابراین عمل جراحی به تشخیص و درمان این افراد بسیار کمک می کند.