تصحیح یوسفی ما را از شیرینی غزل سعدی محروم کرده است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب "غزل های سعدی" تصحیح غلامحسین یوسفی با حضور حسن انوری عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، سعید حمیدیان عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ، محمد جعفر یاحقی عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد و کاووس حسن لی مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز دیروز در شهرکتاب برگزار شد .

در ابتدای این نشست دکتر حسن انوری تصحیح صورت گرفته از غزل های سعدی توسط دکتر غلامحسین یوسفی را از مهم ترین کارها در حوزه تصحیح متون نامید و گفت : یکی از اساسی ترین کارهایی که درباره چهار شاعر کلاسیک کشورمان یعنی فردوسی ، مولوی ، حافظ و سعدی باید بکنیم این است که به نسخه نهایی آثار آنها دست یابیم . ملت های دیگر این کار را کرده و می کنند . اما متاسفانه کارهایی که در این زمینه در ایران انجام شده خیلی قابل قبول نیست .

وی اضافه کرد: در مورد فردوسی باید گفت که ما هنوز ریزه خوار روس ها هستیم . آنها تصحیح متن شاهنامه را بسیار بهتر از ما و سال ها پیش منتشر کرده اند .

انوری ادامه داد: تصحیح غزلیات شمس مولانا نیز وافی به مقصود نیست . درباره حافظ نیز تصحیحات زیادی وجود دارد . اما تفاوت های فاحشی بین نسخه های نهایی وجود دارد . اما در مورد غزلیات سعدی ، این تصحیحات یک قدم به نسخه نهایی نزدیک شده است .

او با اشاره به اینکه به احتمال قریب به یقین سعدی پس از نگارش گلستان در 34 سال ما بقی زندگی اش باز هم در این اثر دست برده است ، افزود : تکیه بر تنها یک نسخه درباره غزلیات سعدی و به منظور تصحیح آن وافی به مقصود نیست .

انوری در پایان سخنانش به مقایسه ای تطبیقی میان تصحیح فروغی و غلامحسین یوسفی از غزل های سعدی پرداخت و گفت : فروغی مبنا را بر چیزی گذاشته که ابوبکر بیستون تنظیم کرده است. بعضی از اشعار که ساخت غزلی دارند در بخش قصائد فروغی آمده است و از این جهت تصحیح فروغی واجد اشکالاتی است . اما مرحوم یوسفی از نسخه سال 766 که جزو بهترین نسخه های غزل های سعدی است و در آستان قدس رضوی نگهداری می شود ، تصحیح اش را انجام داده است .

سعید حمیدیان نیز در سخنانش به روحیه نقد پذیری مرحوم غلامحسین یوسفی پرداخت و گفت : او همیشه از نظرات انتقادی استقبال می کرد . مثلا در مقاله ای در نقد تصحیح بوستان او نوشته بودم ، دکتر یوسفی بسیار از این نظر خوشش آمده بود . من در آن مقاله درباره چاپ چنان تصحیح کم نظیر اما در شکلی ناپسند و نامناسب مطلبی را نوشته بودم و یادآور شده بودم که ما باید همچنان از قدما بیاموزیم که چه سنگ تمامی برای چاپ کتاب می گذاشتند . این نقد من باعث شد که مرحوم یوسفی چاپ دوم کتابش را به یک ناشر معتبر تر به نام خوارزمی بسپارد .

وی افزود : در تصحیح یوسفی تعداد غزل های سعدی 5/7 تا است البته به اضافه ترجیحات و 17 غزل الحاقی دیگر که تنظیمش بر اساس طیبات ، بدایع و خواتین صورت گرفته است .

حمیدیان ادامه داد: مرحوم یوسفی خود 418 غزل را تصحیح و تصحیح بقیه را به اتابکی سپرده است . اما در تصحیح فروغی ما با 696غزل روبرو هستیم که فروغی 637 غزل را به عنوان بدنه اصلی آورده و 59 غزل دیگر را به عنوان مواعظ و پند و اندرز و در بخش دیگری آورده است . به نظر من این نوع تقسیم بندی صرفا یک سوء برداشت است . در واقع فروغی خواندن غزل های سعدی را برای جوانان مناسب نمی دانست و او اساسا چیزی به اسم غزلیات عرفانی را در سعدی نمی دید ؛ در حالی که اصلا اینگونه نیست . با وجود تمام این بحث ها باید گفت که تنظیم فروغی امروزین تر است و راحت تر درک می شود در ضمن فروغی نسخه بدل ها را در حاشیه هر صفحه آورده است .

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره مشکلاتی که تصحیح یوسفی  دارد نیز گفت : روی جلد این کتاب نوشته شده که با تصحیح و توضیحات دکتر غلامحسین یوسفی ، در حالی که ما اصلا هیچ توضیحاتی را در کتاب مشاهده نمی کنیم . همچنین ناهماهنگی هایی در رسم الخط غزل ها وجود دارد و در واقع باید گفت کتاب مجموعه ای است از ناهمگونی های رسم الخطی . البته من مطمئنم اگر شادروان یوسفی الآن در قید حیات بودند به هیچ وجه اجازه چاپ کتابشان را به شکل حاضر نمی دادند .

محمد جعفر یاحقی نیز در سخنانش بخش عمده مشکلاتی را که در تصحیح غزل های سعدی توسط مرحوم غلامحسین یوسفی وجود دارد را ، ناشی از " تعدد آشپزهای آن " دانست .

وی تصریح کرد : در انجام این تصحیح افراد زیادی دست اندرکار بوده اند ، از دکتر یوسفی گرفته تا اتابکی و حتی ناشر اثر . به همین دلیل اثر دارای مشکلات زیادی است . نخستین اثر تصحیحی دکتر یوسفی تصحیح قابوس نامه بود که در سال 45 منتشر شد و چون خودش بر روی تمامی مراحل انجام کار نظارت داشت ، کتاب بسیار خوب از کار درآمد .

کاووس حسن لی نیز در سخنانش شیوه فروغی را در الفبایی کردن غزل های سعدی شایسته تر از یوسفی ارزیابی کرد و گفت : با اینکه تصحیح غزل های سعدی توسط دکتر یوسفی از ارزشمندترین کارها در کارنامه سعدی پژوهی به شمار می رود ، متن غزل های سعدی با تصحیح فروغی بسیار آشناتر است . پژوهش دکتر یوسفی بار دیگر واقعیت تلخی را آشکار کرد و آن پایبندی ناگزیری است که بسیار از مصححان نامدار ما به نسخه های اساس پیدا کرده اند .

وی گفت : به جهت اینکه مرحوم یوسفی بسیار به یک متن واحد وفادار بوده اند ما از لحن شیرین و متن اصلی غزل های سعدی محروم شده ایم .

به گزارش مهر، استاد غلامحسین یوسفی در سال ۱۳۰۶ ش در مشهد به دنیا آمد. پس از اتمام دوران متوسطه، وارد دانشگاه شد و در ۱۳۳۰ دکترای ادبیات فارسی و نیز لیسانس حقوق قضائی و علوم سیاسی گرفت. دکتر یوسفی پس از دبیری دبیرستان های مشهد و استادی ادبیات فارسی دانشگاه مشهد به مطالعه و تحقیق در کشورهای فرانسه و انگلستان و تحقیق و تدریس در آ مریکا پرداخت.

ابومسلم سردار خراسان، دیداری با اهل قلم، کاغذ زر، تحقیق درباره سعدی و شیوه های نقد ادبی از جمله آثار تصنیفی و ترجمه ای دکتر یوسفی است. غلامحسین یوسفی، محقق، مدرس و ادیب معاصر 14 آذر 1369 درگذشت.