پنگال؛ جشنی برای گرمای تدریجی زمین/روزی که شیوا نفرین کرد

به گزارش خبرنگار مهر،  «فستیوال برداشت»  در چهار روز، برطبق تقویم تامیل، معمولا از ۱۴ ژانویه تا ۱۷ ژانویه هر سال در طی زمان برداشت برنج، سایر غلات، نیشکر و زردچوبه (مواد ضروری در پخت و پز تامیلی) برگزار می شود. در طول زمانی که مردم در حال کاشت و برداشت محصولات کشاورزی هستند، انواع مختلفی از جشنواره های برداشت محصول برگزار می شود. این فستیوال چهار روزه برای شکرگزاری از طبیعت بوده و نام خود را از کلمه ای تامیلی به معنی جوشیدن، رویش اولین برنج فصل که به خدای خورشید پیشکش می شود، برگرفته است.

از لحاظ واژه شناسی کلمه تای (Thai) در واقع به تقویم ده ماهه تامیلی، اشاره دارد. پنگال معمولا به معنای جشن یا فستیوال است؛ البته به طور خاص پنگال به عنوان جوش و یا سرریز ترجمه شده است. پنگال در واقع نام یک ظرف شیرین از برنج جوشانده شده با حبوبات است که به طور سنتی در این روز پخت می شود و به طور نمادین، پانگال نشانگر گرمای تدریجی زمین، در اثر حرکت خورشید به سمت شمال و به سمت اعتدال است. این روز با ماکار شانکرانتی (Makar Sankranti) که در سراسر هند، نپال و بنگلادش جشن گرفته می شود، همزمان است.

این روز که آغاز سفر شش ماهه خورشید به شمال است، به عنوان اوتارایان پونیاکالام  نامیده می شود و مورد احترام قرار می گیرد. افسانه این است که دواس (Devas) بعد از شش ماه خواب زمستانی طولانی در این روزها از خواب بیدار می شود و بهیشما (Bheeshma)  در انتظار پایان اوتارایانا (زمستان) نشست و زنده ماند .بر اساس این اعتقاد، در دوران اوتاریانا موجوداتی که از سرما، سختی و گرسنگی از بین می روند، دوباره در این دوران زنده می شوند.

اواسط ماه ژانویه زمان مهمی در تقویم تامیل محسوب میشود. جشنواره برداشت تامیل، پنگال، که به طور معمول در ۱۴ یا ۱۵ ژانویه برپا می شود در واقع آغاز سال نو تامیلی ها محسوب می شود. پنگال یک فستیوال برداشت، به روش سنتی برای تشکر از طبیعت برای چرخش روزگار و فصل هاست که به انسان و سایر موجودات دانه و غذا می دهد. تامیلی ها می گویند تولد دوباره روزگار به همراه خود راهکارهای نو دارد و بر این باورند که مشکلات گره خورده  خانواده با ظهور ماه نو در تقویم تامیلی، حل خواهد شد. به طور سنتی در این ماه مراسم های عروسی برپا می شود. البته این امر در جوامع کشاورزی جای تعجبی ندارد که پس از برداشت خوب و کسب پول و مواد غذایی پیوند زوج های جوان نیز به همراه جشن گرفته می شود.

اهمیت و ریشه جشنواره

افرادی که فستیوال پنگال را جشن می گیرند بهتر است که از معنی و اهمیت آیین های مهم مربوط به این جشن نیز آگاه باشند. پنگال یا تای پنگال همچنین ماکارا سانکارانتهی، در اولین روز سال تامیلی هنگامی که خورشید وارد خانه جدی (قوچ) شد، جشن گرفته می شود. این نشان دهنده پایان زمستان و شروع بهار در نیمکره شمالی است. برای شش ماه آینده، روزها بلندتر و گرمتر می شوند و ریشه های جشنواره تای پنگال به بیش از ۱۰۰۰ سال پیش برمی گردد.

غذا و خوراکی جشنواره پنگال

تای پنگال که جشن اولین برداشت محصول است در آن با اولین برنجی که برداشت میشود غذایی به همین نام می پزند. پنگال یک غذای شیرین، از برنج جوشانده شده در شیر با حبوبات است که به طور سنتی در این روز پخت می شود. علاوه بر برنج و شیر، مواد تشکیل دهنده این غذای شیرین عبارتند از هل، کشمش، لوبیای مانگ (mung bean) و آجیل های مختلف مثل بادام هندی و بادام زمینی. پخت و پز این غذا در زیر نور خورشید، معمولا در حیاط یا ایوان در ظرفی سفالی که بیرون آن با طرح های زیبای گل تزیین شده است، انجام می شود. پنگال دارای دو نوع شیرین و یا خوش نمک است و غذا بر روی برگ موز سرو می شود. البته در کل پخت و پز پنگال یک عمل سنتی_ مذهبی است که معمولا در همه معابد هندویان تامیل نادو به همراه مراسم مذهبی انجام میشود.

روایات و افسانه ها

چندین افسانه مربوط به فسیوال پنگال وجود دارد. اعتقادی بر این است که سالیان سال حکیمی به نام هما (Hema)، لرد ویشنو را در غار طلایی پوتراماری در کوه کومبکانام سالیان سال عبادت میکرده است. در روز بزرگ پنگال، لرد ویشنو در هیبت سارانگاپانی (Sarangapani ) ظهور پیدا کرده و عارف را به عقل، هوش و زکاوت برکت داده است. افسانه  دیگر مربوط به لرد شیوا است که با نقش انداختن تصویر یک فیل در حال خوردن نیشکر بر روی یک صخره معجزه خود را بنمایش گذاشته است.

روزهای جشنوارهروز اول، بگی مانتالو (Bhogi Mantalu)

روز اول را به افتخار و احترام لرد ایندرا (Lord Indra)، خدای ابرها، که باران میبخشد،  به عنوان فسیوال بوگی (Bhogi)، در آخرین روز ماه مارگزی (Margazhi) جشن میگیرند. هندوها احترام فراوانی برای لرد ایندرا بخاطر فراوانی برداشت و به ارمغان آوردن رفاه و وفور نعمت قائل هستند. یکی از آیین هایی که در این روز مشاهده می شود این است که مردم خانه های خود را تمیز، نقاشی و با پوست موز و انبه تزئین می کنند. وسایل نو برای منزل خریداری میشود و وسایل بی فایده و قدیمی را رها میکنند. مردم در طلوع آفتاب در تامیل نادو دور هم جمع میشوند تا وسایل قدیمی خانه را همراه با خورده چوب و پهن گاو آتش بزنند و رهایی از آنها را با برپایی آتش های بزرگ جشن می گیرند. دفع مواد فرسوده، شبیه سنت هولیکا (Holika) در شمال هند است. دختران در اطراف آتش بزرگی که برپا شده است می رقصند، و در ستایش خدایان، بهار و برداشت آواز می خوانند.

باور و اهمیت بر افراشتن آتش بزرگ در این است که در آن زباله های کشاورزی و خرده چوبها سوزانده میشوند تا محیط در آخرین لحظات عمر زمستان گرم نگه داشته شود. در روستاها شاخهای گاو و بوفالو را نقاشی می کنند. در تامیل نادو، کشاورزان گیاه دارویی نیم (neem)، اورام (avram)، ساکارانتی (sankranti) را در گوشه شمال شرقی زمین های کشاورزی قرار می دهند تا از بروز بیماری ها و آفات در طول سال جلوگیری شود.

مراسم بوگی در همان روز در آندرا پرادش هم برگزار می شود. در این مراسم که بوگی پالو (Bhogi Pallu) خوانده میشود، میوه ها، گل ها و دانه های فصل به همراه تکه های نیشکر جمع آوری می شوند. مقداری از مواد بالا را همراه با کمی پول با هم مخلوط میکنند و بر روی سر کودکان می ریزند، سپس کودکان با شادی مشغول جمع آوری پول و میوه های شیرین پخش شده در اطراف میشوند.

روز دوم، تای پنگال (Thai Pongal)

روز دوم مهمترین روز جشن محسوب میشود که همچنین سوریا پنگال نیز نامیده می شود زیرا مردم سوریا (Surya)، خدای خورشید و همسرانش چایا (Chaya) و سامگنیا (Samgnya) را عبادت می کنند. خورشید، پراتیاکاشا برهمن (Pratyaksha Brahman) به معنای خدای آشکار، سمبل یگانگی، بی همتایی، خودسوزی، خودآزمایی، شکوه و خستگی ناپذیری است. خورشید همان کسی است که فراتر از زمان است و اوست که چرخ زمان را می گرداند.

در روز دوم پنگال، پوجا (puja) یا مراسم تشریفاتی نیایش انجام می شود بصورتی که برنج را در شیر در یک ظرف سفالی در خارج از منزل جوشانده و سپس به صورت نمادین به درگاه خدایان خورشید به همراه دیگر نذورات خیرات می کنند. غذای پنگال دقیقا در لحظه ای که ماه جدید به دنیا می آید (لحظه تحویل سال نو) پخته می شود. همه مردم لباسهای سنتی میپوشند. سنت جالب دیگری که در این روز بطور خاص انجام می شود این است که زن و شوهر در ظروف مخصوص و گرانقیمتی که تنها برای عبادت خدایان استفاده میشوند، غذا میخورند.

در روستاها، مراسم پنگال به سادگی، اما با همان مراسم مذهبی انجام می شود. بر طبق سنتهای مذهبی یک گیاه زردچوبه در اطراف قابلمه ای که در آن برنج درحال پختن است، گره زده می شود. نذورات شامل دو عدد ساقه نیشکر، نارگیل و موز است. یک ویژگی مشترک در این مراسم، علاوه بر نذورات، کلام (kolam) میباشد،که نقوش یا طرح های زیبا و ظریفیست که بطور سنتی و با استفاده از پودر آهک سفید، آرد برنج و یا خاک رس در خارج از درب ورودی منزل یا وسط حیاط خانه، بر روی زمین، البته بعد از استحمام صبح، نقاشی می شود و محوطه مقابل خانه نیز باید با آب تمیز بخوبی شسته شود. در این روز بزرگان خانواده به جوانتر ها هدیه می دهند.

روز سوم (Mattu Pongal)

در روز سوم، جشن ماتو پنگال یک روز بعد از تای بنگال برگزار میشود. جشن به افتخار گاو که به طرق مختلف همیشه کمک رسان و تولید کننده ثروت برای کشاورز بود، برگزار میشود. مهره های رنگارنگ، زنگوله های کوچک، بذر ذرت و حلقه های گل در اطراف گردن گاو گره میزنند و سپس آنها عبادت می کنند. آنها را با پنگال تغذیه کرده و به مرکز روستا می برند. صدای جلینگ جلینگ زنگها سایر روستاییان را جذب خود می کنند. مردان جوان مسابقه سرعت بین گاوهایشان می گذارند. جو حاکم فقط جشن و سرگرمی است. برای دور نگه داشتن آنها از چشم بد (چشم زخم/ شور) مراسم آراتی (Arati) بر روی آنها انجام می دهند.

بر طبق یک افسانه، روزی شیوا (Shiva) از گاو خود، باساوا (Basava)، خواست تا به زمین برود و از مردم زمینی بخواهد که هر روز خود را با روغن ماساژ بدهند و حمام بروند و یک بار در ماه غذا بخورند اما باساوا ناخواسته و اشتباها به مردم گفت که، باید هر روز غذا بخورند و ماهی یکبار بدن خود را با روغن ماساژ بدهند و حمام بروند. این اشتباه بزرگ، لرد شیوا را بسیار خشمگین کرد. او باساوا را نفرین کرده و برای همیشه به زمین تبعید کرد. او محکوم شد تا ابد به انسان برای بدست آوردن غذای بیشتر کمک کند و زمین های کشاورزی را شخم بزند. به این سبب است که این روز با گاو گره خورده است.

در برخی از روستاهای جنوب تامیل نادو، یک بازی گاوبازی به نام مانجی ویراتو (MANJI-virattu) در شب برگزار می شود. بدین صورت که کیسه های سکه به شاخ های گاوها به صورت شل گره می زنند و گاوها را به سرعت به سمت زمین بازی هدایت میکنند. در این بازی جوانان روستا با یکدیگر به رقابت می پردازند، گاوها را تعقیب می کنند تا زمانی که او را خسته کرده و به زانو در آوردند و کیسه هایی را که به شاخ ها متصل شده اند را صاحب شوند. در حقیقت، در ادبیات باستانی تامیل، آورده شده است که مردان باید گاو نر را به تسلط خود در آورند تا بتوانند در آینده یک دختر سفید رو را برای ازدواج بدست بیاورند و حتی اعتقاد بر این است که لرد کریشنا قبل از ازدواج با ناپینانی (Nappinnai) هفت گاو را شکست داده است. ناگفته نماند که بر خلاف گاوبازی های اسپانیایی، در مانجی ویاتوتو، گاوها هرگز آزار نمی بیند و یا کشته نمی شود.

از مراسم دیگر مخصوص روز سوم، کانو پیدی (Kanu Pidi) که سنتی برای زنان و دختران جوان است. در طی کانو پیدی زنان پرندگان را تغذیه می کنند و برای سلامتی برادران خود دعا می خوانند. در این روز جشن ، زنان و دختران برنج های رنگی، سبزیجات پخته شده، پنگال شیرین (sweet Pongal)، ون پنگال (Venn Pongal)، پلو سفید، پلو قرمز، پلو زرد، برگ پان، دانه های پان، دو تیکه نیشکر، برگهای زردچوبه و موز سبز را روی برگ های زنجبیل و زردچوبه قرار میدهند تا کلاغ ها آنها را بخورند و لذت ببرند. در طول این مراسم، زنان دعا می کنند و امیدوارند که روابط خواهر و برادری آنها مانند روابط خواهر برادری در خانواده ی کلاغ ها همیشگی و محکم باشد.

روز چهارم، کانوم پنگال (Kaanum Ponga)

روز چهارم به نام کناو یا کانوم پنگال Knau)  یا (Kannum که آخرین روز فستیوال است، جشن گرفته می شود. در اینجا کانوم به معنای دیدار است. در این روز خیلی از اقوام به دیدار یکدیگر می روند.  معمولا برادرها هدایای گرانقدری به خواهران مزدوج خود برای نشان دادن محبت و عشق همیشگی برادر به خواهر، میبخشند. صاحبخانه ها به مستاجرانشان هدایایی از قبیل غذا، لباس و یا پول می دهند. خانواده ها در روستاها به منازل همدیگر سر میزنند در حالی که در شهر های بزرگ خانواده ها به همراه اقوام به سواحل دریا و یا پارکها می روند. همچنین در این روز نیشکر زیاد میجوند و رقص های سنتی مانند کوم (kummi) و کلاتام (kolattam) اجرا میکنند. به علاوه در سال های اخیر، این روز را به افتخار کشاورزان با نام اوزهاوار تیرونال (Uzhavar Tirunal) می نامند و جشن می گیرند.

در اندرا پرادش، موکانوما (Mukkanuma)، روز نهایی جشنواره و روز عبادت گاو است. موکانوما در بین افراد غیر گیاهخوار بسیار معروف و محبوب می باشد، زیرا در طول سه روز اول جشنواره مردم فقط غذاهای گیاهی مصرف می کنند، ولی در روز آخر دلی سیر و شکمی پر غذای گوشتی یا غیرگیاهی میخورند. یکی از غذای مجلل مخصوص این روز با نام کوتانچورو (kootanchoru) است.

رایزن فرهنگی ایران در هند (بمبئی ) این متن را ترجمه و در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است.