حاشیه‌هایی بر اختتامیه جایزه کتاب سال

به گزارش خبرنگار مهر، افشین داورپناه، نویسنده و پژوهشگر در متنی به حاشیه‌های امسال اختتامیه جایزه کتاب سال پرداخته است. خبرگزاری مهر به جهت انتشار همه عقاید در چارچوب موازین ملی، این متن را منتشر می‌کند. متن کامل یادداشت داورپناه را بخوانید.

رییس جمهور در سخنان خود در اختتامیه جایزه کتاب سال، طبق معمول به اهمیت کتاب و ارزش آن برای جامعه و نقش تعیین‌کننده آن در اعتلای فرهنگ و تمدن سخن گفتند و البته در جایی با اشاره به این نکته که چهار نفر از برگزیدگان خارجی این جایزه در بخش جایزه جهانی، به دلیل سکونت در آمریکا و مشکلات در خروج از این کشور، موفق به حضور در ایران نشده‌اند، درباره حضورآمریکا در منطقه و مسائل منطقه‌ای سخنانی گفتند؛ مثلا رئیس جمهوری محترم خطاب به آمریکایی‌ها گفتند: در سخنانی غیرقابل قبول چنین اعلام می‌کنید که در عراق می‌مانید نه برای مبارزه با تروریسم و نه برای تأمین امنیت مردم عراق، بلکه در آنجا می‌مانید تا مراقب ایران باشید! این منطقی است که هیچ عراقی و ایرانی و هیچ فردی در جهان آن را نمی‌پذیرد، چرا که به‌صراحت اعلام می‌کنید که می‌خواهید از خاک عراق برای جاسوسی علیه همسایه آن بهره ببرید و حضورتان در افغانستان و منطقه دقیقاً برای مراقبت از قدرت ایران، روسیه و یا چین است و این با هیچ منطقی سازگار نیست.

روحانی همچنین گفت: روحانی با اشاره به اینکه هر جنگی دشواری و مشکلاتی به‌دنبال خود دارد و جنگ اقتصادی هم از این موضوع مستثنی نیست، ‌اظهار داشت: دشمنان بدانند که ملت بزرگ ایران بر آرمان‌های خود ایستادگی خواهد کرد و اگر بخواهید ایران را به ۴۰ سال قبل برگردانید این ارتجاع امکان‌پذیر نیست و ایران به دوره سلطه آمریکا بر نخواهد گشت.

جالب اینجاست عموم تیترهایی که صدا و سیما و برخی تیترهایی که رسانه‌ها برای خبر یا گزارش خود از جایزه کتاب سال انتخاب کرده بودند نیز از بین همین سخنان سیاسی بود؛ مثلا:

رئیس‌جمهور خطاب به آمریکایی‌ها: ملت ایران اجازه‌ سلطه‌گری را به شما نمی‌دهد (تسنیم)

روحانی: ایران به دوره سلطه آمریکا باز نخواهد گشت (ایرنا)

دختران نسل انقلاب برگزیدگان جایزه کتاب سال ۹۷ (ایرنا)

یقیناً جناب رئیس جمهور برای سخنرانی‎های سیاسی و اعلام مواضع منطقه‌ای و بین‌المللی، تریبون‌های زیادی در اختیار دارند و کاش سخنانی از این دست را در تریبون‌های دیگر بیان می‌کردند نه در جایزه کتاب سال ـ مگر در حوزه فرهنگ و اهل قلم و اندیشه، حرف برای گفتن کم است؟ البته حضور رئیس جمهوری در مراسم کتاب سال بسیار خوشحال کننده، مغتنم و حداقل به صورت نمادین، نشانه‎‌ای است از اهمیتی که مسئولان برای حوزه نشر، کتاب و اهل قلم حاضراند اما چه خوب بود که لااقل این مراسم، کاملاًَ فرهنگی برگزار می‌شد و از آن به عنوان فرصتی برای برگزاری یک جشن ملی سالانه برای اهل فرهنگ و تجلیل از نخبگان این عرصه استفاده می‌شد.

 کاش رئیس جمهوری، قدر این گردهمایی‌های ارزشمند را بیش از این بدانند و آن را فرصتی  برای اهل فرهنگ و قلم باقی بگذارند؛ کاش آن را به سرمایه‎ای فرهنگی برای ارتباط با اهل فرهنگ تبدیل کنند!

این موضوع ـ بیانات و اعلام مواضع سیاسی ـ البته اختصاص به امسال و رییس جمهوری کنونی ندارد و ظاهرا به یک سنت تبدیل شده‌است ـ و البته تابعی است از فرهنگی عمومی‌تر در بین مسئولان و مدیران ما؛ این‌که مسئولان و مدیران تصور می‌کنند همه‌جا و همه‌ وقت باید درباره مواضع سیاسی داخلی، منطقه‌ای و بین‌اللملی ـ که گاه حتی در حیطه وظایف‌شان نیست ـ اظهار نظر کنند ـ  عموماً اعلام مواضعی که بارها و بارها اعلام شده‌است.

جالب اینجاست که تقریباً همه، از سیاسی‌شدن یا بهتر بگویم «سیاست‌زده شدن» همه چیز در کشور، گلایه دارند و همواره آفات و آسیب‌های چنین رفتاری را دیده‌اند و می‌بینند اما با این‌حال، یا خود نیز این‌گونه رفتار می‌کنند یا در مقابل چنین رفتارهایی سکوت می‌کنند.

جایزه کتاب سال، مهمترین جایزه فرهنگی کشور است و همان‌گونه که گفته شد آن را می‌توان به‌نوعی، بزرگترین گردهمایی اهل فرهنگ در سال دانست که به میزبانی نهادهای دولتی برگزار می‌شود اما به نظر می‌رسد به شیوه‌ای که اکنون برگزار می‌شود چندان در شان اهل فرهنگ نیست ـ در و اقع  می‌تواند بسیار بهتر از این برگزار شود؛ متاسفانه دعوت‌ها برای این مراسم، معمولا بسیار بیشتر از گنجایش سالن است؛ پیامک‌های دعوت برای چند هزار نفر از اهل قلم ارسال می‌شود و دعوتنامه‌های کاغدی نیز همیشه چند صد نفر بیش از گنجایش سالن است؛ در نتیجه همیشه تعداد قابل توجهی از اهل فرهنگ، امکان حضور در سالن برنامه را نمی‌یابند و باید از پشت درهای بسته سالن، برگردند.

از سوی دیگر، حضور رئیس جمهوری در این مراسم، فضای مراسم را به شکل قابل توجهی امنیتی می‌کند؛ ازدحام جمعیت در پشت درهای ورودی و بازرسی‌ها و گیت، گاه شکل غیرمحترمانه‌ای به خود می‌گیرد.

در طول این سی و شش سال، جایزه کتاب سال کم و بیش شاهد تغییرات و دگرگونی‌هایی بوده‌، اما اینک، انجام بازنگری‌های اساسی و جدی در روندها، فرآیندها و شکل برگزاری جایزه کتاب سال، داوران و فرآیندهای داوری، ساختار و نیروهای دبیرخانه، شورای علمی، دبیر و ... ضروری‌تر از همیشه احساس می‌شود.