اهتمام به انجام پژوهش های علمی در راستای کمک به صنعت گردشگری

به گزارش خبرنگارمهر، چندی پیش رئیس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران از تصویب چهار گروه پژوهشی جدید در این موسسه متناسب با نیازها و مسائل روز کشور خبر داد. گروه «مطالعات اجتماعی گردشگری و مهمانداری» به عنوان یکی از این گروه های تازه تاسیس، با تمرکز  تخصصی بر حوزه صنعت گردشگری در ایران فعالیت خود را آغاز کرده است. به منظور تشریح ابعاد فعالیت این گروه، گفتگویی را با دبیر این گروه محمدرضا جلیلوند که دانش آموخته رشته آینده پژوهی و مدرس مدعو دانشکده مدیریت دانشگاه تهران است و مقالات بین المللی متعددی را در حوزه صنعت گردشگری و مهمانداری تالیف و منتشر نموده، انجام دادیم که در ادامه می خوانید؛

*آقای دکتر به عنوان سوال نخست، اساسا هدف موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی از تاسیس گروهی با عنوان مطالعات اجتماعی گردشگری و مهمانداری چیست؟

مهمترین هدف تشکیل این گروه، تسهیل در مساله یابی و حل مسائل، تصمیم سازی و تسریع در تصمیم گیری های مرتبط با صنعت گردشکری و مهمانداری است. به اعتقاد بنده، مساله­ یابی در صنعت گردشگری و مهمانداری کشور، نقطه شروع برای حل (اگر نگوییم همه) مشکلات این صنعت جذاب، پررونق و پویا به شمار می رود. بدیهی است که مشکلات یا مسائل صنعت گردشگری از جامعه ما برطرف نخواهد شد، مگر این‌که فرهنگ حل مسأله ارتقاء یافته و برای طراحی مسأله تلاش سیستماتیک و جدی صورت گیرد. لذا صنعت گردشگری و مهمانداری باید فرهنگ طراحی مسأله و حل مسأله را پیدا کند. در حال حاضر، جای اینگونه تلاش­ها برای طراحی مسأله و حل مسأله خالی یا حداقل کمرنگ است و آنچه در واقع رخ می دهد، احتمالاً برطرف شدن موقتی و گذرای نقصان‌ها و کمبودهای صنعت گردشکری و مهمانداری است.

مشکلات یا مسائل صنعت گردشگری از جامعه ما برطرف نخواهد شد، مگر این‌که فرهنگ حل مسأله ارتقاء یافته و برای طراحی مسأله تلاش سیستماتیک و جدی صورت گیرد*منظور شما اینست که این دغدغه تاکنون در فضای پژوهشی کشور دنبال نمی­ شده است؟

برای پاسخ به سوال شما بهتر است قدری پیرامون بسترها و ضرورت هایی که منجر به تشکیل این گروه پژوهشی شده است، توضیحاتی ارائه کنم. ابتدائا باید نگاهی به چشم انداز صنعت گردشگری در دنیا و کشور خودمان داشته باشیم. صنعت گردشگری پس از صنایع نفت و خودروسازی، در رتبه سوم از نظر میزان درآمدزایی قرار دارد. با این حال، مزیت صنعت گردشگری نسبت به سایر صنایع، ایجاد ارزش افزوده بالا بدون بهره برداری از منابع طبیعی و صدور مواد خام می باشد. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، تا سال ۲۰۳۰ گردش مالی صنعت گردشگری فراتر از ۲۰۰۰ میلیار دلار خواهد بود. مطابق با سند چشم انداز ۱۴۰۴ (۲۰۲۵)، ایران باید با جذب ۱.۵% از گردشگران بین المللی (حدود ۲۰ میلیون نفر)، حدود ۲% از درآمد جهانی گردشگری (معادل ۲۵ میلیارد دلار در سال) را به خود اختصاص دهد. به علاوه، پیش بینی شده است که تا پایان سال ۱۴۰۴، باید میزبان۸۰ میلیون گردشگر داخلی بود. در نتیجه، در افق چشم انداز ۱۴۰۴ باید ۱۰۰ میلیون گردشگر در کشور تردد کنند. با چنین چشم اندازی، می توان به اهمیت این صنعت در توسعه کشور و نیز لزوم انجام مطالعات کاربردی و آموزش نیروی انسانی خبره پی برد. شاید نکته مثبتی که بتوان در برنامه ریزی های کلان برای گسترش صنعت گردشگری و مهمانداری ترسیم کرد، توجه به ارتقاء سطح علمی شاغلان در این صنعت و پرورش نیروهای متخصص در این زمینه می باشد؛ به نحوی که از ابتدای دهه ۸۰ شمسی، شاهد شتاب فزاینده رشته­ های دانشگاهی در زمینه گردشگری هستیم. این حرکت در دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی در کشور، در دانشکده های علوم اجتماعی (کارشناسی ارشد در رشته برنامه ریزی گردشگری)، جغرافیا (کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و  برنامه ریزی گردشگری)، کارآفرینی (کارشناسی ارشد در رشته کارآفرینی گرایش گردشگری)،  مدیریت/پردیس مرکزی و مدیریت و حسابداری/پردیس فارابی (کارشناسی ارشد در رشته مدیریت جهانگردی گرایش بازاریابی) شکل گرفته و رو به رشد است.

با این وجود، آموزش در حوزه گردشگری و مهمانداری همواره با چالش هایی از قبیل چند رشته ای بودن و پیچیدگی ساختار آن، پویایی صنعت گردشگری و رشد و تغییرات سریع آن، فقدان هماهنگی لازم میان بخش های مختلف درگیر در صنعت گردشگری، عدم نیازسنجی دقیق آموزشی، فقدان تدارکات لازم برای جذب دانشجو در رشته های مورد نیاز بخش گردشگری، کمبود کادر علمی متخصص، کتب و تجهیزات آموزشی مربوطه، و عدم وجود شرایط کاری مستحکم (مثل فصلی بودن گردشگری) روبرو بوده است. چنین چالش­هایی نه تنها بر آموزش های آکادمیک مرتبط با صنعت گردشگری و مهمانداری سایه انداخته، بلکه به بخش پژوهش و مطالعاتی این حوزه هم تسری یافته است. بدین جهت، تاسیس گروه های تخصصی گردشگری با هدف مساله یابی و کمک به حل مسائل صنعت گردشگری کشور از طریق همکاری با دانشجویان و دانش آموختگان مقاطع تحصیلات تکمیلی، ضروری است و می تواند به مواجهه اثربخش، نظام مند، و هدفمند با چالش های مذکور منجر گردد. بنابراین، هدف از تشکیل این گروه، اهتمام به انجام پژوهش های علمی در راستای کمک به سیاستگذاران و برنامه ریزان صنعت گردشگری کشور می باشد تا به زعم خود، بسترها و زمینه های لازم و تسهیلگر جهت توسعه صنعت گردشگری فراهم بشود.

*مشخصا بفرمایید که گروه مطالعات اجتماعی گردشگری و مهمانداری قرار است بر چه موضوعات و محورهایی تمرکز و تاکید داشته باشد؟

سند چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ و برنامه ­های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به عنوان مهمترین اسناد بالادستی کشور، به اهمیت موضوع گردشگری و اهتمام به رشد و توسعه آن به عنوان راهکاری برای رهایی از اقتصاد تک محصولی توجه داشته اند. بنابراین، یکی از اهداف مهم گروه مطالعات اجتماعی گردشگری و مهمانداری، پاسخگویی به نیازهای پژوهشی سازمان های دولتی و خصوصی فعال در حوزه گردشگری و مهمانداری است. همچنین استفاده بهینه از ظرفیت های موجود، توجه به نیازهای آتی کشور، توسعه کیفی پژوهش­های کاربردی، خلاقیت و نوآوری در شناسایی مسائل و چالش های نیازمند پژوهش در این حوزه، از رسالت­های اصلی این گروه به شمار می رود.

هدف از تشکیل گروه مطالعات اجتماعی گردشگری و مهمانداری، اهتمام به انجام پژوهش های علمی در راستای کمک به سیاستگذاران و برنامه ریزان صنعت گردشگری کشور می باشد تا به زعم خود، بسترها و زمینه های لازم و تسهیلگر جهت توسعه صنعت گردشگری فراهم بشودبا عنایت به ماهیت چندرشته ­ای صنعت گردشگری و مهمانداری و ضرورت نگاه جامع به پدیده گردشگری، این پژوهشکده در حال حاضر در دو حوزه پژوهشی اصلی شامل «جامعه شناسی گردشگری» و «مدیریت و برنامه ریزی گردشگری» فعالیت می کند. چشم اندازی ترسیم شده برای گروه مطالعات اجتماعی گردشگری ترسیم به شرح ذیل است: «پیشگامی در شناسایی مسائل، چالش ها و نیازهای تحقیقاتی در حوزه گردشگری و مهمانداری و تبدیل شدن به قطب پژوهش های کاربردی حوزه مذکور». این گروه با مشارکت اعضاء هیات علمی متمرکز بر گردشگری و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته های مرتبط با حوزه گردشگری و مهمانداری، راه اندازی یک مجله گردشگری دوزبانه، برگزاری همایش ها و نشست های گردشگری، و نیز برقراری ارتباطات بین المللی با سایر دپارتمان های مطرح گردشگری در دنیا، در مسیر تحقق این چشم انداز گام بر می دارد.   

*این گروه جدیدالتاسیس واقعا قرار است چه نیازهایی از جامعه علمی و پژوهشی در حوزه علوم اجتماعی را تأمین کند؟

با توجه به اهداف استراتژیک تصریح شده در برنامه سوم توسعه دانشگاه تهران و شایستگی های محوری موسسه، کارویژه های تعیین شده برای گروه مطالعات اجتماعی گردشگری و مهمانداری را در چند محور شامل انجام پژوهش های کاربردی با کیفیت در حوزه های مدیریت و برنامه ریزی، و جامعه شناسی گردشگری، گسترش تعاملات با نهادها و سازمان­های دولتی و غیردولتی فعال در صنعت گردشگری کشور جهت ارائه خدمات مشاوره ای و پژوهشی، ایجاد ارتباط و تعامل اثربخش با ناشران بین المللی و دپارتمان های گردشگری مطرح دنیا، راه اندازی یک مجله دو زبانه (فارسی و انگلیسی) با محوریت موضوعات مرتبط با صنعت گردشگری و مهمانداری، و برگزاری همایش ها، کارگاه های آموزشی و جلسات سخنرانی پیرامون صنعت گردشگری و مهمانداری، پیگیری خواهد شد.      

 از وقتی که در اختیار ما قرار دادید سپاسگزاریم.