سازمان سینمایی وچالش سامان‌دهی اکران/سلطه بفروش‌ها پایان می‌یابد؟

خبرگزاری مهر-گروه هنر-نیوشا روزبان: سینما یکی از مهمترین و پردرآمدترین صنعت‌ها در کشورهای دارای این هنرصنعت به شمار می‌رود، اما مهمترین بخش سینما که برای چرخه اقتصادی آن بسیار حیاتی است، بخش اکران عمومی است. چرا که موفقیت در اکران عمومی به این معنا است که فیلم مورد نظر نه تنها در جذب مخاطب موفق بوده است بلکه بازگشت سرمایه بسیار خوبی نیز خواهد داشت.

سودآوری اقتصادی این هنرصنعت سبب شده است تا سرمایه‌گذاران برای سوددهی بیشتر به سمت سینما بروند. در ایران نیز سینما یک صنعت به شمار می‌رود و نبض چرخه اقتصادی این هنر صنعت، در چرخه اکران عمومی می‌زند، با این تفاوت که اکران فیلم‌ها معمولا با حواشی بسیاری همراه است؛ اگر یک فیلم سینمایی از سدهای پیش از تولید که شامل جذب سرمایه‌گذار و عقد قرارداد با عوامل فیلم، تا اصلاح و ممیزی‌هایی که ممکن است پیش از نمایش فیلم به آن وارد شود بگذرد، تازه به مرحله نهایی و غول اکران می‌رسد. غولی که به راحتی نمی‌توان از آن گذشت.

یک مرور؛ چالش‌های اصلی فرآیند اکران چیست؟

سینمای ایران از نوبت‌های اکران بسیار مهمی برخوردار است که از آن جمله می‌توان به اکران نوروز، اکران عید فطر، اکران تابستان و اکران پاییز اشاره کرد، نوبت اکران‌هایی که بسیاری از تهیه کنندگان برای رسیدن به آن تمام تلاش خود را می‌کنند.

اما یکی از معضلاتی که در حوزه اکران وجود دارد، این است که تولید و درخواست اکران فیلم‌ها بسیار بیشتر از ظرفیت سالن‌های سینمایی در کشور است. همین مساله سبب شده است که یا فیلمی به نوبت اکران نرسد و یا صاحب فیلم از مواردی چون زمان نامناسب برای اکران و یا دریافت سالن‌های کمتر شکایت دارد. در این میان با توجه به اینکه گیشه سینمای ایران مدتی است با مشکلاتی مواجه است، بسیاری از سینماداران برای تامین هزینه‌ها ترجیح می‌دهند که فیلم‌های پرفروش‌تر مانند فیلم‌های کمدی را نمایش دهند و همین مساله سبب می‌شود تا بسیاری از آثار سینمایی تولید شده حتی نزدیک به خط اکران هم نشوند. البته برخی معتقدند که فیلم‌هایی که نمی‌توانند در جذب مخاطب و در گیشه موفق باشد، نباید در اکران عمومی قرار گیرد و باید در گروه‌های سینمایی دیگر از جمله «هنر و تجربه» نمایش داده شود.

طی چند سال گذشته برای حل مشکلات مربوط به حوزه اکران، تغییراتی در آیین‌نامه اکران صورت گرفت که از آن جمله می‌توان به افزایش سرگروه‌های سینمایی و یا افزایش تعداد هفته‌های اکران یک فیلم در سینماها اشاره کرد، هرچند در ابتدا گمان می‌رفت که این تغییرات بتواند نه تنها در افزایش تعداد فیلم‌های اکران شده تاثیرگذار باشد، بلکه گردش مالی خوبی نیز در گیشه ایجاد کند، اما باز هم این موارد چندان موفق نبود.

افزایش اعتراض‌ها در حوزه اکران، سبب شد تا سازمان سینمایی در این زمینه ورود پیدا کند، چندی پیش حسین انتظامی در صفحه شخصی خود در توییتر اعلام کرد؛ «یکی از گلوگاه‌های اصلی سینما نظام اکران است، در ساز  و کار موجود، علاوه بر دیوانسالاری منسوخ، ناکارآمدی و زمینه ساز فساد، بعضا به فیلم‌های خوب ظلم می‌شود. از ذینفعان مشترک خواسته ایم ایده‌های خود را بدهند. پیش نویس نظام نامه جدید بزودی منتشر تا پس از نظرخواهی، نهایی و اجرا شود.»

با توجه به اینکه در حوزه اکران شرکت‌های پخش، سینماداران، تهیه‌کننده‌ها و کارگردانان ذی‌نفع هستند، این گروه‌ها باید نظر و اولویت‌های خود را به سازمان سینمایی ارائه دهند، اما مساله این است که آیا ورود مستقیم  دولت در حوزه اکران تا این اندازه درست است؟

روایت پخش‌کننده؛ اولویت شرکت‌های پخش نمایش فیلم‌های پرمخاطب است

علی سرتیپی رییس کانون پخش‌کنندگان سینمای ایران در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره نگارش نظام نامه اکران گفت: نگارش نظام نامه اکران اتفاق بسیار خوبی است و امیدوارم این کار هرچه زودتر انجام شود تا بتوانیم در سال ۹۹ آن را اجرایی کنیم. برای نگارش این نظام نامه موارد متعددی را باید مدنظر قرار داد و اولین اولویت این است که هر تصمیمی که گرفته می‌شود تلاشی برای حضور و جذب مردم در سینما باشد.

وی بیان کرد: سینمای ایران در سال‌های ۹۲ و ۹۳ در کنار افزایش سالن‌های سینمایی با افزایش تعداد مخاطبان همراه بود. امروز شرایطی فراهم شده تا چنین اتفاق و موفقیتی در سال ۹۹ نیز تکرار شود و شاهد افزایش مخاطب باشیم. این در حالی است که امسال در زمینه جذب مخاطب به سینما چندان موفق نبودیم و می‌توان گفت در این راستا افت داشته‌ایم.

سخنگوی شورای عالی اکران تاکید کرد: چرخش اقتصادی سالن‌های سینما و تولید فیلم‌های مناسب نیز باید از دیگر اولویت‌های این نظام نامه باشد.  توجه به چرخش اقتصادی سالن‌های سینمایی و تولید فیلم‌های مناسب از دیگر اولویت‌هایی است که باید به آن توجه شود.

سرتیپی: در بسیاری از کشورها روال کار به گونه‌ای است که هر فیلمی که ساخته می‌شود، اکران عمومی یا گسترده ندارد. اما در ایران هر فیلمی که ساخته می‌شود باید اکران شود، باید به این مساله توجه کرد که در شرایطی که همه فیلم‌ها باید اکران شود، به سینماداران نیز ظلم می‌شودوی با اشاره به اینکه این درست نیست که برخی معتقدند که به بعضی از فیلم‌ها هنگام اکران ظلم می‌شود، توضیح داد: اگر فیلمی بخواهد فروش خوبی داشته باشد و با مخاطب ارتباط برقرار کند، در هر شرایطی موفق است. مساله این است که اگر قرار باشد تنها به ظلمی که اشاره شده توجه کرد، اشتباه است و باید طرف دیگر را نیز مورد توجه قرار داد، چرا که سینماداران با اکران فیلم‌هایی که نمی‌تواند در گیشه موفق باشد، در واقع دچار ضرر می‌شوند. در حال حاضر برخی از فیلم‌هایی که تولید می‌شوند و درخواست اکران دارند، فیلم‌هایی هستند که مناسب اکران عمومی نیستند و از سینماداران نیز نمی‌توان انتظار داشت که این فیلم‌ها را نمایش دهند.

این تهیه‌کننده سینما ادامه داد: البته در بسیاری از کشورها روال کار به گونه‌ای است که هر فیلمی که ساخته می‌شود، اکران عمومی یا گسترده ندارد. اما در ایران هر فیلمی که ساخته می‌شود باید اکران شود، باید به این مساله توجه کرد که در شرایطی که همه فیلم‌ها باید اکران شود، به سینماداران نیز ظلم می‌شود.

وی توضیح داد: تاکید می‌کنم مساله مهم این است که اول باید نظام نامه اکران و یا پیش‌نویس آن منتشر شود تا از اولویت‌های مورد نظر آگاه شویم. تاکید می‌کنم مهم نیست این نظام نامه توسط سازمان سینمایی یا هر نهاد دیگر نوشته شود، اما بی‌شک اگر چنین نظام‌نامه‌ای توسط صنوف نوشته شود، بهتر است. حال که سازمان سینمایی در این زمینه قدمی برداشته است، باید به این مساله توجه شود که نظر صنوف را هم مورد توجه قرار دهد.

سرتیپی اظهار کرد: البته سازمان سینمایی از ما خواسته است تا نظرات خود برای این نظام‌نامه ارائه دهیم. یکی از اولیت‌های ما اکران فیلم‌های مخاطب پسند و هم قابلیت اکران در سالن‌های سینما را دارد، این امر به این معنا نیست که تنها فیلم‌های پرفروش اکران شود، بلکه فیلم‌هایی حداقل استاندارد و حداقل جذب تماشاگر داشته باشد.

روایت سینمادار؛ سازمان سینمایی ناظر اجرای نظام‌نامه اکران باشد

محمدقاصد اشرفی رییس انجمن سینماداران نیز درباره اهمیت اکران در سینما به خبرنگار مهر گفت: اکران یکی از مهمترین ارکان سینما است و اگر نتوانیم نظام اکران را درست طراحی و اجرا کنیم، مشکلات اکران همچنان ادامه خواهد داشت، معتقدم حسین انتظامی رییس سازمان سینمایی باید نگارش نظام‌نامه اکران را به دست صنوف بسپارد، به این معنا که صنوف مورد نظر، اولویت‌ها و نظرهای خود را اعلام کرده و با هم به تفاهم کلی دست پیدا کند و بعد از آن دولت به عنوان بسترساز بر اجرای نظام نامه اکران نظارت داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه چندان موافق این نیست که سازمان سینمایی به عنوان یک نهاد دولتی تدوین نظام نامه اکران را بنویسد، توضیح داد: باید نظرات و نیازهای صنوفی که در حوزه اکران دخیل هستند، مورد توجه قرار گیرد، اما این را قبول دارم که برای اجرای این نظام نامه دولت که منافع مخاطبان و صنوف را مورد توجه قرار می‌دهد، بهتر از هرکسی می‌تواند عمل کند.

رییس انجمن سینماداران تاکید کرد: سال گذشته آیین نامه اکران بدون توجه به نظرات صنوف مورد نظر نوشته شد و این امر باعث ایجاد مشکلاتی شد. صنوفی که به صورت قانونی فعالیت می‌کنند، منافع کل را در نظر می‌گیرند و باید از آنها مشورت گرفت تا به یک نظام نامه جامع اکران در همه زمینه‌ها دست یابیم.

وی با اشاره به اینکه توجه به منافع مخاطبان اولویت بعدی است که باید در حوزه اکران به آنها توجه کرد، بیان کرد: باید شرایطی فراهم شود تا فیلم‌هایی اکران شود که بتواند در جذب مخاطب موفق عمل کند. همچنین معتقدم سازمان سینمایی با توجه به نگاه بی طرفی که دارد می‌تواند ناظر اجرای نظام‌نامه اکران شود.

اشرفی: صنوف سینمایی باید به یک همفکری و توافق جمعی دست پیدا کنند تا بعد از جمع‌بندی کلی، نظام‌نامه‌ای نوشته شود که منافع کلی و به خصوص منافع سینما را مورد توجه قرار دهدرییس انجمن سینماداران توضیح داد: در شرایط فعلی امیدوارم کسانی برای نگارش نظام نامه اکران انتخاب شوند که منافع کل سینمای ایران را مدنظر قرار دهند. همچنین صنوف سینمایی باید به یک همفکری و توافق جمعی دست پیدا کنند تا بعد از جمع‌بندی کلی، نظام‌نامه‌ای نوشته شود که منافع کلی و به خصوص منافع سینما را مورد توجه قرار دهد.

وی ادامه داد: متاسفانه در حوزه اکران همیشه مشکلاتی از جمله گروه بندی و چگونگی اکران فیلم‌ها وجود داشته است و اگر تنها برای یک بار به مساله عرضه و تقاضا توجه کنیم، برخی از مشکلات برطرف می‌شود، در این میان سینماداران هستند که به صورت مستقیم در چرخه عرضه و تقاضا حضور دارند و به همین دلیل باید به این مساله توجه کرد.

قاصد اشرفی گفت: سازمان سینمایی از انجمن سینماداران خواسته است نظرات و اولویت‌های خود را در زمینه نظام‌نامه اکران اعلام کند، به همین منظور این انجمن در حال برگزاری جلسات مختلفی است تا به یک همکاری دورن صنفی دست پیدا کرده و آن را به سازمان سینمایی ارائه کند.

روایت تهیه‌کننده؛ بدون وحدت به نظام‌نامه یکپارچه و کارا نمی‌رسیم

علی‌اکبر ثقفی تهیه‌کننده سینما که به تازگی فیلم سینمایی «روسی» را روی پرده سینماها داشت و نسبت به روند اکران فیلم‌ها اعتراضاتی را مطرح کرده بود هم در گفتگو با خبرنگار مهر درباره الزامات بازنگری در این حوزه گفت: اگر فیلم را به عنوان یک کالا در نظر بگیریم، صاحب فیلم باید حق انتخاب و تبادل نظر داشته باشد، که متاسفانه چنین امری در سینمای ایران وجود ندارد، در واقع اعضای شورای صنفی نمایش برای چگونگی اکران فیلم‌ها تصمیم می‌گیرند و در این میان آنقدر که سینماداران در حوزه چگونگی اکران فیلم‌ها در سینماها تصمیم گیرنده هستند، صاحبان فیلم هیچ دخالتی در اکران فیلم خود ندارند و اگر هم نسبت به نوع اکران فیلم اعتراضی داشته باشند فیلم دیگری به جای فیلم مورد نظر اکران می‌شود.

وی بیان کرد: این نوع از اکران که سینمای ایران امروز درگیر آن است، عادلانه نیست. در گذشته اکران فیلم‌ها یا براساس درجه‌بندی بود و یا برای نوبت اکران قرعه‌کشی می‌شد که همه از آن راضی بودند و عدالت برقرار می‌شود. این درحالی است که طی چند سال گذشته شرایط به گونه‌ای شده است که اکران نوروزی تنها برای یک سری از فیلم‌ها است.

تهیه‌کننده فیلم «همه چیز برای فروش» توضیح داد: مساله دیگری که این روزها بسیار دیده می‌شود این است که برخی از سینماگران نه تنها تهیه کننده هستند بلکه سینمادار و یا پخش کننده هم هستند و معتقدم چنین افرادی نباید در شورای اکران حضور داشته باشند چرا که پیش از هرچیز به منافع خود اهمیت می‌دهند و این گروه هوای همدیگر را در اکران دارند و به همین دلیل باید افراد بی طرف و یا منصف در شورای اکران باشند.

ثقفی:‌ متاسفانه با اکران فیلم‌های سطحی، سینما را به جایی رسانده‌ایم که فیلم‌هایی که حرفی برای گفتن دارند یا اکران نمی‌شود و یا به‌صورت محدود نمایش داده می‌شود و همین مساله سبب شده است که بخش خصوصی برای ساخت فیلم‌های غیرکمدی هیچ تلاشی نکندوی تاکید کرد: البته این را هم باید بگویم که در شرایط فعلی برخی از سینماداران نیز ضرر می‌کنند، به عنوان مثال چرا سینماهای تک سالن مانند سینما آفریقا، مرکزی و صحرا در طول روز تعداد کمی از صندلی هایشان پر می‌شود. در واقع می‌توان گفت در حال حاضر سینماهایی که تک سالن هستند، فروش ندارند.

تهیه‌کننده فیلم «مردی که اسب شد» گفت: برخی از مدیران سینمایی سابقه طولانی در حوزه فعالیت در سینما دارند و تجربیات باارزشی نسبت به سینما و مشکلات اکران دارند، اما برخی از مدیران هیچ اطلاعی از سینما ندارند و در طول فعالیت خود در این حوزه که شاید به ۳ سال هم نکشد، اتفاقاتی را در سینما رقم می‌زند که می‌تواند مشکلاتی را فراهم کند.

وی ادامه داد: درست است که سازمان سینمایی تصمیم گرفته است پیش‌نویس نظام نامه اکران را آماده کند و در کنار آن از سینماگران نیز مشورت بگیرد، ما بعد از سال‌ها کار در سینما به خوبی می‌دانیم چه چیزهایی در حوزه اکران نیاز به توجه و رشد دارد، معتقدم رییس سازمان سینمایی باید از یک تیم منصف در حوزه مشاوره استفاده کند و پیشنهاد مورد نظر را به سینماگران ارائه کند و بعد از آن سینماگران برای اصلاح آن نظر ورود پیدا کنند تا یک نظام نامه مناسب آماده شود.

ثقفی گفت: متاسفانه با اکران فیلم‌های سطحی، سینما را به جایی رسانده ایم که فیلم‌هایی که حرفی برای گفتن دارند یا اکران نمی‌شود و یا به صورت محدود نمایش داده می‌شود و همین مساله سبب شده است که بخش خصوصی برای ساخت فیلم‌های غیرکمدی هیچ تلاشی نکند چرا که می‌داند در چنین شرایطی حتما فیلم در گیشه  شکست می‌خورد و همین مساله سبب شده است که بسیاری از تهیه کنندگان قدیمی فیلم نسازند.

وی با تاکید براینکه نگارش نظام نامه اکران باید با حضور کارشناسان چرخه اکران آسیب شناسی شده تا بتوان نظام نامه قابل قبولی ارائه شود، توضیح داد: مساله دیگر در حوزه اکران این است که تهیه کنندگان سینمایی بایکدیگر وحدت ندارند و به صورت جزیره ای فعالیت می‌کنند، به همین دلیل نمی‌توانند به یک نظر مشترک برای اکران مناسب تر برسند.

این تهیه کننده سینما توضیح داد: البته این را باید بگویم که نظام نامه اکران در چنین شرایطی می‌تواند به عنوان یک مسکن عمل کند، اما زمانی که رییس سازمان سینمایی تغییر کند مشخص نیست که آیا نظام نامه نوشته شده را تایید می‌کند یا خیر. البته این را هم نباید فراموش کرد که سینمای ایران تهیه‌کنندگان و کارگردانان با تجربه‌ای دارد، اما هنگام نگارش چنین نظام نامه‌هایی از تجربیات این افراد استفاده نمی‌شود. باید در نظام نامه سینمایی به این مساله نیز توجه شود که شرایطی را فراهم کنند که تیزرهای تلویزیونی به صورت مساوی در اختیار فیلم‌ها قرار گیرند.

وی بیان کرد: بسیاری از صاحبان فیلم‌های بخش خصوصی با مشکل اکران مواجه هستند چرا که در حال حاضر یا فیلم‌های دولتی و یا فیلم‌های کسانی که هم تهیه‌کننده و سینمادار هستند، در اولویت اکران قرار دارند و فیلم‌های دیگر شانس پایینی برای رسیدن به گیشه دارند. به عنوان مثال برای اکران «روسی» با مشکلات بسیاری مواجه بودیم، این فیلم یک هفته قبل از محرم اکران شد که با تعطیلی سینماها همراه بود، بعد محرم نیز تعداد بسیاری فیلم نوبت اکران گرفتند و همه سالن‌های «روسی» را گرفتند.

تهیه‌کننده فیلم «مرگ کسب و کار من است» ادامه داد:  در نهایت باید بگویم که نگارش یک نظام نامه مساله نیست، بلکه چگونه اجرا شدن آن بسیار مهم است که باید به این مساله توجه کرد. نکته آخر این است که الان وضعیت اکران با ۱۰ سال گذشته فرق کرده است و مکانیزه شدن فروش بلیط از طریق سایت مانند سینما تیکت و تبلیغات مجازی مخاطب از این راه با اکران آشنا می‌شود، باید زیرساخت‌های اکران را گسترش و برنامه ریزی کرد که از آن جمله می‌توان به ساخت واحداث پردیس‌های سینمایی اشاره کرد.

ثقفی گفت: نباید فراموش کرد که در کل شهرهای کشور، باید به مخاطب احترام گذاشت. فقط تولید فیلم کافی نیست عرضه و نمایش آن در راستای اعتلای سینمای نوین است. فیلم خوب، سالن مناسب، فروش خوب اولویت‌های بسیار مهمی است و چشم انداز ما برای اکران باید وسیع باشد اکران سنتی و گلخانه‌ای راه گشا نیست، تجربه چراغ راه آینده است.