تعالی اخلاقی شهر ضرورتی اجتناب ناپذیر است

دکتر احد فرامرز قراملکی، استاد فلسفه و مدیر گروه اخلاق دانشگاه تهران، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره نسبت میان شهر و اخلاق اظهار داشت: بحث شهر اخلاق به همراه خود نگاهی نظام مند را فراهم می کند به این معنا که در این رویکرد اخلاق را نه در سطح فردی بلکه در سطح مدینه یعنی هویتی کل گرایانه طرح می کند.

وی افزود: برای آنکه این دغدغه از سطح شهر فراتر رود نیاز به پرداختن به لوازم و شرایط تحقق شهر اخلاق در عمل است. من معتقدم که نسبت شهر و اخلاق مهم و قابل تامل است از یک طرف می توان مفهوم شهر را با مفهوم مدنیت یعنی زندگی مدنی در محیطی که امروز شهر نامیده می شود گره زد.

دکتر قراملکی به پرسش فیلسوفان از مرز میان انسان و غیر انسان اشاره کرد و گفت : این پرسش شبیه تفاوت میان مدنیت و بربریت است. وقتی زندگی جمعی ما هویت پیش بینی پذیری به معنای اخلاقی پیدا می کند از بربریت به مدنیت گذر می کنیم. با توجه به این تعریف قوام زندگی شهری به پیش بینی اخلاقی انسان وابسته است یعنی انسانها در زندگی شهری هم در سطح فردی و هم در سطح سازمانی به معنای دقیق کلمه باید پیش بینی پذیر باشند.

وی تصریح کرد: اخلاق از طریق تسهیل پیش بینی پذیر شدن افراد به هم در سطح فردی و سازمانی به قوام زندگی شهری یاری می رساند. بنابراین رابطه میان اخلاق و شهر از نظر منطقی رابطه میان یک حقیقت و مقوم آن است. پس اگر اخلاق در میان نباشد مقوم زندگی شهری که پیش بینی پذیری اخلاقی به یکدیگر است از میان می رود و قوام شهر از طرد می شود.

دکتر قراملکی در پاسخ به این پرسش که آیا وقتی یک نظریه اخلاقی برای یک سازمان طراحی می شود  آن سازمان را بی اخلاق تلقی می کند یا اینکه ضرورت اخلاقی بودن را تذکار می دهد گفت : اخلاق امری مرتبه دار است یعنی امر اخلاقی میان صفر و یک نیست. به عبارت دیگر همیشه می توان از درجه اخلاقی بودن شهر سازمان سخن گفت یعنی سخن بر سر رشد اخلاقی است و رشد اخلاقی هم قابل افزایش است پس یک مدیر هیچ وقت با بی اخلاقی صرف مواجه نیست بنابراین پیش فرض یک مدیر موفق تعالی سازمان در درون و بیرون بوده است.

وی تاکید کرد: وقتی که می گوییم شهر اخلاقی می شود به معنای اخلاقی نبودن شهر نیست بلکه یعنی وضعیت اخلاق را تعالی دهیم.

دکتر قراملکی در ادامه با اشاره به این نکته که در اخلاق به جنبه های گوناگون باید توجه نمود گفت : شاید مهمترین سطح اخلاقی پایبند بودن به اصول اخلاقی در شرایط هیجانی است. یعنی شهروندانی که در شرایط عادی دغدغه اخلاقی دارند در شرایط بحرانی هم اخلاقی عمل می کنند. بنابراین بحث شهر اخلاق در توسعه شهری اولا راهبردی است و گویای آن است که می خواهیم درجات اخلاقی را رشد دهیم و ثانیا دغدغه های موجود را به فعلیت برسانیم.  

مدیر گروه اخلاق دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که سنت دینی ما ارزشهای اخلاقی خاصی را ترویج می کند تا چه اندازه می توانیم این ارزشها را در پروژه شهر اخلاق نهادینه کنیم گفت : مطالعات نشان می دهند اگر آداب و رسوم را از اخلاق جداکنیم و آنها را نسبی بدانیم در بحث اخلاق وفاق جهانی خواهیم داشت. مثلا انصاف، صداقت، امانتداری اصول اخلاقی جهان شمول هستند.

وی افزود: ارزشهای دینی ما نه تنها با این اصول منافات ندارند بلکه پیامبر(ص) نیز گفته رسالت من اتمام مکارم اخلاقی است. این مکارم به سهولت در سازمانهای شهری قابل پیاده شدن هستند به شرط آنکه مفهوم سازی‌ها به نحو دقیق صورت پذیرند. برای مثال امانتداری ارزش دینی است وقتی در بانک وارد شود باید این مفهوم به خوبی روشن گردد و از بازسازی فقیهانه آن استفاده کرد.

دکتر قراملکی در این گفتگو ضمن تصریح جایگاه مفهوم اخلاق در منظومه معرفتی گفت : در تحقق عینی شهر اخلاق باید سه قدم برداریم. اول در مفهوم جمعی کلمه همه بدانیم که اخلاقی بودن یعنی چه و دوم اینکه بخواهیم اخلاقی باشیم و بتوانیم اخلاقی باشیم.