جولان پمپئو در حیاط خلوت روسیه؛ تلاش برای ایجاد تفرقه میان متحدان

خبرگزاری مهر - گروه بین‌الملل- عبدالحمید بیاتی: «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا، در ظاهر چه بخواهد چه نخواهد روسیه رقیب شماره یک محسوب می‌شود و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایالت متحده نیز با توجه به این موضوع مقابله با مسکو را به عنوان اولویت نخست خود قرار داده‌اند.

بر همین اساس است که در دهه‌های اخیر مواردی همچون گسترش ناتو به شرق، وقوع انقلاب‌های رنگی، استقرار سپر موشکی آمریکا در اروپای شرقی، گسترش مناسبات واشنگتن با کشورهای حوزه اوراسیا، حمایت گسترده از جریان‌های غرب گرا در اوکراین و… را در نزدیکی مرزهای روسیه شاهد بوده‌ایم.

در همین رابطه این روزها متحدان فعلی و سابق روسیه میزبان «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا هستند.

پمپئو در ابتدا به اوکراین سفر کرده و سپس به بلاروس رفت و امروز یکشنبه نیز با مقامات ارشد قزاقستان دیدار کرد.

وزیر امور خارجه آمریکا در سفر به این کشورها یک اصل اساسی را دنبال می‌کند؛ نزدیک کردن متحدان روسیه به آمریکا و تلاش برای تحت فشار قرار دادن مسکو از این طریق.

روابط آمریکا با اوکراین از زمان بروز تنش در این کشور و برکناری رئیس جمهور مورد حمایت روسیه در سال ۲۰۱۴ و روی کار آمدن دولت غرب‌گرا در کی‌یف، رو به گسترش نهاد و واشنگتن اوکراین را به عنوان پایگاهی جدید برای پیشبرد سیاست‌های خود علیه مسکو در نظر گرفت.

با در نظر گرفتن اینکه پمپئو اولین مقام بلند پایه امریکایی است که در طول ۲۶ سال گذشته به بلاروس سفر می‌کند، اهمیت این موضوع بیش از گذشته آشکار می‌شود.

در خصوص بلاروس نیز تا پیش از این دو کشور روابط چندان مناسبی نداشتند و حتی در حدود ۱۲ سال قبل آمریکا به بهانه حقوق بشر تحریم‌هایی را علیه بلاروس به اجرا گذاشت و حتی شمار کارمندان سفارت آمریکا در مینسک نیز به شدت کاهش یافت.

با در نظر گرفتن اینکه پمپئو اولین مقام بلندپایه امریکایی است که در طول ۲۶ سال گذشته به بلاروس سفر می‌کند، اهمیت این موضوع بیش از گذشته آشکار می‌شود.

تنش در روابط مسکو-مینسک و دندان تیز آمریکا

در هفته‌های اخیر اما بروز نوعی تنش در روابط روسیه با بلاروس موجب شده تا آمریکا دندان‌های خود را برای شکار یک صید جدید تیز کند.

تنش در روابط روسیه و بلاروس از نفت شروع شد. مقامات بلاروس که نگرانند روسیه در خصوص انرژی کشورشان را به‌تمامی وابسته به خود کند، ماه گذشته و پس از آنکه روسیه فروش نفت و گاز ارزان قیمت به این کشور را قطع کرد، شروع به خرید نفت از نروژ کردند. آنها همچنین در صدد خرید نفت از آمریکا، عربستان سعودی و امارات متحدهٔ عربی برآمدند.

هفتهٔ گذشته رئیس جمهوری بلاروس اعلام کرد روسیه فروش منابع انرژی به کشورش را قطع کرده تا «بلاروس را منحل کند.»

روسیه تا پایان سال ۲۰۱۹ صادرات نفت به بلاروس را متوقف کرد زیرا دو کشور نتوانستند بر سر بهای نفت توافق برسند. مسکو مدعی است که اگر مینسک می‌خواهد همچنان به منابع انرژی با قیمت داخلی روسیه دسترسی داشته باشد باید هم یکپارچگی اقتصادی بیشتری با این کشور پیدا کند.

بلاروس مدتها در حال مذاکره با همسایه قدرتمند خود روسیه بوده است تا در طرحی به نام «اتحاد اقتصادی روسیه و بلاروس» اقتصاد خود را با روسیه یکپارچه کند.

در این میان پمپئو در دیدار با الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس ابراز امیدواری کرد که به این کشور کمک کند تا «حاکمیت» و «استقلالی» را که به‌دنبال آن است به‌دست آورد. وزیر خارجه آمریکا همچنین این اطمینان خاطر را به لوکاشنکو داد که تمامی نفت مورد نیاز این کشور را می‌تواند تأمین کند.

روسیه؛ تهدیدی بر روی کاغذ یا خطری واقعی

در چنین فضایی آمریکا از پیمان‌های مهم تسلیحاتی با روسیه خارج شده بطوری که اغلب کارشناسان درباره آغاز مجدد جنگ سرد میان دو کشور هشدار داده و حتی برخی صحبت از آماده شدن آمریکا برای جنگ با روسیه خبر داده‌اند.

به اعتقاد برخی کارشناسان که می‌توان به رزمایش‌های عقاب آناتولی در ترکیه، رد پای تروا ۱۹ در بلغارستان، مجارستان، رومانی و دریای سیاه، گرگ آهنین در لیتوانی، اژدهای ۱۹ در لهستان، پاسخ سریع در کرواسی، بلغارستان و رومانی اشاره کرد که سال گذشته میلادی توسط اعضای ناتو در اروپا برگزار شد برای آزمودن آمادگی ناتو در برابر روسیه سازماندهی شده بود.

برای مثال نیوزویک در شماره اخیر خود در این رابطه با اشاره به رزمایش‌های آمریکا در سال ۲۰۱۹ می‌نویسد: ایالات متحده سال گذشته میلادی در اوج تنش با ایران، سلسله رزمایش‌های بی‌سابقه‌ای انجام داد. آمریکا ظرف پنج ماه یعنی از می تا پایان سپتامبر، با مشارکت نیروهایی که در حدود ۲۹ کشور دائماً فعال هستند، ۹۳ تمرین نظامی برگزار کرد.

به اعتقاد برخی کارشناسان، رزمایش‌های عقاب آناتولی در ترکیه، رد پای تروا ۱۹ در بلغارستان، مجارستان، رومانی و دریای سیاه، گرگ آهنین در لیتوانی، اژدهای ۱۹ در لهستان، پاسخ سریع در کرواسی، بلغارستان و رومانی اشاره کرد که سال گذشته میلادی توسط اعضای ناتو در اروپا برگزار شد برای آزمودن آمادگی ناتو در برابر روسیه سازماندهی شده بود.

در ادامه این گزارش آمده است: این تمرین‌ها که از تاکتیک‌های نبرد زمینی تا جنگ سایبری در آنها دیده می‌شد، در خاورمیانه برگزار نشد و هدف آنها ایران نبود. هدف این رزمایش‌ها روسیه بود که بزرگ‌ترین مجموعه تمرین‌های نظامی پیوسته از پایان جنگ سرد تاکنون بود.

ناتو در ماه اکتبر در گزارشی اعلام کرد: در سایه وخامت محیط امنیتی اروپا، اندازه و وسعت رزمایش‌های نظامی روسیه و کشورها عضو ناتو به طرز چشمگیری افزایش یافته است.

این گزارش همچنین افزود که ناتو نیروی زمینی کافی در شرق اروپا برای ایجاد بازدارندگی در مقابل دخالت یا حمله روسیه ندارد.

این رزمایش‌های پی در پی با تأکید بر استقرار سریع جنگنده‌ها و انتقال نیروها به پایگاه‌ها برگزار شدند. بخش زیادی از تمرکز این تمرین‌ها نظامی بر عملیات جنگنده‌ها، نمایش برتری جغرافیایی غرب و همچنین نشان دادن رشته عملیات هوایی که در دو دهه جنگ در خاورمیانه آزموده شده بود، قرار داشت.

ژنرال «کورتیس اسکاپاروتی» از فرماندهان سابق ناتو، بهار گذشته به کنگره آمریکا گفت که هدف از این عملیات و رزمایش‌ها «نشان دادن پیش‌بینی ناپذیری ما در مقابل دشمنان است.»

همه این تمرینات و اعزام نیرو و تجهیزات در چارچوب برنامه «ابتکار بازدارندگی اروپا» پنتاگون انجام شد. این ابتکار پس از آغاز بحران شبه‌جزیره «کریمه» آغاز شد. دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در ماه مارس گذشته درخواست بودجه‌ای ۵.۹ میلیارد دلاری برای این ابتکار داد.

ژنرال اسکاپاروتی به کنگره گفته بود که از «وضع بازدارندگی» در اروپا راضی نیست. همچنین «آلن مک‌کاسکر» از مقام‌های بلندپایه پنتاگون اظهار کرد: «ما به دنبال تقسیم مسؤولیت‌ها هستیم.»

این اظهار نظر، بازتاب سخنان ترامپ است که همواره گفته است؛ کشورهای ثروتمند اروپایی باید مشارکت بیشتری در تأمین امنیت دفاعی خود داشته باشند.

هرچند به نظر می‌رسید که درخواست ۵.۹ میلیارد دلاری ترامپ برای ابتکار بازدارندگی اروپا در مقایسه با سال قبل، کاهش نشان می‌دهد اما در واقع این گونه نبود. کاهش ظاهری بودجه به دلیل اتمام کارهای عمرانی و سایر اقدامات برای تثبیت این ابتکار بود؛ در حالی که مبلغ اختصاص یافته برای تمرین و آموزش نیروها در مقایسه با سال قبل از آن از ۲۹۱ میلیون دلار به ۶۰۹ میلیون دلار رسیده بود.

به نوشته نیوزویک، روسیه هیچ یک از رزمایش‌های ناتو را بدون پاسخ نگذاشته است.

روسیه همچنین بمب‌افکن‌های خود را به سواحل غربی آلاسکا و جزایر «آلیوتی» در شمال اقیانوس آرام فرستاد. بخش زیادی از این جزایر متعلق به آمریکاست. در نهایت، سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه اواخر ماه می اعلام کرد که مسکو نسبت به افزایش فعالیت‌های ناتو در نزدیکی مرزهایش نگران است.

بر همین اساس مشخص می‌شود که حضور پمپئو در نزدیکی مرزهای روسیه کاملاً حساب شده و از روی برنامه بوده و آمریکا تلاش دارد تا هر یک از متحدان قدیمی روسیه را به نوعی به سمت خود جذب کند.