هادی کیا دلیری عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات در گفت‌وگو با خبرنگار مهر به تشریح علل وقوع آتش سوزی‌های گسترده در جنگل‌های زاگرسی پرداخت و گفت: یکی از مهمترین عوامل مؤثر این رخداد تغییر اقلیم است که باعث کاهش بارندگی و تشدید خشکیدگی درختان زاگرسی شده است، تغییرات اقلیمی باعث برهم خوردگی روند طبیعی بارندگی‌ها شده است و از طرفی تخریب جنگلها در این منطقه موجب افزایش گیاهان علفی و تراکم بیشترشان شده و با یک گرمای معمولی جرقه‌ای برای وقوع آتش سوزی است.
کیا دلیری ادامه داد: هرچند آتش سوزی یکی از پدیده‌های طبیعی در مناطق جنگلی ازجمله جنگل‌های زاگرسی به حساب می‌آید اما الگوی آتش سوزی‌ها در این مناطق از حالت نرمال خارج شده است، شاهد مثال این تغییرات غیر طبیعی را می‌توان از عدم سازگاری حیوانات بومی با این اتفاق در اکوسیستم عنوان کرد.
وی با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان و مسئولان ۹۰ درصد آتش سوزی‌های جنگلها و مراتع کشور را ناشی از عوامل انسانی می‌دانند، تاکید کرد: اینکه صرفاً بگوییم عوامل انسانی و نیازمند آموزش مردم هستیم که مسأله‌ای را حل نمی‌کند، باید به دنبال انگیزه‌های آن باشیم. برخی از این آتش سوزی‌ها یا انگیزه تغییر کاربری اراضی اتفاق می‌افتد، این مساله ریشه اقتصادی دارد، هرچقدر هم روی فرهنگ مردم کار کنیم مشکل حل نمی‌شود.
نقش مؤثر مردم در جنگل‌های معیشتی زاگرسی
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات افزود: جنگل‌های زاگرسی، جنگل‌های معیشتی هستند، به این معنی که معیشت مردم این مناطق با جنگل گره خورده است، این شرایط هم دارای بعد مثبت و هم بعد منفی است، از این جهت که هم با افزایش سطح آگاهی می‌توان به مشارکت مردمی در حفظ جنگلها امیدوار بود و از سوی دیگر ممکن است مردم در اکوسیستم دخالت کنند و برای کسب منافع تغییرات نامطلوبی ایجاد کنند.
پروژه‌های انتقال آب از عوامل خشکیدگی زاگرس و عامل افزایش آتش سوزی
وی با اشاره به اینکه منطقه زاگرس به عنوان یکی از منابع اصلی آبی کشور محسوب می‌شود، توسعه پروژه‌های انتقال آب را یکی از عوامل دخیل در افزایش آتش سوزی‌ها در این منطقه برشمرد و گفت: تغییر مسیر آب باعث خشک شدن بسیاری از رودها و چشمه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی در این منطقه شده و در نتیجه طبیعت رو به خشکی رفته است، درختان حاشیه رودها خشک شده و با ضعیف شدن منابع آبی به شکل گیاهان علفی تغییر کرده‌اند و با کوچک‌ترین جرقه‌ای آتش می‌گیرند.
کیا دلیری با تاکید بر اینکه در منطقه زاگرس ما به مساله زوال جنگل درگیر هستیم، خاطرنشان کرد: در این شرایط مجموعه‌ای از عوامل باعث تغییرات می‌شوند و نمی‌توان یک عامل را در وقوع چنین آتش سوزی‌های مهیب و جبران ناپذیری معرفی کرد. و با زوال جنگل‌های زاگرسی سالهاست آغاز شده و باید منتظر آتش سوزی‌های گسترده و بیشتری در این منطقه باشیم توجه به روند رو به زوال جنگل‌های زاگرسی آتش سوزی تهدید یکی دو روزه به حساب نمی‌آید، باید منتظر آتش سوزی‌های بیشتر و گسترده‌تر هم باشیم.
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات با بیان اینکه سازمان جنگل از لحاظ ساختاری یک سازمان ضعیف و دسته چندم در کشور محسوب می‌شود که عهده دار سنگین‌ترین وظایف حکومتی است، ابراز داشت: این سازمان باید از ۸۳ درصد وسعت منابع طبیعی کشور حفاظت کند در حالی که حتی توان تأمین امکانات اولیه حفاظت از جنگل را ندارد، مشکلات ساختاری این سازمان و فسادزا بودن قرارگیری آن در زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی بهترین راه برای بهبود عملکرد آن را جدا شدنش از زیرمجموعه این وزارتخانه و ایجاد وزارت منابع طبیعی دانست.
کیا دلیری با تاکید بر اینکه همه مشکلات موجود را نمی‌توان ناشی از مشکلات ساختاری دانست اما تقویت بدنه مدیریتی، رویکرد فنی داشتن به مسائل مربوط به منابع طبیعی و تقویت بُعد پژوهشی را از لازمه‌های یک ساختار سالم و پویای منابع طبیعی در کشور برشمرد. باوجود تعریف قانونی مسئولیت دستگاه‌های لشکری و کشوری در هنگام وقوع آتش سوزی، اما سازمان جنگلها حتی یکبار هم جرأت شکایت از قصور دستگاه‌ها را نداشته است
وی به ماده ۴۷ حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع اشاره کرد و گفت: «براساس این ماده قانونی در موقع آتش‌سوزی در جنگلها کلیه مأمورین دولتی اعم از لشکری و کشوری و شهرداری‌ها که در نزدیکی آن محل باشند در مقابل تقاضای مأمورین جنگلبانی یا ژاندارمری یا بخشداری موظف اند با کلیه وسایل ممکنه دولتی و شهرداری که در اختیار دارند در اطفای حریق کمک کنند و مأمورین کشوری و شهرداری که در ایفای این وظیفه مسامحه و قصور کنند بر حسب مورد طبق مقررات مواد ۵۸ و ۵۹ قانون استخدام کشوری مجازات‌می‌شوند. در مورد مأمورین لشکری تعقیب و مجازات آنان طبق مقررات و قوانین نظامی خواهد بود.»
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات با طرح این پرسش که چرا سازمان جنگلها جرأت شکایت از تعلل دستگاه‌ها و عدم ارائه تجهیزات در زمان آتش سوزی‌ها را ندارد؟ در حالی که قانون صراحتاً عنوان کرده است که در صورت قصور، مسئولان باید محاکمه و مجازات شوند؟ اظهار داشت: حتی یک بار هم این سازمان به دلیل قصور دستگاه‌ها از آنها طرح شکایت نکرده است، آن‌هم به این دلیل که قدرتی برای خود متصور نمی‌شود. ضمن اینکه آتش سوزی مراتع و جنگلها برای دستگاه تابعه اش یعنی وزارت جهاد کشاورزی خالی از سود نیست و می‌تواند طرح‌هایی مثل کشت در اراضی شیب دار را دنبال کند.
وی ضعیف بودن سازمان جنگلها به لحاظ بودجه‌ای را زمینه دیگری برای ضعیف عمل کردن در مقابل اجرای این ماده قانونی دانست.
حفاظت از جنگلها به مثابه حفاظت از امنیت ملی است
کیا دلیری در واکنش اظهارنظر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره «عدم توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری برای اطفای حریق جنگل‌های کشور» گفت: نگاه به اکوسیستم از جنس نگاه امنیت حیاتی کشور است که امنیت ملی ما را در دراز مدت تضمین می‌کند، آن‌هم در مورد جنگل‌های زاگرسی که ۴۰ درصد منابع آب شیرین کشور را تأمین می‌کنند و اگر از بین بروند مشخص نیست چه هزینه بی بازگشتی برای کشور به همراه دارد. به همین دلیل معتقدم باید نگاه به منابع طبیعی در کشور تغییر کند.
نظر شما