فارسی نویسی در زمان استاد قریب عیب محسوب می‌شد

به گزارش خبرنگار مهر، ابوالقاسم رادفر دبیر علمی همایش بزرگداشت استاد عبدالعظیم قریب در سخنانی با گرامیداشت یاد استادان و مولفان دستور زبان فارسی از جمله بدیع الزمان فروزانفر، ملک الشعرا بهار، رشید یاسمی، جلال الدین همایی، عبدالعظیم قریب، استاد معین، احمد خراسانی، پروین گنابادی، ناتل خانلری، خیام پور و ... گفت: این مفاخر در 50 سال اخیر در پی حل مشکلات دستور زبان گامهای اساسی برداشته اند و به گردن ما حق دارند.

وی در ادامه گزارشی مختصر از زمان اعلام فراخوان تا برپایی همایش مذکور ارائه کرد و افزود: پس از اعلام فراخوان 42 مقاله به همایش رسید که 26 مقاله آن به عنوان مقاله های برتر انتخاب شدند و از ارائه دهندگان این مقالات دعوت شد تا در این همایش به ارائه آنها بپردازند. همایش هم به پاسداشت زحمات بیش از 50 سال پژوهش استاد عبدالعظیم قریب در زمینه های تصحیح متون، نگارش کتابهای درسی فارسی در زمانی که در مدارس و دانشگاه های ما کتاب درسی وجود نداشت، برپا شده است.

رادفر سپس زندگینامه مختصری از استاد قریب ارائه کرد و ادامه داد: مهر وطن در تمام گفته ها و نوشته های قریب ظاهر و ساطع بود و وظیفه شناسی را تا حد وسواس رعایت می کرد. عشق به کار بود که او را سرزنده و بانشاط نگهداشته بود و اکثر اوقات عمرش را به خواندن می گذراند.

دبیر علمی همایش بزرگداشت عبدالعظیم قریب با اشاره به وجود بیش از 100 کتاب از نویسندگان خارجی به ویژه مولفان اروپایی، هندی و پاکستانی درباره دستور زبان فارسی، گفت: با همه این منابع و مآخذی که در زمینه دستور زبان فارسی داریم، نمی توانیم کتابی را که به طور صد درصدی جامع کتابهای دستور زبان باشد، بیابیم. یکی از مشکلات در این زمینه وجود اصطلاحات مختلف و متنوعی است که وجود دارد و هر دستور نویسی می کوشد اصطلاحاتی را به کار ببرد که برای دیگران نامانوس است. آیا وقت آن نشده که اولیای امور و زبان شناسان بیایند کتاب دستوری را بنویسند که همگی بتوانند از آن استفاده کنند؟

در ادامه این همایش ناصرالدین شاه حسینی - از اساتید دانشگاه تهران و یکی از شاگردان استاد قریب - گفت: من دوره لیسانس را با تز تحلیل انتقادی آثار رشید الدین وطواط و در خدمت استاد قریب گذراندم و در این مدت این نکته بر من مبرهن شد که او در مسائل علمی بسیار دقیق و سختگیر بود و هر کاری که ارائه می شد، جویای اسناد آن می شد و مآخذش را می خواست؛ این موشکافی و دقت او قابل تحسین بود کاری که امروز حتی در قبال رسالات دکتری هم کمتر انجام می شود.

وی با بیان اینکه "سعدی پس از حمله مغول با تالیف گلستان آن هم در روش سجعی نهایت اعجاز را خلق کرد و زبان فارسی را که به وسیله زبان ترکی مغولها به حاشیه رانده شده بود، احیا کرد" گفت: فارسی گویی و فارسی نویسی قریب هم در زمان او که عیب محسوب می شد، در نوع خود کم نظیر بود. او بسیار به ادب فارسی خدمت کرد و تمام کوشش خود را در جهت احیا زبان فارسی انجام داد.

فرشته رهنما - نوه دختری استاد عبالعظیم قریب - نیز در این همایش با استفاده از مدارکی که از مادرش برای او به جا مانده، به توصیف زندگی این استاد زبان فارسی پرداخت و از وی به پاس خدماتش تقدیر کرد.

در ادامه جلیل تجلیل - استاد دانشگاه تهران - با تائید سخنان باستانی پاریزی در اهمیت دادن به متون کلاسیک و به ویژه کتاب کلیله و دمنه، گفت: من هم زمانی که در مدرسه درس می خواندم، کلیله و دمنه تصحیح استاد قریب را به ما می آموختند و یادم است که آن سالها تازه اولین چاپ این تصحیح منتشر شده بود.

وی خطاب به نسل جدید پژوهشگران زبان و ادب فارسی، گفت: بزرگان بلاغت و عروض و نظریه پردازی را خوار مدارید؛ آنها کارهای بزرگی کرده اند که توسط ادبیت و مدنیت ایرانی شروع شده و ادامه هم خواهد داشت. ما باید نه از خویشتن خویش عقب بمانیم و نه در آن بمانیم.

سلیم نیساری - استاد دانشگاه و از دانشجویان استاد قریب - هم در این همایش گفت: استاد قریب این خصوصیت را داشت که در سنین کهولت ارتباط خود را با ادبیات به خصوص تدریس رها نکرد و به شغل اداری هم هیچ رغبتی نداشت. یک روز در ضمن تدریس متوجه شد که یکی از دانشجویان سر کلاس می خندید که خنده ای بی نسبت بود. استاد قریب به او گفت "من نمی خواهم در این موقعیت سنی شما را نصیحت کنم که در کلاس درس چگونه باشید چون رشته ای را انتخاب کرده اید که در آینده در آن معلم خواهید شد و خواهید فهمید که باید طوری با معلمتان رفتار کنید که می خواهید در آینده با شما رفتار شود."

در این همایش که با هدف بررسی تحول دستور زبان فارسی از آغاز تا امروز برپا شده بود، مهر انگیز نوبهار استاد دانشگاه نیز در مقاله ای که در آن  فرآیند "ابهام" در رسانه های گروهی را بررسی کرده بود، با مثالهایی از محتوای رسانه های گروهی به ویژه تلویزیون، به این مفهوم پرداخت.

همچنین بدر الزمان قریب - از خویشان استاد قریب - در بررسی ساختار ضمیر در زبان سُغدی، گفت: در حدود هزاره اول میلادی زبان سغدی زبان زنده ای بود و آثار مکتوب داشت که بیشتر آنها در چین یافت شد؛ سرزمین سغد مردمان آموخته ای داشت که یک زبان و سه خط داشتند که زبان آنها متعلق به یکی از زبانهای ایرانی میانه شرقی بود که به شکل بسیار تصریفی به کار برده می شد.

وی در ادامه با اشاره به روند تحولات زبان فارسی به اصل "کم کوشی" در زبان پرداخت و خاطرنشان کرد: قانون کم کوشی گرایشی در زبان است که حداقل نیرو را برای حداکثر مفهوم به کار می گیرد که در شیوه گفتاری زبان فارسی ما بیشتر از زبان نوشتاری آن پیاده شده است. البته اگر زبانی با خط تثبیت نشود دائما در حال تحول است. خط فارسی زبان را تثبیت کرده و به همین خاطر است که ما رودکی و فردوسی را می فهمیم. از اصل کم کوشی هم گریزی نیست و اتفاقاً این تحول زبان را می رساند که می خواهد ساده تر شود.