مسجد شجره ؛ میقات زائران خانه خدا

مسجد شجره یا مسجد ذوالحلیفه همان ده کوچک سالیان نخست تاریخ اسلامی است که کم کم با بهره گیری از موقعیت اسلامی آن به صورت مشخص و بنایی معین مورد احترام در آمد. مسجد شجره در مسیر خروجی مدینه به سمت مکه قرار دارد و در فاصله 8 کیلومتری مسجد النبی، در جنوب مدینه واقع شده است. فاصله مسجد شجره از اولین مسجد مسلمانان در مدینه یعنی مسجد قبا 3 کیلومتر است. این مسجد را میقات نیز می گویند، زیرا میقات کسانی است که از مدینه عازم مکه می شوند.

این مسجد را به این علت شجره می خوانند که حضرت محمد کنار درختی به نمام "سمره " احرام بست. ذوالحلیفه نیز نام آبی است که میان دو قبیله قریش جاری بود و پیامبر دوست داشت برای بستن احرام کنار درختی در این محل فرود آیند، از این رو به آن مسجد ذوالحلیفه نیز می گویند.

این مسجد "ابیار علی" هم نام گرفته از آن جهت که حضرت علی (ع) برای آبیاری نخلستانهای این منطقه چاههای بسیاری را در آنجا با دست خود حفر کردند. این مسجد به علت احرام حاجیان "مسجدالاحرام" نیز خوانده می شود.

در تاریخ آمده است که حضرت محمد (ص) در این مکان سه بار محرم شد. زائران ایرانی که از مدینه عازم مکه می شوند در این مکان محرم می شوند، به طوری‌که بدون احرام بستن نمی توانند وارد مکه شوند.

بنای این مسجد نیز مانند سایر مساجد و اماکن در طول تاریخ بارها ویران و بازسازی شده و به شکل امروز در آمده است. این مسجد سالها پیش بسیار محقر و خالى از نظافت بود. مسجد شجره یکبار در دوره عثمانی توسط هندیان مسلمان در قرن 11 هجری مرمت شد.

زین الدین الاستدار در سال 961 هجری قمری بنای مسجد را باز سازی و اطراف آن دیواری بزرگ کشید که تا پایان دوره عثمانی همچنان پا برجا بود. وی مأذنه گوشه شمال غربی آن را نیز بازسازی و پله هایی نیز در سه جهت برای مسجد ساخت تا از ورود چهارپایان به داخل جلوگیری شود.

در نوسازى اخیر (از 1366 به بعد) بر مساحت مسجد افزوده شد. در حال حاضر مساحت این مسجد 88 هزار متر مربع است و گفته می شود گنجایش 5 هزار نمازگزار را دارد تا پس از احرام نماز اقامه کنند. در بیرون مسجد بیش از 500 دوش حمام و بیش از 350 دستشویى ساخته شده است.

به تناسب مسیر ورود حجاج به مکه، شش میقات وجود دارد و مسجد شجره یکی از آنها است.