فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهي

خبرگزاري " مهر" : اهميت فرهنگ نويسي درعصرما بردانش پژوهان پوشيده نيست. كليد آشنايي با هرعلمي ، شناخت معاني لغات واصطلاحات آن علم است. تخصصي شدن و گستردگي دامنه علوم، تدوين فرهنگ اصطلاحات مربوط به هرعلم را براي دستيابي سريع تربه معناي كاربردي واژه درآن علم ، ضروري ترساخته است ، به گونه اي كه فرهنگ هاي عمومي نيازمحقق را برآورده نمي سازد.
به همين دليل شاهد تاليف فرهنگ اصطلاحات دررشته هاي مختلف جامعه شناسي ، روان شناسي ، علوم سياسي ، حقوق ، اقتصاد ، پزشكي ، فني وديگرعلوم هستيم. در رشته فقه نيز، كه از مرتبت والايي برخورداراست، كارهايي صورت گرفته و اقدامات ارزنده اي در شرف وقوع است، ولي هنوز مجال واسعي براي پرداختن به اين مقوله وجود دارد.
كتاب حاضركوششي است براي پاسخ به اين نياز، به بيشتركتاب هاي قاموس ، فرهنگ ها ومعاجم اصطلاحات فقهي مراجعه شده تا درمجموع اثرمطلوب و ارزشمندي ارايه شود. پس ازكاوش فراوان ، كتاب معجم لغة الفقهاء اثر دكتر محمد رواس قلعه جي و دكترحامد صادق قنيبي به دليل ويژگي هاي برتر، محور كارقرار گرفت ومطالب تكميلي ازديگر فرهنگ ها به آن افزوده شد. ازجمله امتيازات كتاب مذكوراين است كه معاني لغوي و اصطلاحي 4390 واژه عربي را به همراه معادل انگليسي آنها توضيح داده است و تقسيم بندي هاي مفيدي درذيل بعضي اصطلاحات مانند بيع، خيار، صلاة ، حق ، زمين ، شرط ، شركت ، مقاديروطلاق انجام داده است. براي نمونه درمبحث بيع، تعريق سي و دو نوع بيع ذكرشده كه بدون شك براي پژوهشگران جالب توجه وقابل استفاده خواهد بود.
بيان دقيق تفاوت معنا و كاربرد واژه ها از ويِژگي هاي اين معجم است، مثلا در فرق بين سمعه وريا به اين نكته ظريف اشاره شد كه سمعه در اقوال و ريا در افعال است.
همچنين ذكر بعضي ضرب المثل ها براي فهم بهتر موضوع، و تعريف اديان ، مذاهب و فرقه ها از ديگر مزاياي معجم لغة الفقهاء محسوب مي شود. در ترجمه سعي شد كه امانت داري رعايت شود ، البته در مواردي توضيحات زائد حذف گرديد، مثلا در تعريف صيف (تابستان) اين توضيحات وجود داشت: " يكي از فصل هاي چهارگانه كه ابتداي آن از وقتي است كه بر مردم پوشيدن لباس هاي گرم (زمستاني) سخت است و با لباس تابستاني راحت اند و انتهاي آن، هنگامي است كه در لباس تابستاني احساس سرما مي كنند و به پوشيدن لباس زمستاني تمايل پيدا مي كنند". طبيعي است كه اين گونه اضافات، تنها حجم كتاب را افزايش مي داد و فايده اي بر آن مترتب نبود، بنابراين حذف شد.
در ذكر نكات دستوري مثل مصدر ، جمع و مفرد، نظم و يكنواختي وجود نداشت كه اين مهم صورت گرفت تا ترتيب وانسجام مطالب رعايت شود و تقدم و تاخر منطقي لحاظ گردد. نام سوره ها و شماره آيات قرآني به همراه ترجمه و درمواردي آيات ديگري  براي تعدادي ازواژه ها مثل فرقان و نيزبعضي احاديث به عنوان شاهد مثال اضافه شد. همچنين معادل انگليسي پاره اي واژه ها كه در كتاب اصلي نيامده بود و تقسيم بندي هايي جديد درمورد واژگاني مثل واجب به مجموعه افزوده شد.
كتاب معجم لغة الفقهاء به رغم مزاياي فراوان ، چون بر مبناي ديدگاه اهل سنت نوشته شده است، فاقد بعضي واژه هاي رايج در فقه اماميه است و نيزدرمورد اصطلاحاتي كه درتعريف آنها اختلاف نظر وجود دارد، به آراي فقهاي اماميه و توجهي نشده است. براين اساس به ترجمه اين كتاب بسنده نشد، بلكه با مراجعه به منابع فقه اماميه، صدها واژه جديد استخراج و به مجموعه افزوده شد. همچنين در موارد زيادي ضرورت داشت آرا و نظرهاي فقهاي شيعه ذكر شود كه اين كار صورت گرفت. در نتيجه در قسمت هاي مختلف اين فرهنگ تطبيق و مقارنه را مي توان مشاهده كرد. همچنين علاوه بردرج واژه هاي جديد، قواعد مربوط به آنها نيز توضيح داده شد، مثلا در كنار لفظ فراغ ،  قاعده فراغ هم تعريف شده است.
از ديگر مطالبي كه با رعايت ايجاز به مجموعه افزوده شد، تبيين بعضي از احكام فقهي بود كه به منظور مشخص شدن اختلاف آراي فريقين و نيز كارد واژه و معلوم شدن موارد استعمال آن در ابواب فقهي انجام شد.
يك نكته نيز به عنوان دخل مقدر اشاره مي شود و آن اين كه فرهنگ موجود فقط در بردارنده اصطلاحات فقهي نيست، بلكه معناي واژه هاي ديگري مثل اسامي اماكن ، اشيا و يا حيوانات را هم شامل است و علت اصلي آن، بي نياز شدن دانش پژوهان از مراجعه به فرهنگ هاي عمومي لغت است؛ يعني با داشتن اين فرهنگ دركنار توضيحات مربوط به اصطلاحات خاص فقي، معناي ديگر كلماتي كه در فقه كاربرد دارند نيز در اختيار خوانندگان خواهد بود.
فرهنگ حاضر نه تنها قابل استفاده براي دانش پژوهان رشته فقه، حقوق و ساير رشته هاي الهيات و معارف اسلامي است ، بلكه سرفصل صدها مبحث و موضوع در آن هست كه هر كدام مي تواند موضوع چندين پايان نامه و كار تحقيقاتي شود.