حسین مهکام در نشست نقد و بررسی فیلم در خبرگزاری مهر درباره این همکاری گفت: آقای عبدالرضا کاهانی فیلمنامه را یکبار نوشته بودند و منهم درگیر کارگردانی نمایش "بی در زمان" بودم و فرصت همکاری از ابتدای شکل‌گیری کار نشد.
بعد ایشان سر فیلم "آن جا" رفتند و پس از آن تصمیم به ساخت "بیست" گرفتند. در این مقطع پیشنهاد بازنویسی فیلمنامه را به اتفاق هم دادند و من هم گفتم به نظرم فیلمنامه کامل است و نیازی به بازنویسی ندارد. خودشان چند بار کار را بازنویسی کردند و از مرتبه سوم یا چهارم بود که منهم به کار پیوستم چون هم دلم می‌خواست و هم درگیر کاری نبودم.
مهکام که سابقه همکاری مشترک با کاهانی در نگارش فیلمنامه "آدم" را دارد، افزود: الان که فیلم ساخته شده مشکل می‌توانم مرز همکاری مشترکمان را مشخص کنم. چون اینطور نیست که بخشی را من بنویسم و بخشی را رضا (کاهانی) و بعد با هم تلفیق کنیم. همه چیز در لحظه شکل می‌گیرد و واقعاً دو نفری می نویسیم. به همین دلیل نمی‌توانم دقیقاً بگویم در بازنویسی نهایی چه بخشی اضافه یا کم شد. فقط خاطرم هست هر دو به این سمت رفتیم که فیلمنامه بیشتر تصویری شود و تا جای ممکن دیالوگ‌ها را کم کنیم.
این نویسنده ادامه داد: نکته دیگر پردازش و تراش‌کاری روی زبان دیالوگ‌ها بود که البته نهایتاً در پروسه تولید و همکاری متقابل آقای کاهانی و بازیگران به بهترین شکل ممکن رسید. به نظر من اتقاق نهایی فیلمنامه "بیست" در پروسه تولید و در کنار بازیگران شکل گرفت و این نشان می‌دهد این فیلم محصول یک حرکت جمعی است.
حسین مهکام تصویری شدن فیلمنامه را در روند نگارش این چنین تشریح کرد: این نوع پرداخت با توجه به اینکه حجم دیالوگ‌ها را کاهش می‌داد، فیلمنامه را به سمت و سوی کاری روانکاوانه پیش می‌برد تا شخصیت‌ها در کنش‌هایشان به تصویر دربیایند. در واقع قرار نبود هر چیزی را در حرف زدن مستقیم روایت کنیم. البته شخصیت‌هایی هم به کار اضافه شدند که در ادامه برخی حذف شدند.
وی افزود: به تدریج همه چیز در این جهت حرکت کرد که تالار تبدیل به یک شخصیت شود به طوریکه این آدم‌ها اگر آن را از دست بدهند، خودشان از بین می‌روند. بنابراین هر چه فیلم به پایان نزدیک می‌شد، باید این افراد در تالار دور هم جمع می‌شدند که این اتفاق هم افتاد.
نویسنده "بیست" درباره ساختار این فیلمنامه و بازخوانی مدرن از یک الگوی کلاسیک توضیح داد: می‌پذیرم این اتفاق می‌توانست به شکلی بهتر در فیلمنامه بیفتد، بخصوص در پرداخت شخصیت‌های فرعی چون پسر سلیمانی. من و آقای کاهانی همه تلاشمان را کردیم تا اتفاق گل‌درشتی در فیلمنامه نیفتد. مثلاً تماشاگر در مقطعی حس می‌کند تم اصلی قصه رستم و سهراب است و یا ... اما این پیش‌بینی‌ها درست از کار درنمی‌آید.
مهکام ادامه داد: در واقع اتفاق‌ها در فیلمنامه "بیست" به گونه‌ای بطئی شکل می‌گیرند نه به صورت منحنی سینوسی پر فراز فرود. بازخوانی مدرن یک روایت کلاسیک نیز به همین شکل اتفاق می‌افتد که روایت کلاسیک پیش برود، اما مانند اینگونه آثار نقطه اوج و فرود به مفهوم گره‌گشایی و ... نداشته باشیم. در واقع این گره‌گشایی به شکلی روان و بطئی در طول قصه اتفاق می‌افتد.
این فیلمنامه‌نویس با اشاره به اینکه برای گریز از رفتن قصه به سمت و سویی آشنا در اطلاعات‌دهی خست به خرج داده شده، گفت: به نظر می‌آید میزان این خست زیاد شده که دلیل آن فرار از افتادن رابطه سلیمان و پسرش به سمت قصه رستم و سهراب است. البته در فیلمنامه مکتوب نهایی نکاتی وجود داشت که در پروسه تولید و تدوین به نفع کلیت فیلم حذف شده است.
حسین مهکام به برخی از این موارد این چنین پرداخت: به عنوان مثال در فیلمنامه مکتوب برای منصرف کردن سلیمانی از فروش تالار، بین کارگران فضای مشورت ایجاد می‌شد، اما در پروسه تولید به این نتیجه رسیدیم که آنها نباید با هم مشورت کنند و هر یک به تنهایی باید سعی کنند آدمی بهتر شوند تا سلیمانی هم به خوب شدن آنها واکنش نشان دهد. در ادامه نیز نکاتی جزئی درباره پسر سلیمانی وجود داشت که آنها هم حذف شد.
فیلمنامه‌نویس "بیست" با تأکید بر اینکه این حذف‌ها به تمرکز قصه بر هسته اصلی کمک کرده، افزود: احساس می‌کنم آقای کاهانی با هوشمندی این اطلاعات را حذف کرده که البته منجر شده به اینکه شخصیت پسر سلیمانی در نظر برخی منتقدان به درستی کمرنگ جلوه کند، اما در مقابل آنچه اتفاق می‌افتد این است که هسته داغ فیلم بیشتر به چشم می‌آید. در واقع حاضریم این نقد را بپذیریم تا تم اصلی فیلم برجسته‌تر شود.
حسین مهکام در انتها به برخی از حذف و تعدیل‌های فیلمنامه در مرحله ساخت، اشاره کرد: شخصیت پیرزن سیگارفروش در یکی از نسخه‌های فیلمنامه بار نمادین پررنگ داشت بخصوص که در تقابل با گل‌فروشی قرار می‌گرفت که در نزدیکی تالار بود. در واقع حضور این دو شخصیت فضای دوگانه عروسی / عزا را برجسته‌تر می کرد، اما بعد به این نتیجه رسیدیم که قرار نیست روی تم عزاداری تأکید شود و به همین دلیل گل‌فروش حذف شد و سیگارفروش به شکل فعلی باقی ماند.
نظر شما