گفتنی هایی از خانه کعبه

به گزارش خبرنگار اعزامی مهر به مکه مکرمه، در کتابهای تاریخی روایتهای گوناگون و احادیث متفاوتی در مورد ساختمان کعبه نقل شده است.  تعداد زیادی از این احادیث که از صحابه پیامبر نقل شده و به دست ما رسیده در مورد ساختمان بیت عتیق است .

روایات گوناگون از نحوه ساخت و سازنده نخستین کعبه

گروهی بر این باورند که کعبه پیش از خلقت آدم (ع) به وسیله فرشتگان ساخته شده است. گروهی دیگر عقیده دارند که حضرت آدم(ع) آن را ساخته، بعضی شیث پسر آدم را سازنده کعبه می دانند و عده ای نیز می گویند که دو هزار سال پیش از خلقت زمین خداوند کعبه را بنا نهاد و سپس زمین زیر آن مستقر شد.

درباره صحت و سقم این اخبار در هیچیک از منابع اسلامی مطلبی بیان نشده است. آنچه مهم است این است که کعبه از زمانی که خداوند آسمانها و زمین را خلق کرد برپا بوده است. در کتابهای بخاری و مسلم (دو منبع از احادیث اهل سنت) از عبدالله بن عباس نقل شده که پیامبر(ص) در روز فتح مکه فرمودند: "از روزی که خداوند آسمانها و زمین را خلق کرد، این مکان واجب الاحترام بود و تا روز قیامت با عنایت خدا همان گونه باقی خواهد ماند."

اما بر اساس نص  صریح قرآن، حضرت ابراهیم (ع) و فرزندش اسماعیل(ع) بنای کعبه را پی ریزی کردند. این مطلب پیشینه ساختمان کعبه را ثابت می کند. حضرت در طول زندگی خود با دقت و توجه تمام از خانه کعبه محافظت می کرد. پس از وی نگهداری کعبه به برادرش نبت و سپس به برادر دیگر او رسید و این افتخار بعدها نصیب پسر وی هم شد.

رسیدگی به امور کعبه در این خاندان همچنان ادامه یافت و پس از ترک خوردن دیوارهای کعبه مرمت آن را به عهده گرفتند. آنها همچنین ارتفاع کعبه را افزایش دادند.

سه پادشاه یمنی و قصد تخریب خانه کعبه پیش از اسلام 

 در دوره پیش از اسلام یکی از پادشاهان یمن که قصد تخریب خانه کعبه را داشت به دست قریش شکست خورد. سپس یکی دیگر از پادشاهان یمن اقدام به تخریب آن کرد که قریش با آنان روبه رو شد و او را هم شکست داد. برای سومین بار الحمیاری پادشاه دیگر یمن سعی کرد کعبه را خراب کند و گنجهای آن را تصاحب کند اما تندباد شدیدی وی را متوقف کرد. او بعدها دچار بیماری صعب العلاجی شد و اطرافیان به او توصیه کردند که تسلیم شود و کعبه را محترم بشمرد و آن را طواف کند. موی سر خود را در آن جا بتراشد و همه آثار فروتنی را نسبت به مسجدالحرام نشان دهد.

پادشاه این توصیه را پذیرفت و شش روز در مکه ماند و با شکوهترین پارچه را برای ساختن پرده خانه کعبه تقدیم کرد. از این رو اعتقاد بر این است که الحمیاری نخستین کسی بود که خانه کعبه را با پارچه ملبّس کرد.

سالها گذشت و قبایل در مکه به تجارت مشغول بودند و خرافات به طور گسترده ادامه می یافت . تلاش مؤمنان برای هدایت مردم به راه راست و ایمان حقیقی بی نتیجه بود. قبیله قریش به خارج مکه مهاجرت کرد و کنترل خود بر کعبه را از دست داد. تا این که فردی از قبیله قریش حکومت و اداره کعبه را به دست گرفت و توجه فراوانی به آن مبذول داشت. او شؤون و تکالیف دینی جدیدی وضع کرد و دارالندوه (تالار مناظره) را ساخت.

پس از وی اداره کعبه به پسرش عبدالدار واگذار شد و بعد از او فرزندان عبد مناف در اداره کعبه شریک شدند. حفاظت از کعبه، پرچم و دارالندوه به پسران عبدالدار و میزبانی، تهیه آذوقه و رهبری، به پسران عبدمناف رسید. چند سال قبل از بعثت حضرت محمد(ص) قریش خانه کعبه را که به وسیله آتش گسترده ای آسیب دیده بود بازسازی کرد. قریش بر شرک خود و عرب بر جاهلیت خود باقی بود تا خداوند اراده کرد که نور اسلام بر انسانیت بتابد.

ندای خداپرستی از کعبه بر می خیزد

سرانجام با بعثت رسول الله از کعبه ندای یکتاپرستی برمی خیزد، بت پرستی از میان می رود و کعبه قبله می شود، مکانی که مردم از شرق و غرب هنگام نماز رو به سوی آن می کنند. نکته بسیار جالب در مورد مکه پرده این خانه است که نشانه احترام، ارزش و اعتبار این خانه مقدس است. تاریخ پرده بخشی از تاریخ کعبه به حساب می آید.

در تاریخ آمده است که حضرت اسماعیل(ع) به کعبه جامه پوشاند. همچنین نوشته اند که عدنان بن عاد، جد بزرگ پیغمبه بر(ص) نخستین کسی بود که کعبه را با پارچه پوشانید.

پس از او افراد زیادی در پیش از اسلام کعبه را پوشش دادند. آنان این امر را وظیفه ای دینی می دانستند و هرکس که تمایل داشت خانه کعبه را ملبّس کند مجاز بود و می توانست به آزادی و در هر زمانی که می خواست این کار را انجام دهد.

در آن زمان جنس پرده از حصیر، پارچه یمنیِ راه راه، ابریشم، پارچه پنبه ایِ عراقی، شالهای یمنی و یا نوعی پارچه مصری بود. همه این منسوجات در دوره قبل از اسلام شناخته شده بودند. وقتی پرده ها روی هم قرار می گرفت و سنگین می شد آنها را پاره می کردند و به مردم می دادند و یا دفن می کردند.

پرده کعبه در زمان پیامبر

پیش از فتح مکه پیامبر(ص) در پوشانیدن کعبه شرکت نمی کرد، زیرا مشرکین به ایشان چنین اجازه ای نمی دادند. اما پس از فتح مکه پیامبراسلام (ص) پرده سابق را حفظ کردند تا این که پرده به وسیله زنی که قصد داشت با بخور مشتعل آن را خوشبو کند آتش گرفت. در این زمان پیامبرکعبه را با پارچه ای یمنی پوشاندند.

پرده کعبه در زمان معاصر

در 1346 هجری قمری دستور ساخت کارخانه ای برای بافت پرده کعبه صادر شد. کارخانه در اواسط همان سال افتتاح و نخستین پرده کعبه در مکه تولید شد. برای تکمیل کار و تهیه آن، در بهترین طرح ممکن که در شأن قداست کعبه باشد کارخانه در 1362هـ . ق. بازسازی شد. در 1397هـ . ق . ساختمان جدید در امّ الجود در مکه افتتاح شد. این کارخانه مجهز به ماشینهای مدرن برای تولید پارچه بود. در حالی که بخش دستی به خاطر ارزش بالای هنری به کار خود ادامه می داد. یک بخش اتوماتیک هم شروع به کار کرد. با این که هم اکنون کارخانه به پیشرفته ترین دستگاه ها مجهز است، هنوز هم سنت هنر دستی را حفظ می کند. بنابراین، پرده در زیباترین طرح تولید می شود.

مشخصات پرده کعبه

پرده کعبه از ابریشم خالص سیاه رنگ تهیه شده که بر روی آن این عبارات حک شده است: «لا إله إلاّ الله، محمد رسول الله، الرحمن الرحیم، جَلَّ جلاله» .

این پارچه 14 متر ارتفاع دارد. در بالای آن ناحیه «کمربند» پرده وجود که 95 سانتی متر عرض و 45 متر طول دارد و شامل 16 قسمت بوده و پرده را از هر طرف احاطه کرده است.

کمربند به صورت طرح برجسته دوخته شده و بهوسیله نخ نقره با روکش طلا لعاب داده شده است. تعدادی از آیه های قرآن به روش خاصی از کتابت عربی بر روی آن خطاطی شده است.

در هر یک از ارکان کعبه، زیر کمربند، سوره اخلاص درون دایره ای نوشته و اطراف آن با تزئینات اسلامی احاطه شده است.

در ارتفاع مشابه در زیر کمربند، 6 آیه از قرآن به چشم می خورد. هریک از این آیات در قاب جداگانه ای نوشته شده و در حدّ فاصل این قابها، طرح فانوس مانندی ـ شکل شماره 8  ـ وجود دارد که هرکدام از این عبارات در آن نوشته شده است:« یا حیّ یا قیّوم»، «یا رحمنُ یا رَحیمُ»، «الحمدُ لله ربِّ العالمین».

همه نقوشی که در زیر کمربند قرار دارد به روش خاصی از نوشتار عربی خطاطی و به صورت طرحهای برجسته، زردوزی گردیده که آن را با نخ نقره روکش شده با طلا به هم بافته اند.