به گزارش خبرنگار مهر، به بهانه مدیریت آبهای سطحی و تولید انرژی برق‌آبی، یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه سدسازی و احداث نیروگاه‌های برق‌آبی بر روی کارون انجام گرفته و در دهه‌های اخیر با صرف سرمایه‌های هنگفت، سدهای عظيم عباسپور، مسجد سليمان، دز، كارون 3 و كارون 4 ساخته شد و دست‌کم 12 سد بزرگ دیگر در دست‌ساخت و یا در دست‌مطالعه است تا هدف توليد سالانه بیش از 6 هزار مگاوات برق قابل دست‌یابی باشد.
سطوح پرشیب کوهستانی، ضریب جریان سطحی بیش از ۶۰ درصد و بارشهای خوبی که غالبا در فصل سرد سال متمرکز شده‌اند، حوضه آبخیز کارون بزرگ را به‌صورت طبیعی بسیار آسیب‌پذیر کرده است. اما در حقیقت مؤلفه‌های انسان‌ساز از قبيل چراي بیش از حد دام، كشاورزي غيراصولي و تغيير كاربري اراضي جنگلی و مرتعی، وابستگی‌های معیشتی و سوختهای هیزمی است که موجب تخریب جنگلها و تنک شدن پوشش گیاهی شده، در اثر کاهش نفوذ باران در خاك و افزايش روان‌آبها، پدیده فاجعه‌بار فرسايش بيش از حد مجاز خاك(بيش از 20 تن در هكتار در سال) را برای حوضه‌های بالادستی این سدهای بزرگ برق‌آبی رقم زده است. ماجرای تلخی که سبب می‌شود سالانه بیش از 200 ميليون تن رسوب وارد مخازن این سدها شده و اضافه بر خسارتهای جبران‌ناپذیر محیط زیستی، با وارد کردن خسارتهای مالی هنگفتی شاهد کاهش عمر سدها و نابودی سرمایه‌گذاری‌ها در اثر انباشت رسوبات در پشت آنها باشیم.
البته خسارتهای محیط زیستی ناشی از این فرسایشها و رسوبات بر حیات رودخانه‌ها، تالابها و زمینهای زراعی، تقریبا ۹ برابر خسارتهای وارده بر سدها و ارزش سرمایه‌گذاری جهت ایجاد حجم مخازن این سدها برآورد شده است.
از سوی دیگر فرسایش خاک سبب کاهش تا ۵۰ درصدی تولید محصول در اراضی کشاورزی شده و این کاهش تولید زمینه و انگیزه دست‌اندازی‌های بیشتر جوامع محلی به اراضی مرتعی و زیراشکوب جنگلی را مهیا خواهد کرد.
در این خصوص یک کارشناس منابع طبیعی می گوید: متأسفانه تاكنون روند بودجه‌دهي براي انجام اقدامات حفاظتي و پيشگيرانه در بخش‌هاي حفاظت پوشش گياهي و آب و خاك از جايگاه مناسبی در اولويت‌هاي بودجه‌ريزي ملي برخوردار نبوده و روند تحميل خسارت‌هاي ناشي از ته‌نشت رسوب در مخازن اينگونه سدها شتابي بسيار نگران كننده پيدا كرده است.
به گفته هومان خاکپور، بدون شك يكي از عملي‌ترين راه‌هاي تأمين منابع اعتباري براي كنترل و مقابله با تخريب‌هاي انساني در حوضه‌هاي بالادست و ممانعت از مرگ زودرس و كاهش عمر مفید این سدهای مخزنی، اختصاص بخشي از درآمدهاي سالانه اين سدهای برق‌آبی به اينگونه فعاليت‌هاي پيشگيرانه در بالادست است.
او تاکید می کند: در همین راستا تهيه لايحه "اختصاص بخشی از درآمدهای حاصل از فروش برق نیروگاه‌ها به منظور كنترل و مقابله با عوامل تخريب در حوضه‌هاي بالادست سدهای مخزنی برق آبی" مي‌تواند در شمار مهمترين اولويت‌ها و برنامه‌هاي راهبردي بخش آب و خاك و پوشش گياهي دولت تدبير و اميد براي تقديم به مجلس شورای اسلامی باشد.
خاکپور به فعالان و متخصصان اين حوزه توصیه می کند: با مطالبه و پیگیری از طريق رسانه‌ها و نشست‌هاي علمي تخصصي، نهادهاي متولي در دولت را حمايت كنند تا تهيه اين لايحه در رديف اولويت‌هاي كاري آنان قرار گيرد.
بنابراین به نظر می رسد با تصويب این لايحه و تأمين منابع اعتباري لازم، بخش اعظمي از اهداف توسعه پايدار در مناطق زاگرسي كشور نيز محقق شده و با كنترل عوامل تخريب از طريق توانمندسازي جوامع محلي و تغيير معيشت، ايجاد تعادل بين وابستگي معيشتي بهره‌برداران و توان توليدي جنگلها و طبيعت، نقش مخرب انسان و دام – به‌عنوان مهمترین عوامل فرسایش و رسوب – كم‌رنگ می شود.
همچنین با انجام عملياتهاي احيايي و حفاظتي بر پوشش گياهي و عملیات آبخيزداري، اهدافی همچون کنترل رواناب ناشی از بارش در سرشاخه‌ها، حفاظت آب و خاك و سرمايه‌گذاري‌هاي عظيم در حوزه سدسازي كشور تحقق می یابد.
نظر شما