شهرستان قدس، خوابگاه تهرانی‌ها/ امکاناتی که به پای افزایش جمعیت نمی‌رسند

به گزارش خبرنگار مهر، جامعه شناسان در تعریف افرادی که در حریم شهرها سکونت دارند چنین می گویند: معمولا حاشیه نشینان را افرادی تشکیل می دهند که در شهرها زندگی می کنند اما به عنوان یک شهروند از امکانات و خدمات شهری بهره نمی برند، این افراد با وجودی که در دل یا حاشیه شهرها جای دارند اما فرهنگ روستایی را هم چنان حفظ کرده اند ولی در عین حال خود را شهری (شهرنشین) می دانند، همچنین در انسان شناسی نیز حاشیه نشین به فرد یا گروهی گفته می شود که فرهنگ اولیه خود را بدون اینکه فرهنگ ثانویه را جایگزین نماید از دست داده است.

پدیده حاشیه نشینی در ایران نیز همانند اکثر کشورهای در حال توسعه تا حدود زیادی ریشه در مهاجرت و عوامل دافعه و جاذبه روستایی - شهری دارد، فقدان و کمبود امکانات رفاهی و خدماتی در مناطق روستایی و شهرهای کوچک فرآیند مهاجرت را تشدید کرد و حاشیه نشینی پدیدار گشت و به این ترتیب یکی از بارزترین نمودهای مهاجرت در ایران مانند بسیاری از کشورهای درحال توسعه شکل گرفت.

ارزانی املاک در قدس مهترین دلیل مهاجرت به این شهرستان

شهرستان قدس با وسعتی در حدود 27 کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر 350 هزار نفر که در جوار شهرهای تهران و کرج قرار دارد سالهاست که به خوابگاه این دو کلانشهر تبدیل شده است، مردم از این شهرها به دلایل گوناگون از جمله گرانی و آلودگی خارج می شوند و به شهرستان قدس وارد می شوند اما همچنان برای کار به شهرهای یاد شده برمی گردند در نتیجه هیچ سودی برای شهرستان ندارند.

از لحاظ وسعت و جمعیت قدس یکی از شهرهای متراکم و پرجمعیت است به گونه ای که حدود 4100 نفر در هر کیلومتر مربع این شهرستان زندگی می کنند، توسعه عمودی شهر و تغییر غیرقانونی کاربری‌های شهری مصوب طرح‌های جامع و تفصیلی به کاربری‌های مسکونی، ساخت و سازهای غیرمجاز و تشکیل محلات غیر قانونی و بی‌ضابطه در اطراف شهرستان از پیامدهای حاشیه‌نشینی در این شهرستان است.

قدس خود یکی از نقاط حاشیه ای شهر تهران است و با مشکلات بسیاری روبروست اما اکنون شهرک های بسیاری در حاشیه همین شهر ساخته شده که وضعیت به مراتب اسفناک تری دارند یکی از این نقاط محمدآباد است که حتی ابتدایی ترین امکانات یک زندگی را نیز ندارد.

شهرک های حاشیه ای شهرستان وضعیت اسفناکی دارند

فرماندار شهرستان قدس در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: ساخت و سازهای غیرقانونی و غیراصولی که در دهه های گذشته در منطقه محمدآباد صورت گرفته، امروز با بروز آسیب های اجتماعی نمود پیدا کرده است، این شرایط موجب شده که خدمات رسانی توسط مجموعه مدیریت شهری و دستگاه های خدمت رسان به مردم این منطقه مشکل باشد، مشکلاتی از قبیل لوله کشی آب و گاز و انتقال شبکه برق از اصلی ترین معضلات مردم این مناطق است که موجب به خطر افتادن بهداشت و سلامت آن ها هم شده است.

نورمحمد فردی افزود: البته قدس در تمام زمینه ها کمبود دارد به عنوان مثال مراکز آموزشی و ورزشی و فرهنگی این شهرستان به هیچ عنوان پاسخگوی تراکم جمعیت بالای این قدس نیست و با توجه به این کشور هم در بحران اقتصادی قرار دارد نمی توان انتظار چندانی از اعتبارات دولتی داشت.

لزوم حضور بخش خصوصی برای رفع مشکلات

این مسئول اعلام کرد: بهترین راه در حال حاضر برای برطرف کردن مشکلاتی از این دست استفاده از بخش خصوصی است باید زمینه را برای حضور سرمایه گذاران فراهم کرد تا آنها با علم به اینکه در پس سرمایه گذاریشان سود خواهد بود در این شهرستان سرمایه گذاری کنند هم ایجاد شغل خواهد و هم تا حدودی مشکلات را کاهش می دهد.

شهردار شهرقدس نیز در این زمینه به خبرنگار مهر اعلام کرد: نحوه خدمات رسانی در شهرقدس مطلوب نیست و کمبودهای بسیاری دارد و این موارد برای شهری که در مجاورت کلانشهر تهران مناسب نیست.

محمدصادق کولیوند ادامه داد: متاسفانه در استان تهران همه امکانات رفاهی در شهر تهران جمع شده و شهرستانها و شهرک های اقماری خالی از هرنوع امکاناتی هستند، قدس به نوعی به خوابگاه شهر تهران مبدل شده است، حال که همه مشکلات به این شهرستان انتقال یافته شهرداری و شهردار تهران باید برای رفع مشکلات این شهرستان کمک کنند.

وی افزود: یکی دیگر از مشکلات اساسی شهرقدس ساخت و سازهای غیرقانونی و غیراصولی است، در قانون شهرداری های ساخت و سازهای غیراصولی جرم تلقی نمی شود، بنابراین شهرداری نمی تواند برخورد مناسبی با متخلفان داشته باشد.

برخورد جدی با متخلفان در حوزه ساخت و ساز

این مسئول ادامه داد: برای ریشه کنی این معضل باید کمیته ای تشکیل شود متشکل از نمایندگانی از قوه قضائیه و نیروی انتظامی تا به راحتی با متخلفان برخورد شود، در صورت رفع این معضل، تعداد ساختمانهای احداثی کاهش و جمعیت مهاجر کمتری به شهر وارد می شوند در نتیجه مشکلات نیز کمتر خواهند شد.

علاوه بر مشکلات اقتصادی که مردم در مناطق حاشیه ای با آنها روبرو هستند مشکلات فرهنگی بسیاری نیز در این مناطق به چشم می خورد.

عدم تطابق هنجاری و نائل نشدن به یک شناخت جامعه محور در حاشیه نشینان و همچنین سطح نازل معیشت اقتصادی این طبقه موجب یک نوع انحرافات نهادینه شده در رفتار آنان می شود. قاچاق مواد مخدر، جنایت های مبتنی بر هیچ انگاری جامعه، رواج مشاغل کاذب غیررسمی، فقرمفرط اقتصادی، عدم وجود مهارت فنی، سطح نازل آموزش و پرورش و سواد که منجر به بدوی ترین شکل ممکن آموزش شده است، عدم اختصاص بودجه مناسب برای آموزش و پرورش علاوه بر کم سواد شدن جامعه منجر به نقص در جامعه پذیری می شود که مضرات آن در فراموشی آداب و کنش شهروندی و نمایان شدن کنش روستائی که سنخیتی با شاکله شهر ندارد دیده می شود.

ورود سالانه 2 میلیون دانش آموز جدید و کمبود فضای آموزشی

البته در سال های اخیر بسیاری از این معضلات در شهرستان قدس کنترل شده اما آموزش و پرورش این منطقه با کمبود فضای آموزشی روبروست، در این شهرستان سالانه حدود دو میلیون دانش آموز جدید وارد مدارس می شوند که اکثریت آن ها مهاجرند و شهرستان هم با توجه به کمبود اراضی و بودجه برای ساختن مدرسه برای مازاد دانش آموزان با مشکل روبروست که مجبورند با افزایش تعداد دانش آموزان در کلاس این مشکل را رفع کنند.

اداره آموزش و پرورش قدس تلاش می کند با شناسایی خیرین آن ها را به ساختن مدرسه در این شهرستان ترغیب کند و تاکنون مدارسی از این دست نیز در قدس ساخته شده ولی اگر جلوی مهاجرتهای بی رویه به این شهرستان گرفته نشود بزودی قدس با بحران کمبود مدرسه مواجه می شود.

برای جلوگیری و درمان حاشیه نشینی باید به این نکته توجه کرد که پیشگیری همواره بهتر از درمان است مثل کنترل زمینهای باز و وسیع مجهول المالک درواقع برخی اوقات راهکارهای ارائه شده به راه حلهای موضعی وسطحی محدود می شوند که فقط نشانه ها را نابود می کنند در حالی که باید به بررسی ریشه ها پرداخت و آنها را حل کرد.

امید است مسئولان قدس بتوانند با کنترل وضعیت و جلوگیری از مهاجرت بی رویه به این شهرستان، وضعیت زندگی مردم قدس را بهبود بخشند.

---------------------

گزارش از معصومه درویش پور