دود مرگ تالاب گاوخوني به چشم مردم استان های همجوار اصفهان هم خواهد رفت

به گزارش خبرنگار مهر، به گفته بسياري از کارشناسان تالاب گاوخوني نه تنها از پيش روي کوير و ريزگردها جلوگيري مي کرد بلکه باعث تعديل و تثبيت شرايط آب و هوائي منطقه نيز مي شد. اما چند سال است حقابه زيست محيطي تالاب گاوخوني تأمين نشده است و اين زيست بوم حياتي در معرض نابودي كامل قرار گرفته است.

تالاب و توليد ريزگردها  

خشك شدن تالاب گاوخوني به معني پيشروي كوير و جابجايي ميليون‌ها تن نمك و انتقال آن به شهرها و كشتزارهاي بخش مياني و پاياب حوضه است.

احمد خاتون آبادی، فعال زيست محيطي و استاد دانشگاه صنعتي اصفهان، در این باره در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: بر اساس اسناد موجود بيش از 3 هزار سال است که در اين منطقه کشاورزي مي شده و زاينده رود در نقش زهکش مزارع شوري را به تالاب منتقل مي کرد.

وی افزود: در اثر خشک شدن تالاب گاوخوني خاک آن که توام با نمک است ريزگردهاي نمکي توليد مي کند. این ریزگردها تا تهران حرکت مي کند زيرا روبروي آن دشت مسطح است و کوهستان نيست. يعني در حال حاضر به علت آنکه در برخي فصول مسير باد بجاي غرب به شرق، شرق به غرب است، تمام اراضي کل استان هاي مجاور از جمله يزد، چهارمحال و بختياري و به خصوص تهران از نمک پوشيده و بيابان زائي مي شود و مشکلات تنفسي ايجاد مي کند.

به گفته خاتون آبادي، از آنجائيکه اين تالاب در انتهاي مسير رودخانه قرار دارد و مواد شيميايي از پساب صنايع وارد رودخانه مي شود و در تالاب رسوب مي کند، ريزگردهاي تجميع شده در تالاب با وزش باد استان هاي اصفهان و يزد را بي نصيب نگذاشته و به تهران و کل کشور مي رسد.

از نظر وي با ادامه اين روند، کل منطقه به شوره زار تبديل مي شود و سلامت مردم با وجود فلزات سنگيني مانند کادميم، سرب و جيوه موجود در اين ذرات به خطر مي افتد.

به گفته مهدي بصيري، فعال زيست محيطي و استاد دانشگاه نيز، اصفهان با کمبود شديد آب رو به رو بوده و تمام آب هاي زيرزميني در حال اتمام است و در نتيجه با از بين رفتن کشاورزي در شرق و غرب اصفهان، زمين هاي کشاورزي براي فرسايش بادي مستعد مي شوند و بادهاي شرقي و غربي ذرات را به اصفهان مي رسانند چراکه اگر رطوبت تالاب به طور کامل از بين برود مستعد برداشت ذرات نمک و خاک مي شود که علاوه بر اينکه آلوده هستند، مي توانند انسان، گياه، حيوان و حتي آهن و فولاد را دچار خسارت کنند که البته متاسفانه هيچ کس اين مطالب را جدي نمي گيرد.

همچنين رضا خليلي ورزنه، مديرعامل انجمن مردم نهاد زيست محيطي ورزنه، مي گويد: تالاب يک منبع رطوبت براي تعديل آب و هواست و يک ميکروکليما ايجاد مي کند و دود مرگ تالاب گاوخوني نه تنها به چشم مردم ورزنه، بلکه به چشم مردم اصفهان و تهران هم خواهد رفت و در آن زمان است که بايد هزينه هاي ميليادري صرف شود تا حرکت ماسه ها و نمک مهار شود. همچنين، تابستان ها گرم تر و زمستان ها سردتر و گرد و غبار بيشتر مي شود.

تالاب و نابودی گونه های گياهي و جانوری

از طرفي تالاب ها نقش فيلتر را بازي مي کنند و علاوه بر اينکه هوا را مرطوب و از پيشروي بيابان جلوگيري مي کنند، باعث به وجود آمدن تنوع زيستي اي شامل موجودات درون تالاب، پرندگان مهاجر و گياهان مي شوند. اما به گفته خاتون آبادي همه اين تنوع زيستي در حال حاضر از بين رفته و همه گياهان اين منطقه خشک شده اند و جمعيت فلامينگوها به علت از دست دادن زيستگاه زمستانه آن ها در حال کاهش است. در واقع به همين علت است که تالاب گاوخوني يک تالاب جهانيست و تاثيرات زيست محيطي جهاني دارد.  

خليلي ورزنه نيز در همين خصوص گفت: پرنده هائي که به صورت گروهي مهاجرت مي کردند مانند فلامينگوها، ديگر ديده نمي شوند اما بعضي از گونه هاي بومي مانند مرغابي هنوز باقي مانده اند.

به گفته خليلي ورزنه، رودخانه که خشک شد، تمام چاه ها و به دنبال آن کشاورزي هم از بين رفت و حتي آب براي دام ها هم وجود ندارد زيرا تنها منبع تامين کننده آب کشاورزي، زاينده رود يا سيلاب هائي بود که تالاب آن ها را ذخيره مي کرد. از طرفي، چند سالي است که مردم با از دست دادن شغل خود به علت خشکسالي، مجبور شده اند که به مناطق ديگر مهاجرت کنند و به شغل هاي ديگر بپردازند و البته عده اي هم هنوز بيکارند.

راهکار احيای تالاب

خاتون آبادی مرگ تالاب گاوخوني را مرگ استان هاي مجاور و زيستگاه هاي مرکزي ايران دانست و گفت: همه اين معضلات در حالي است که حق آبه اين تالاب فقط بين 170 تا 250 ميليون متر مکعب در سال است. تالابي که مربوط به دوران سوم زمين شناسي است يعني در اقليم هاي ترسالي و خشکسالي هميشه زنده بوده است و خشک شدن آن به مديريت نادرست و غيريکپارچه رودخانه زاينده رود برمي گردد.

خليلي ورزنه، تنها راهکار احياي زاينده رود و تالاب را، اجراشدن مصوبه 9 ماده اي شوراي عالي آب و يکپارچه شدن حوضه زاينده رود دانست که اگر اجرا نشود، نه تنها زاينده رود، بلکه تمدن چند هزار ساله اصفهان به دنبال آن از بين خواهد رفت و تبعات آن تمام منطقه مرکزي کشور را در بر خواهد گرفت.

از نظر مهدي بصيري نيز، تنها راهکار احياي اين تالاب تامين حق آبه محيط زيست و کشاورزان است اما وی معتقد است: تا زماني که رودخانه احيا نشود تالاب احيا نمي شود که اين موضوع نيازمند اجراي طرح 9 ماده اي شوراي عالي آب است اگرچه اجراي اين طرح هم به علت برداشت هاي زياد مقدار کمي آب را براي اصفهان تامين مي کند.

در مجموع مي توان گفت که بود و نبود اکوسيستمي که ثبت بين المللي شده است علاوه بر تاثيرهاي محلي، از نظر بين المللي هم اهيت دارد به اين معنا که نه تنها بر آب و هواي منطقه اطراف خود تاثيرگذار است بلکه حيات پرندگان مهاجر هم به آن بستگي دارد. از طرفي، تالاب گاوخوني عضو دو کنوانسيون بين المللي است: کنوانسيون بين المللي رامسر که بر اساس آن کشورهاي عضو موظف اند تا از تالاب‌هاي ثبت‌شده حفاظت کنند و پيمان ديگري که بر اساس آن زيستگاه هاي پرندگان مهاجر بايد حفظ شود.

بايد در نظر گفته شود که خشکي تالاب گاوخوني و بيابان هاي شرق اصفهان خطري است که در آينده محيط زيست، کيفيت هوا و خاک اصفهان را در معرض تهديد قرار خواهد داد و در نتيجه مسئولين کشور موظفند همانطور که به دنبال احياي درياچه اروميه هستند براي احياي حق آبه تالاب گاوخوني و احياي آن هم برنامه ريزي کنند.