گونه های نادر خزر در مسیر انقراض/ ریه های آلوده خزر

به گزارش خبرنگار مهر، دریای خزر به عنوان بزرگترین منبع ماهیان خاویاری دنیا،  نود درصد خاویار جهان را تامین می کند ولی استحصال خاویار در سال گذشته در آن کمتر از10 تن بود در حالیکه دهه 60 میزان استحصال خاویار در کشور بیشتر از 200 تن در سال بوده است.

این درياچه که با ادامه يافتن حرکتها و تکانهای زمین و با تقسيم شدن آن به دو درياچه کوچک و بزرگ اورال و كاسپين به شکل دریاچه امروزی درآمده است این روزها حال خوشی ندارد و در آبشش این دریاچه و در روز تولدش به عنوان روز ملی خزر سالانه 122 هزار و 350 تن آلودگي نفتي ،304 تن كادميوم و34 تن سرب انباشته می شود.

بيش از 700 کيلومتر از نوار ساحلي خزر در استانهاي شمالي واقع است و هم اكنون آب جاري حدود بيش از 1300 رشته رودخانه كوچك و بزرگ از آستارا تا گرگان به درياي خزر ريخته مي‌شود و این آب‌هاي آلوده بزرگترين منبع آلودگي درياي خزر بشمار می رود.

مدیرکل محیط زیست استان مازندران در گفتگو با مهر با اشاره به آلاینده های زیست محیطی در دریای خزر گفت: اگرپیگیری منسجم صورت نگیرد و شبکه های جمع آوری فاضلاب و تصفیه خانه های فاضلاب شهری و ساماندهی رودخانه ها و داشتن تصفیه فاضلاب صنعتی خاصه نواحی و شهرک صنعتی راه اندازی نشود صد در صد وضعیت مان بدتر خواهد شد.

ناصر مهردادی تاکید کرد: البته در اکثر نمونه های آلاینده ها نگرانی آنچنان در دریای خزر وجود ندارد اما در برخی مناطق نگرانی جدی وجود دارد.

مدیرکل حفاظت محیط‌‌ زیست مازندران با اشاره به ضرورت اقدامات برای کاهش آلودگی دریای خزر افزود: درصورت افزایش آلودگی آب‌دریایی خزر، موضوع آلودگی به مردم اطلاع رسانی می‌شود.

آمارهاي انستيتو درياي خزر نشان مي‌دهد كه ايران با سهم آلودگي 5 ميليون تن در سال كمترين آلودگي را براي اين دريا دارد، ‌اما كشور آذربايجان سالانه ‎ 285ميليون تن آلودگي، روسيه، ‎ 678ميليون تن و قزاقستان 35 ميليون تن آلودگي در سال وارد اين درياي بسته مي‌كنند. نکته ای که نباید فراموش کرد بیشترین آلودگی نفتی از سوی همسایگان شمالی به دلیل شیب خزر به سمت ایران سرازیر می کند. بر اساس آمار همین موسسه، سالانه پنج ميليون تن مواد آلاينده از استانهاي شمالي ايران وارد درياي خزر مي شود.

وجود لکه های آلوده بحرانی در خزر

یک استاد دانشگاه و کارشناس در حوزه محیط زیست دریایی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، آلودگی های دریای خزر را به چند نوع صنعتی، کشاورزی، میکروبی و بیولوژیکی تقسیم کرد و گفت: ما در تمام سواحل خزر نمونه برداری های لازم را انجام داده ایم برای همین نمی توانیم بگوییم دریای خزر اساساً آلوده است بلکه در دریا لکه های آلوده بحرانی وجود دارد.

عزت الله حقیقی افزود: خطرناک ترین تهدیدکننده خزر در سواحل ایران آلودگی میکروبی است نه شیمیایی و به علت نزدیکی کارخانجات به رودخانه ها و ورود فاضلاب های تصفیه نشده آنها، سواحل ایران از نظر میکروبی بسیار آلوده است و این آلودگی بیشتر از آلودگی های دیگر در دریا است.

وی افزود: لکه های نفتی فراوانی در سواحل شمالی دریای خزر دیده می شود که باید این نقاط بحرانی پاک شوند و عبور خط های لوله قدیمی نفت در دریا نیز از دیگر مواردی است که منجر به بروز آلودگی های نفتی می شود. در میان همه آبزیان و موجودات آبزی دریای خزر، نسل ماهیان آزاد دریای خزر که از کمياب ترين و با ارزش ترين ماهي دنيا بشمار می رود.

در این روزها بدلیل آلودگی های خزر ناشی از فاضلاب و آلاینده ها در راه انقراض و نابودی قرار دارد. پیش تر نیز آلودگي شديد رودخانه ها در استان مازندران ناشي از ورود فاضلابهاي خانگي وصنعتي باعث سرریز شدن تمامي آبهاي آلوده رودخانه اي به درياي خزر شده و ماهي كفال كه ماهي بسيار حساسي است و بصورت طبيعي تكثير مي كند، دچار بيماري شد.

یک کارشناس سازمان شیلات ایران در گفتگو با مهر با اشاره به خطر انقراض آبزیان بویژه ماهی آزاد در دریای خزر بدلیل آلاینده ها گفت: متاسفانه از چند دهه اخیر به دلیل افزایش ورود آلاینده ها به آب رودخانه ها و دریا از يك طرف و صید بی رویه در فصل توليد مثل و تخمريزي ماهيان توسط صيادان قاچاق از طرف ديگر باعث گردید تا نسل ماهیان خاص خزری این گونه با ارزش در خطر انقراض و نابودی قرار گیرد.

بازگشت 4 درصدی بچه ماهی های خزری بدلیل آلودگی

امیر سعید ویلکی با بیان تلاش های شیلات برای حفظ ماهیان دریای خزر گفت: همه ساله بيش از پانصدهزار قطعه بچه ماهي آزاد در مركزشهيد باهنر كلاردشت و چندين ميلیون بچه ماهي سفيد وخاوياري در مراكز شهيد رجائي ساري و شهيد بهشتي رشت و سياهكل، تكثير و در رودخانه ها رها سازي می شود ولي نتيجه اين رها سازي ها بدلیل آلاینده ها و وجود فاضلاب ها در رودخانه و دریا فقط با ضريب حدود كمتر از 4 درصد است.

وی افزود: بر اساس بررسي‌های انجام شده عمده آلودگي‌هاي صنعتي و نفتي در قسمت شمال و غرب درياي خزر و آلودگي ناشي از فاضلاب و پسماندهاي كشاورزي در جنوب است که اکوسیستم ‌زيست محیطی درياي خزر را مورد تهدید جدی قرار داده و متاسفانه بیشترین آسیب به جمعیت ماهيان خاوياري طی سال های گذشته زده است.

گونه های نادر و کمیاب خزری در مسیر انقراض

یکی دیگر از کارشناسان شیلات در گفتگو با مهر با بیان آنکه بسیاری از آبزیان و ماهیان دریای خزر تنها در آبهاي خنك و تميز و فاقد هرگونه آلودگي و سرشار از اكسيزن باشد زندگي ميكنند گفت: در صورتیکه آلودگی دریای خزر افزایش یابد بدون شک بسیاری از گونه های نادر و کمیاب خزری مسیر انقراض را در پیش خواهند گرفت.

مازیار اکبرآبادی با اشاره به برخی آلاینده های ناشی از احداث کارخانه های شن و ماسه در آمل و چالوس خاطرنشان کرد: در حاشيه رودخانه هاي چالوس و هراز و سرد آبرود چندين كارخانه شن و ماسه سازي قرار دارد كه با ورود پساب حاصل از شستشوي شن و ماسه حاصل از آن به رودخانه ها در همه فصول از سال آب رودخانه ها داراي گل آلودي شديد می باشند و همین گل آلودگی شدید به ماهيان و يا بچه ماهيان اصلا اجازه مهاجرت به رودخانه ها براي زاد وولد و يا بازگشت بچه ماهيان  از رودخانه به دريا را نميدهد.

این کارشناس شیلات تاکید کرد: وجود انواع آلاينده‌ها، روي لارو و مراحل تخم ماهي اثرگذاشته و با ايجاد مشكلات ژنتيكي و رفتاري، غدد توليد مثل آنها را متاثر مي‌سازد و البته از دیگر تهدیدات خزر ورود گونه شانه دار مهاجم است که موجب کاهش جمعيت وسيع پلانكتونها و ژئو- پلانكتونها، تغذيه از لارو تخم ماهي و افت شديد جمعيت ماهيان خصوصا خاوياري، اختلال در زنجيره غذايي و بهم خوردن نظم اكوسيستم درياي خزر شده است.

ورود یک میلیارد و 100 میلیون مترمکعب فاضلاب از رودخانه ها به دریای خزر

اکبرآبادی با اشاره به هدایت سالانه یک میلیارد و 100 میلیون مترمکعب فاضلاب از رودخانه ها به دریای خزر عنوان داشت: ماهیانی که در آبهای آلوده زیست می نمایند بر اثر تجمع مواد سمی و فلزات سنگین نظیر جیوه، سرب، قلع و غیره باعث آلوده شدن گوشت ماهی می شود و با مصرف این نوع ماهیان آلوده، انسان مبتلا به بیماریهای خطرناک خواهد شد.

به هر روی، برای جلوگیری از ورود آلودگی های ناشي از اماكن عمومي نظير خانگی، رستوران ها و صنعتي نظيركارخانه هاي شن و ماسه سازي وتعميرگاه ها و غیره به رودخانه ها و دریا از یکسو نیازمند ورود جدي تمام سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شیلات ايران و وزارت نیرو و با همكاري استانداري ها، فرمانداري ها و شوراهای شهر و روستا است و از یکسوی دیگر نیازمند  وضع قوانين به روز شده و تصويب در مجلس است تا بصورت قانوني از ورود فاضلابها و پسابها جلوگیری بعمل آيد.

بطور حتم این یک هشدار جدی است در صورت عدم پیشگیری از ورود آلودگی های خانگی و صنعتی و غیره، در آینده نزدیک دریای خزر که حياتش به آب پاکیزه است، به مماتی در گرو هزاران آلاینده انسان ساز دچار بحران آلودگی های شديدي شود و نتوان با هزینه های هنگفت هم آنرا جبران کرد.

...............................

گزارش: حسن قمی