هشدار جدی وزیر نیرو درباره خشکسالی منابع آبی/ تابستان جیره‌بندی آب و برق نداریم

به گزارش خبرگزاری مهر، حمیدرضا چیت‌چیان در نشست علنی امروز (یکشنبه 14 اردیبهشت) مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مسئله آب چالش اصلی در هزاره سوم برای همه جهان است، گفت: براساس گزارش‌های سازمان ملل در اجلاس جهانی مکزیک در سال 2006 بیشتر از 1.2 میلیارد نفر از جمعیت جهان یعنی 20 درصد آنها از دسترسی به آب بهداشتی محروم بودند و متاسفانه پیش‌بینی شده است این رقم در سال 2025 به 40 درصد جمعیت 9 میلیاردی آن زمان برسد.

وی افزود: این آمار نشان‌دهنده آن است که مسائل مرتبط با آب روزبه‌روز در جهت وخامت و حادتر شدن حرکت می‌کند و این نیازمند آن است که ما در تمام برنامه‌ریزی‌ها با دقت و مراقبت کامل عمل کنیم تا بتوانیم مدیریت صحیحی را بر منابع آب اعمال کنیم.

چیت‌چیان با بیان اینکه کشور ما در منطقه خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، گفت: در 10 سال گذشته شاهد بودیم که متوسط بارش در کشور از 250 میلی‌متر به 242 میلی‌متر در سال کاهش پیدا کرده و ما با مسائل بسیار جدی در بخش آب و منابع آبی روبرو هستیم.

این عضو کابینه دولت تدبیر و امید افزود: در نتیجه خشکسالی‌های پی‌درپی و تغییرات اقلیمی مجموع منابع آب تجدیدشونده کشور ما که تا 10 سال پیش 130 میلیارد مترمکعب برآورد می‌شد، با کمال تأسف به 120 میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است.

این مقام مسئول تصریح کرد: در اوایل انقلاب میزان آب تجدیدشونده به ازای هر ایرانی 4 هزار مترمکعب در سال بود که در حال حاضر در نتیجه تحولات در اقلیم و افزایش جمعیت این میزان از 1600 مترمکعب کمتر است.

چیت‌چیان ادامه داد: مطابق برآوردهای بین‌المللی، کشورهایی که کمتر از 1700 مترمکعب به ازای هر نفر آب تجدید شونده داشته باشند، کشورهایی در تنش آبی هستند و اگر منابع آبی آنها از یک‌هزار مترمکعب کاهش پیدا کند، آن مناطق دچار بحران آبی خواهند شد.

وزیر نیرو افزود:‌ با اینکه متوسط آب تجدیدشونده در کشور ما کمتر از 1600 مترمکعب است، اما توزیع آن در مناطق مختلف کشور یکسان نیست، به نحوی که در برخی مناطق مانند شمال‌غرب کشور وضعیت مناسب است، اما در شرق دریاچه ارومیه میزان آب سرانه کمتر از 600 مترمکعب است.

وی در ادامه به وضعیت بارش در استان‌های مختلف اشاره کرد و گفت: میزان بارش تعداد قابل توجهی از استان‌ها نسبت به متوسط بارش 46 سال قبل به صورت بارزی کاهش یافته است، مثلا در استان البرز و استان سمنان 45 درصد نسبت به متوسط کاهش داشته‌ایم و استان‌های غربی و شمال‌شرق بارش‌های بیشتری داشته‌اند و مجموعاً در کشور 7 درصد میزان بارش‌ها از متوسط کمتر بوده است.

چیت‌چیان با اشاره به اینکه در برخی از مناطق وضعیت منابع آبی حاد است، گفت: در دنیا این نتیجه حاصل شده است که اگر در کشوری کمتر از 20 درصد منابع آبی تجدیدشونده را مصرف کنند، آن کشور از نظر منابع آب پایدار است و اگر تا 40 استفاده شد، این قابل تحمل است و اگر بیش از 40 درصد باشد، آن کشور در مرحله تنش آبی بوده است و اگر کشوری بیش از 60 درصد از منابع آبی خود را استفاده کند، در مرحله بحران آبی قرار دارد.

وزیر نیرو گفت: مصرف آب در کشور ما 96 میلیارد مترمکعب است که در مقایسه با 120 میلیارد مترمکعب کل آب تجدیدشونده کشور نشان‌دهنده آن است که ما 80 درصد از منابع آب کشور خود را استفاده می‌کنیم، در حالی که حد بحران 60 درصد بود و ما 20 درصد بیش از آنچه که در دنیا به‌عنوان بحران تعیین‌شده مصرف می‌کنیم.

وی به چند مورد از نشانه های بحران در منابع آب اشاره کرد و گفت: اولین مورد به خشک شدن تالاب ها و دریاچه های داخلی کشور می پردازد مانند دریاچه ارومیه و تالاب بختگان که گویای این مسئله است و اگر وضعیت مصرف کننده به همین منوال پیش رود شرایط حادتر خواهد شد.

چیت چیان بحران منابع آب زیر زمینی را از دیگر نشانه های بحران در منابع آب خواند و گفت: یکی از آسان ترین راه های تأمین آب استفاده از چاه ها است که بیش از نیمی از آب مورد نیاز کشور از طریق این آب ها تأمین می شود.

وزیر نیرو ادامه داد: متاسفانه چاه های غیر مجاز زیادی حفر شده اند و از سوی دیگر چاه های مجازی که پروانه صادر شده برای برداشت آب دارند بیش از حد مجاز از آنها آب برداشت شده به گونه ای که در طی سالیان گذشته 100 میلیارد متر مکعب از ذخایر استاتیک سفره های آب زیرزمینی کاهش یافته که این میزان در طی سال گذشته به 11 میلیارد متر مکعب رسیده است.

وی یادآور شد: این وضعیت به سرعت دشت های ما را به سمتی می برد که با اضافه کردن چاه ها و افزایش عمق چاه ها امکان استحصال آب بیشتر فراهم نشود و به تدریج کشاورزی از بین رود و موجب شود تا مراکز جمعیتی مجبور به جابجایی شوند.

چیت چیان با بیان اینکه روان آب رودخانه ها نیز از دیگر نشانه های بحران در منابع آب به شمار می رود افزود: در 10 سال گذشته میزان روان آب رودخانه ها مجموعا به 46 درصد رسیده است در بلند مدت در 7 ماه اول سال آبی حدود 53 میلیارد متر مکعب جریان آبی داشتیم؛ این در سال آبی جاری به کمتر از نصف 53 میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.

وی ادامه داد: کاهش منابع آب و افزایش نیازهای کشور از دیگر نشانه های بحران در منابع آب است که در این شرایط کشور با یک سری مسائل و تنش های اجتماعی سیاسی و حتی امنیتی مواجه شده است.

وزیر نیرو گفت: ما برای آنکه نگذاریم کشور وارد بحران‌آب شود باید میزان استفاده خود را از منابع تجدید شونده به 60 درصد محدود کنیم که این رقم اصلا مطلوب نیست که متأسفانه چاره ای جز آن وجود ندارد بدان معنا که ما می بایست حداکثر 72 میلیارد متر مکعب در کشور از منابع آب استفاده کنیم در حالی که 92 میلیارد متر مکعب در حال استفاده است.

وی با ارائه راهکارهایی یادآور شد: باید رو به سمت مصرف پایدار یا استفاده پایدار از منابع آب آوریم بدان معنا که آب را چنان مصرف کنیم که نسل های آینده نیز امکان حیات از آن داشته باشند.

چیت چیان با بیان اینکه مهمترین موضوعی که باید بر آن پافشاری شود مسئله مدیریت مصرف آب و ارتقاء بهره وری در بخش کشاورزی است تأکید کرد: از کل منابع آب 92 درصد در بخش کشاورزی مصرف می شود و اگر مقایسه ای به راندمان آبیاری دیگر کشورهای مختلف بیاندازیم متوجه تغییر آن خواهیم شد.

وی یادآور شد: در تولید محصولات به ازای هر هکتار برنج 25 هزار متر مکعب آب مصرف می کنیم که در دنیا این میزان معادل 15 هزار متر مکعب است.

چیت چیان تأکید کرد: با وضعیت مصرف آب در بخش کشاورزی نمی توانیم نیازهای کشور را پاسخگو باشیم؛ 40 درصد مواد مورد نیاز کشور اکنون وارد می شود در حالی که اگر با بهره وری بیشتر کار کنیم قادر خواهیم بود که هم درآمد و تولید را بیشتر کنیم و هم مصرف آب را کم کنیم.

وزیر نیرو گفت: ‌با مشارکت و راهنمایی نمایندگان به راه حل جامعی در این مسئله برسیم و بتوانیم بهره وری را ارتقاء دهیم.

چیت چیان در پاسخ به ابوترابی فرد مبنی بر کمبود آب شرب و خشکسالی در بعضی از مناطق روستایی که منجر به بحران آب شده است، ادامه داد: در حال حاضر حدود 54 میلیون نفر در شهرها و 16.2 میلیون نفر در روستاها تحت پوشش منابع آبی هستند که این مقدار یعنی 98.8 درصد در شهرها و 77.8 درصد در روستاها است، متأسفانه در حال حاضر برخی از روستاها با تانکر آبرسانی می شوند که در تنظیم بودجه سال 93 به این مسئله توجه شد و در ردیف مستقلی برای آبرسانی به روستاها در نظر گرفته شد اما ما بیشتر از این مقدارها برای رفع کمبود آب در روستاها نیازمندیم ولی باید گفت که همین مسئله منجر به مهاجرت بسیاری از روستاها به شهرها شده است.

وزیر نیرو افزود: برای پیگیری رفع کمبود آب در کشور در حال حاضر 390 پروژه مطالعاتی فعال و 1900 پروژه اجرایی آب شهری وجود دارد همچنین 350 مورد مطالعات فاضلاب شهری و 510 مورد پروژه اجرایی فعال فاضلاب شهری برای این امر در نظر گرفته شده است، از سوی دیگر تعداد مجتمع های اجرایی پروژه های مطالعاتی آب 280 مورد است که این مورد در رابطه با مجتمع روستایی دارای پروژه های اجرایی فاضلاب 7 مورد است اما ما با محدودیت منابع فعالیت برای رفع کمبود آب را محدود کرده است.

چیت چیان گفت: موارد این‌چنینی نشان می دهد که کارهای اجرایی ما بیشتر از منابع بوده است برنامه ها کاملا روشن و مشخص است و باید کار مناسب برای رفع کمبود آب انجام شود همچنین قرارداد 76 پروژه فعال برای رفع مشکلات صنعت برق با بخش خصوصی بسته شده است که تقاضای ما این است که اگر ردیف آب تضمینی را در بودجه در نظر بگیریم بیشتر می توانیم بخش خصوصی را در این امر مشارکت دهیم.

وی با بیان  اینکه برای 840 طرحی که در صنعت آب وجود دارد بیش از 1100 میلیارد تومان اعتبار نیاز است تا این طرح ها انجام شود بیان کرد: باید بسیاری از اعتبارات در بخش صنعت آب افزایش پیدا کند تا بتوان مشکلات این حوزه را مرتفع کرد از سوی دیگر در رابطه با اقدامات انجام شده در بخش برق نیز باید گفت که در حال حاضر ظرفیت نیروگاه های برق در کشور 70 هزار مگاوات می باشد و 30 میلیون مشترک برق در سراسر کشور وجود دارد ما با 7 کشور مبادله برق داریم و 11.7 میلیارد کیلووات ساعت برق از ایران به برخی از کشورها صادر می شود و 3.7 میلیارد کیلووات ساعت برق به ایران وارد می شود.

چیت چیان ادامه داد:‌ از شهریور 92 تا به امروز 1384 مگاوات نیروگاه جدید به صنعت برق وارد شده است که از هم اکنون تا 2 ماه آینده یعنی تا اوایل تابستان 1168 مگاوات نیروگاه جدید وارد صنعت برق می شود که باید اشاره کرد که 808 مگاوات نیروگاه تا پایان سال وارد مدار خواهد شد اما ذکر این نکته مهم است که باید سالانه 5 هزار مگاوات برق وارد مدار شود اما به دلیل اینکه در 2 سال گذشته سرمایه گذاری در این بخش کاهش پیدا کرده است ما با کمبود برق مواجه بودیم.

وزیر نیرو تصریح کرد: در طول چند ماه گذشته با برنامه ریزی هایی که انجام شد نیروگاه های جدیدی با سرعت هر چه بیشتر به صنعت برق وارد می شودکه در 5 سال آینده بالغ بر 31 هزار مگاوات برق به صنعت برق وارد می شود که از این مقدار یک چهارم کل ظرفیت به عهده دولت است اما در حال حاضر با کمبود ظرفیت تولید برق مواجه هستیم که در این 2 سال نیازمند اعمال سختگیرانه مدیریت مصرف برق می باشیم تا این دوره بحرانی را پشت سر بگذاریم.

چیت چیان افزود: به غیر از سال 89 یعنی در مرحله اول هدفمندی یارانه ها که برق با افزایش قیمت مواجه گردید در هیچ سال دیگری در این موضوع رشد نداشتیم و این صنعت را با شکاف قابل توجه بین تولید و مصرف مواجه کردند در رابطه با سد دوستی نیز باید گفت این سد مشترک بین ایران و ترکمنستان است و آب مورد نیاز آن از بعضی از رودها در افغانستان سرچشمه می گیرد افغانستان در این زمینه طرح هایی دارد و محدودیت هایی برای تأمین آب این سد وجود دارد این سد که سال گذشته آب فراوانی را در خود جای داده بود در حال حاضر حدود 50 میلیون متر مکعب آب دارد که نگرانی هایی را برای تأمین آب مورد نیاز مشهد به وجود آورده است اما پیش بینی شده است که 40 حلقه چاه جدید و یک سد جدید در این منطقه به وجود آید تا مشکلات را در مواقع اضطراری مرتفع کند همچنین یک کمیته ویژه تشکیل شده است که 12 شهر بزرگ کشور که در مرحله بحران آب هستند زیر نظارت این کمیته می باشند تا تابستان امسال بدون مشکل کمبود آب طی شود.