فعاليت اخلاق پزشكي در كشور
به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، مبحث اخلاق پزشكي در طب جديد نيز داراي تاريخچه اي طولاني است كه با توجه به پيشرفت سريع علوم زيستي و پزشكي اهمتيي روز افزون پيدا كرده است. اخلاق پزشكي كه به عنوان شاخه اي از علوم، مبحثي نوپا به حساب مي آيد به شكل كلاسيك خود بر پايه اولين بار حدود ربع قرن پيش مطرح شد گرچه در كشور ما به رغم زمينه تاريخي غني جايگاه واقعي خود را پيدا نكرده بود و پزشكي در ميان مباحث علمي منحصر به فرد است چرا كه مستقيما با جان آدمي مرتبط است. به همين دليل اخلاق جزئي لاينفك از علم پزشكي تلقي مي شود و توصيه هاي آن معيارهاي عملكردي براي بخش هدايت و درمان از جمله تمامي موسسات تحقيقاتي مي باشد. در حال حاضر نيز قوانين و بيانيه هاي متعددي جهت هدايت رفتارها و روش هاي حرفه اي پزشكي تدوين شده است.
تاكيد خاصي كه در كشور ما بر ارزشهاي ديني و معنوي وجود دارد زيربناي اقداماتي است كه جهت حفظ مقام و ارزش انسانها در نظر گرفته شده است. اخلاق پزشكي جايگاه ويژه اي در اين ميان دارد.
تشكيل اولين "مركز مطالعات و تحقيقات اخلاق پزشكي" در حوزه معاونت دانشجويي - فرهنگي - حقوق و مجلس وزارت بهداشت - درمان و آموزش پزشكي در سال 1372 در پاسخ به نيازهاي ضروري در اين زمينه بود.
تشكيل گروههاي آموزشي اخلاق پزشكي در بسياري از دانشكده هاي علوم پزشكي كشور آموزش متخصصين اخلاق پزشكي پژوهش درباره ابعاد مختلف اخلاق پزشكي انتشار كتب درسي جهت برنامه درسي دانشكده هاي علوم پزشكي تاسيس شوراي نظارت بر مسائل اخلاقي در پزشكي جهت ايجاد هماهنگي بين تعاليم اسلامي و قوانين متعارف جهاني در شمار مهمترين اهداف اين مركز بود.
به گزارش "مهر" ، يكي از مهمترين فعاليتهاي مركز اخلاق پزشكي برگزاري اولين همايش بين المللي اخلاق پزشكي در تير ماه 1372 بود و استقبال زياد گروه پزشكي و ساير علاقمندان اهميت اين موضوع را در محافل علمي كشور ما را به اثبات رساند. در اين سمينار بين المللي اخلاق پزشكي بسياري از صاحب نظران از كشورهاي مختلف در آن شركت كرده بودند. اين سمينار نقطه عطفي در فعايت هاي اخلاق پزشكي با نگرش جديد در كشور ما بود. همزمان با اين سمينار چندين جلد كتاب مباحث سمينار و كتب ديگر ترجمه شده و به چاپ رسيد كه علي رغم همه كاستي هاي آنها منابع قابل دسترس و قابل توجهي در كشور ما هستند.
در اين سمينار تعدادي از اساتيد داخلي و خارجي اعضا هيات علمي آن بودند كه در به ثمر رساندن آن نقش مهمي داشته اند. در اين كنگره مباحث زيادي از اخلاق پزشكي براي اولين بار در سطح وسيع كشور مطرح شد. برخي از محورهاي عمده اولين كنگره اخلاق پزشكي عبارتند از : 1- تاريخچه اخلاق پزشكي 2- فلسفه اخلاق پزشكي 3- طبابت در فقه اسلامي 4- رسالت ارگانهاي دولتي 5- شناخت انسان 6- ضمان پزشكي 7- ارتباط پزشك با قوانين حقوقي 8- جايگاه نظام پزشكي در اخلاق پزشكي 9- جايگاه پزشكي قانوني اخلاق پزشكي 10- نكات حقوقي و اخلاقي در دندانپزشكي 11- سقط جنين 12- اتانازي 13- تلقيح مصنوعي و انتقال جنين 14- خودكشي 15- ارتباط پزشك و بيمار از نظر متون اسلامي 16- رازداري 17- رابطه پزشك و همكارانش 18- سياست گذاريهاي بهداشتي 19- تحقيق روي حيوانات 20- وظايف اجتماعي در پژوهش پزشكي 21- بررسي احكام اسلامي در برخورد با مسائل آموزش پزشكي 22- پيوند اعضا 23- اخلاق در آموزش 24- ارزش خدمات پزشكي در اسلام 25- اخلاق پزشكي و تحقيق روي انسان 26- سوگندنامه 27- رضايت نامه هاي پزشكي 28- رابطه پزشك و بيمار 29- حدود الهي و حريم انساني در معاينات پزشكي 30- كنترل جمعيت 31- عقيم سازي 32- مرگ مغزي 33- قصور و تقصير در تشخيص و درمان 34- اخلاق پزشكي - تعرفه هاي پزشكي - نظام پزشكي و طب استاندارد.
البته از لحاظ زماني اولين اقدام در وزارت بهداشت در يك دهه گذشته تدوين كتاب اخلاق پزشكي به انضمام تاريخ پزشكي بود. اين كتاب با همكاري بسياري از صاحبنظران از جمله جناب آقاي دكتر عزيزي - آقاي دكتر صدر و جناب آقاي مصباح يزدي - جناب آقاي وافي و با مقدمه حضرت آيت الله حسن زاده آملي به چاپ رسيده است. براي تدوين اين كتاب با توجه به زبان متعارف اخلاق پزشكي در دنيا و نوشته هاي برخي از همكاران و صاحب نظران تلاش زيادي شد. اين نوشتار به مدد جناب آقاي دكتر منوچهر ولايي و اينجانب بارها و بارها بازبيني شد. گرچه اين اثر يكي از كارهاي ارزشمند در اين زمينه بود ولي مزاج فلسفي بحث ها و عدم توجه به مباحث علمي از كاستي هاي آن به شمار مي رفت. همزمان و يا با اندكي تفاوت زماني گروهي از همكاران ديگر كتابي در اين زمينه را از معاونت آموزشي وزابت بهداشت به چاپ رساندند.
گزارش "مهر" مي افزايد : در سال 4 - 1373 با تلاش زياد و همكاري تعدادي از صاحب نظران ايده تاسيس مركز اخلاق پزشكي به صورت يكي از مراكزتحقيقاتي ارائه شد. مراحل تصويب و تاييد اين مركز با اصرار به شوراي گسترش سپرده شد. نگرش آن زمان آن بود كه اين مركز به عنوان يك مركز فعال تلاش هاي پژوهشي و آموزشي فراواني را رقم زند. براي آغاز كار بسياري از آثار در دسترس آن زمان از منابع غربي كپي يا افست شد و در دسترس علاقمندان قرار گرفت. بيش از بيست اثر به اين شيوه به طور وسيع منتشر شد و به دانشگاههاي كل كشور ارسال گرديد. همزمان با همكاري تعدادي از همكاران در آن زمان منابع كثيري شايد بالغ بر پانصد كتاب مرجع و قابل استفاده در غرب در اين زمينه جمع آوري شد و براي گسترش كار با تلاش زيادي ساختماني وسيع در خيابان ايرانشهر براي اين كار اختصاص يافت. انتشار بيش از 30 عنوان كتاب در زمينه اخلاق پزشكي به خصوص اخلاق در تحقيقات پزشكي از ديگر اقدامات قابل توجه اين مركز بوده است.
فهرست عناوين برخي از انتشارات مركز مطالعات اخلاق پزشكي در سالهاي مذكورو عبارتند از : 1- اخلاق پزشكي و تشريح از نظر علماي اسلامي / علامه حسن حسن زاده آملي، 2- اخلاق پرستاري به انضمام تاريخ پرستاري، 3- اخلاق پزشكي/ نويسنده : تري . ام پرلين، 4- اخلاق پزشكي در آيينه اسلامي (مجموعه مقالات) ج1، 5- اخلاق پزشكي در آيينه اسلامي (مجموعه مقالات) ج2، 6- اخلاق در پرستاري/ چودين - مترجم : دكتر ناصر بليغ، 7- بهره گيري از رهنمودهاي اسلامي در پيشگيري ايدز/ محمد محمدي اصفهاني، 8- پزشكي و جامعه (مجموعه مقالات)، 9- رضايت خاموش (مجموعه كتابهاي اخلاق پزشكي)/ جن ويسيك، 10- مسائلي در اخلاق پزشكي، 11- طب اسلامي در قرن نهم ميلادي نوشته مانفرد داولمان/ دكتر سيد علي طبري پور، 12- كليات اخلاق پزشكي - ج1(مجموعه مقالات)، 13- كتاب جراحي الزهراوي/ موسي الرضا حاج زاده، 14- مسائل مستحدثه (مجموعه مقالات)، 15- موارد كلاسيك در اخلاق پزشكي/ كرگوري - اي پنسي.
در آن سالها براي گسترش كار به اقدامي در جهت انتشار نشريه اخلاق پزشكي صورت گرفت. مجله "طب و تزكيه" را با همين رسالت و با همكاري تعدادي از صاحب نظران منتشر شد. هدف آن بود كه در لا به لاي مباحث علمي علوم پزشكي مباحث نظري و اخلاقي نيز بطور وسيعي منتشر گردد. البته بعدها اين مجله به طور وسيع منتشر و توسعه يافت و هنوز هم يكي از مجلات علمي تحقيقي كشور است. اما پس از مدتي نشريه "حكيم" منتشر شد. بنا بود اين نشريه رسالتي وسيع در زمينه اخلاق پزشكي ايفا نمايد كه بعدها البته اين نشريه به شكل ديگري درآمد و در حقيقت رسالت ديگري يافت.
مركز اخلاق پزشكي توسط دكتر باقر لاريجاني و بعدها دكتر سيد حسن امامي كه در آن زمان معاون امور فرهنگي وزارت بهداشت بودند اداره مي شد. پس از مدتي دكتر تابعي رسالت اداره مركز را به عهده گرفت. در آن زمانها كارگاههاي مكرري براي بحث پيرامون مباحث اخلاق پزشكي چگونگي گسترش كار برگزار گرديد. در آن سالها براي ارتقا اخلاق پزشكي دروس اخلاق پزشكي در دانشگاهها تلاش هاي ديگري هم صورت گرفت. از قبيل مراحل درس و عناوين مباحث اخلاق پزشكي در دانشگاههاي و بسياري از اقدامات ديگر.
به گزارش "مهر" ، در سالهاي بعد يعني در سال 1388 آقاي دكتر فرهادي مسئول مركز اخلاق پزشكي شد. در آن زمان طرح تحقيقاتي براي مراحل كدهاي اخلاق در تحقيقات پزشكي تدوين شد كه بسياري از پزشكان از جمله دكتر موسوي، دكتر رهادي، دكترعباسي، دكتر باقري ، دكتر ميانداري، دكتر حقيقي و ... در آن فعال بودند. دكتر ملك افضلي، دكتر محقق داماد جزو مشاوران آن طرح بودند. آن طرح يكي از اقدامات ارزشمند آن دوران بود كه منجر به ابلاغ كدهاي اخلاق پزشكي به دانشگاههاي كشور شد.
هم اكنون در كشور ما "مركز مطالعات و تحقيقات اخلاق پزشكي"، "مركز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشكي"، "انجمن ايراني اخلاق در علوم و فناوري"، "كميته كشوري اخلاق در پژوهش پزشكي" و كليه كميته هاي اخلاق در تمامي دانشگاه هاي علوم پزشكي به صورت رسمي فعاليت مي كنند.
منبع : موازين اخلاق در پژوهشهاي علوم پزشكي/ دكتر يدالله فرهادي، دكتر علي رضا موسوي جراحي، دكتر زهره حقيقي؛ پزشك و ملاحضات اخلاقي/ دكتر باقر لاريجاني؛ پايگاه اطلاع رساني "مركز مطالعات و تحقيقات اخلاق پزشكي" و "مركز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشكي".
نظر شما