به گزارش خبرنگار مهر، "پلانک" (Planck) و "هرشل" (Herschel) دو ماهواره ای هستند که بعد از ظهر پنجشنبه گذشته همراه با راکت اروپایی "آریان 5" (Ariane 5) با موفقیت از پایگاه "کوئورو" در گوئیانای فرانسه پرتاب شدند. این ماهواره ها دو پیروزی بزرگ برای آژانس فضایی اروپا (ESA) در رقابت با ناسا به شمار می روند و در تاریخ فعالیتهای فضایی اروپا از اهمیت بالایی برخوردارند.
در همین راستا گروه فناوریهای نوین خبرگزاری مهر با کارلو باچیگالوپی (Carlo Baccigalupi) عضو پروژه ماهواره "پلانک" گفتگویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:
* خبرگزاری مهر - گروه فناوریهای نوین: فعالیت اصلی SISSA در این پروژه آژانس فضایی اروپا چیست؟
- کارلو باچیگالوپی (Carlo Baccigalupi): از زمانی که آژانس فضایی اروپا این پروژه را در حدود 16 سال قبل آغاز کرد
|
تصاویری که ماهواره پلانک تهیه خواهد کرد عمیق ترین نقاط کیهانی، کهکشانهای دیگر و کهکشان خودمان را نشان می دهند |
در تریسته این بررسیها در دو مرکز انجام می شود که اولی رصدخانه تریسته و دیگری SISSA است. این مراکز برای بررسی و تجزیه و تحلیل داده های ماهواره پلانک از همکاری دیگر مراکز علمی دنیا که از آلگوریتمهای پیشرفته ای برخوردار هستند بهره می برند.
تصاویری که ماهواره پلانک تهیه خواهد کرد عمیق ترین نقاط کیهانی، کهکشانهای دیگر و کهکشان خودمان را نشان می دهند.
* ماهواره های "پلانک" و "هرشل" در حال حاضر در چه موقعیتی قرار دارند؟
- پلانک و هرشل عزیمت کردند. پرتاب این دو ماهواره در یک ساعت بسیار مناسب از پایگاه "کوئورو" از گوئیانای فرانسه به خوبی انجام شد. بعد از 28 دقیقه از پرتاب، راکت آریان 5 که وظیفه حمل این دو ماهواره را داشت، هرشل و پلانک را در فضا رها کرد. کمی بعد، این دو ماهواره از هم جدا شدند و هر یک به سوی دو نقطه از فضا در مدار خود حرکت کردند.
در حال حاضر و آن طور که رصدها نشان می دهند این دو ماهواره بالاتر از ماه و در فاصله یک میلیون و نیم کیلومتری از زمین قرار گرفته اند. این دو دستگاه کاملا متفاوت از هم هستند. در حالی که پلانک، دستگاهی است که باید تمام پرتوهای منتشر شده از اعماق کیهانی را ردیابی و شکار کند، هرشل یک تلسکوپ فضایی واقعی و بسیار پر قدرت است که باید از اجرام آسمانی تصاویری با وضوح تصویر بسیار بالا تهیه کند.
پس این دو ماموریت علمی تفاوتهای بسیاری با هم دارند. هرچند امکان برقرای ارتباط میان این دو ماهواره وجود دارد. به طوری که وقتی پلانک یک جرم آسمانی را که می تواند یک کهکشان جدید باشد رصد می کند می تواند با هرشل ارتباط برقرار کرده و هرشل نیز از جرم آسمانی مورد نظر تصاویری با وضوح تصویر بالا به دست آورد.
* بنابراین ماهواره هرشل تقریبا مشابه تلسکوپ فضایی هابل است؟
|
ماموریتهای هرشل و پلانک کاملا از ماموریت تلسکوپ فضایی هابل متفاوت هستند به طوری که پلانک قبل از هر چیز باید به رصد تمام آسمان بپردازد و با وضوح تصویر بسیار بالا از پرتوهای اعماق کیهان نقشه برداری کرده و مشاهده اجرام کیهانی را در حوزه فیزیک نجوم امکانپذیر کند |
هرشل همانند هابل یک تلسکوپ فضایی است یعنی به رصد و تصویر برداری از اجرام آسمانی می پردازد. اما تفاوت آن با هابل در این است که تصاویری که هابل تهیه می کند اپتیکی هستند که در نور مرئی یعنی نوری که با چشم انسان دیده می شود گرفته شده اند این درحالی است که هرشل تصاویر را در طیف فراسرخ تولید می کند. یعنی طیفی بالاتر از طیف نوری که با چشم انسان قابل مشاهده است.
در طیف فراسرخ امکان رصد اجرام آسمانی دورتر وجود دارد و بنابراین وظیفه اصلی هرشل رصد چگونگی تشکیل این اجرام آسمانی و شکل گیری کهکشانها در کیهان است.
* برپایه آزمایشات انجام شده ماهواره پلانک باید بتواند رازهای گذشته جهان و به خصوص گذشته نزدیک به "بیگ بنگ" (Big Bang) را کشف کند. به اعتقاد شما درصد موفقیت این ماهواره چقدر است؟ این سئوال را به این دلیل طرح کردیم که در مورد کاوشگرهای "روح" (Spirit) و "فرصت" (Opportunity) این روباتهای دوقلو توانستند موفقیتهای بهتری نسبت به پیش بینهای ناسا کسب کنند. به همین دلیل فکر می کنید درصد موفقیت این ماهواره تا چه حد به پیش بینی های شما نزدیک باشد؟
|
آزمایش بعدی ما روشن کردن لابراتورهای ماهواره است که در حال حاضر خاموش هستند اما بین چند هفته آینده تمام قسمتهای آن روشن خواهند شد و به این ترتیب ماهواره رصدهای خود را آغاز خواهد کرد. در واقع تا چند هفته آینده نشانگرهای پلانک که در دمای بسیار پایین عمل می کنند روشن می شوند |
در مورد پلانک باید بگویم همانطور که این ماهواره یک پرتاب عالی داشت بنابراین انتظار داریم که در آینده نیز بتواند شرایط بسیار خوبی داشته باشد. می دانید که پلانک روشن شده است و سیگنالهایی را به زمین و به خصوص به رصدخانه تریسته ارسال می کند.
آزمایش بعدی ما روشن کردن لابراتورهای این ماهواره است که در حال حاضر خاموش هستند اما بین چند هفته آینده تمام قسمتهای آن روشن خواهند شد و به این ترتیب ماهواره رصدهای خود را آغاز خواهد کرد. در واقع تا چند هفته آینده نشانگرهای پلانک که در دمای بسیار پایین عمل می کنند روشن می شوند و از آن پس ما می توانیم بفهمیم که عملکرد این ماهواره پس از پرتاب چگونه است.
در کل معتقدیم که ماهواره ای که یک پرتاب فوق العاده خوب داشته باشد بتواند به خوبی ماموریت خود را انجام دهد.
* بعضی از روزنامه های ایتالیایی در روزهای اخیر نام "ماشین زمان" را برای پلانک انتخاب کرده اند. به نظر شما این عنوان می تواند ماهیت واقعی این ماهواره را نشان دهد؟
- صادقانه بگویم که با این نام موافق نیستم. این عنوان برای ما که در این پروژه کار می کنیم مفید نیست اما برای روزنامه ها نام زیبایی است.
|
این دستگاه یک ماشین زمان نیست و عملکرد آن نیز شباهتی به یک ماشین زمان ندارد. در حقیقت این ماهواره برای رصد دورترین و قدیمی ترین پرتوهای موجود در کیهان طراحی شده است |
* چگونه و چه وقت اولین ایده توسعه ماهواره پلانک شکل گرفت؟
- کمی بعد از آنکه ماهواره کوب (COBE satellite) در سال 1992 نتایج بسیار خوبی به دست آورد بعضی از دانشمندان فورا به دستگاهی بسیار موثرتر و رضایت بخش تر از این ماهواره فکر کردند که توانایی تکرار رصدهای کوب را با جزئیات بی نهایت بالاتر داشته باشد. ایده این ماهواره با هدف تهیه تصویری از کمی پس از لحظه بیگ بنگ به روشی بهتر نسبت به کوب شکل گرفت.
به این ترتیب پلانک به منظور رصد قدیمی ترین پرتوهای اعماق کیهان طراحی و این پروژه بلافاصله پس از ماهواره کوب در سال 1993 آغاز شد. در اینجا لازم است بگویم که جورج اسموت (George Smoot) و جان ماتر (John Mather) به خاطر ماهواره کوب توانستند جایزه نوبل سال 2006 را دریافت کنند.
--------------------------------
گفتگو: هدی عربشاهی
نظر شما