ایران صاحب اپرا بوده است/ تعزیه نمونه بارز اپرای ایرانی است

- غریب پور: البته. ما امام خوان، جوان خوان، زینب خوان و صداهای باس و باریتون داریم."حر" چون در آستانه تحول است باید صدایش میانه باشد. صدای شمر باید به صورت اشتلم خوانی باشد. پس ما در تعزیه تقسیمبندی صدا را هم داریم. نکته مهمی که ایتالیاییها به آن رسیده اند این است که خواندن شخصیتهای اپرا قرار است روی مخاطب تاثیر بگذارد. آنها با تقسیم بندیهای صدایی این خوبی یا بدی شخصیت را نشان می دهند. قابلیتهای زبان و موسیقی فارسی در اپرا این مسئله را ثابت می کند که پیشینه ما خیلی بیش از اینها است.  زمانی که جوان بودم اغلب کارهایی که در سالن رودکی روی صحنه می آمد را می دیدم. در واقع گزیده ای از کارهای خوب اپرایی را در تالار رودکی دیدم. حسین دهلوی از کسانی بود که تلاش داشت اپرای ایرانی را معرفی کند و بنویسد. چکناواریان هم چنین تلاشهایی را انجام داده است.

ما می خواستیم با اپرای عاشورا برای رفتن به سمت اپرای ملی تمرین کنیم و تجربه تعزیه و اپرای آسیایی و اروپایی را تجمیع کنیم. به همین دلیل باید آهنگسازی به من کمک می کرد تا به این ایده خود نزدیک شوم. زمانی که با آقای عبدی آشنا شدم ایشان به من گفت که آروز داشتم اپرای عاشورا را بنویسم. بنابراین توانایی، مهارت ایشان راه خروج مرا فراهم کرد. در اپرای مولوی باید این خواسته محقق می شد تا با متن ایرانی، آهنگ ایرانی، دستگاههای موسیقی ایرانی به سمت اپرای ملی برویم. ما گذشته ای در زمینه اپرا داریم اما چیزی با عنوان "اپرای ایرانی" تازه متولد شده است. گذشته نشان می دهد که مردم به اپرا علاقمند هستند و در گذشته هم علاقمند بوده اند و از نظر تاریخی هم سرچشمه هایش را داریم پس می توانیم یک اپرای ملی داشته باشیم. از نخستین کسانی که این تلاش را شروع می کند می توان به میرزاده عشقی اشاره کرد که با نوشتن اپرای ایرانی خرابه های شوش و چند اپرای دیگر تلاش می کند که یک نمایش به قول خودش "آهنگی" را در ایران رواج دهد که البته مقبول هم می افتد. از سوی دیگر به این نکته نیز توجه داشته باشید که تعزیه در طول یک سال شکل نگرفته است. 

*ما در دهه های بیست، سی و چهل هنرمندی به نام اسماعیل مهرتاش را داشتیم که موسس جامعه هنری باربد بود. یکی از تلاشهای مهرتاش این بود که برخی خوانندگان جوان را برای اجرای بخشهای موسیقی یک تئاتر آموزش دهد و افرادی چون شجریان، محمد منتشری و مرتضی احمدی از جمله کسانی بودند که در این مکتب آموزش دیده بودند. امروز ما چنین مکتبی برای پرورش خوانندگانی که بتوانند در اپرا به اجرا بپردازند نداریم؛ با این وجود شما فکر می کنید اپرا در ایران به نتیجه ای خواهد رسید؟

- غریب پور: شما آقای بنان را از قلم انداختید. از میان خوانندگان بنان و از میان بازیگران بسیاری از بزرگان تاریخ بازیگری عضو جامعه هنری باربد بودند. اما در مورد سئوال شما باید بگویم که ما در هر اجرا قدمی فراتر از اجرای قبلی برداشته ایم و این می تواند شرایط جدیدی را برای تربیت خوانندگانی توانمند در این زمینه فراهم کند.

- بهزاد عبدی: اکثر خوانندگانی که در اپرای مولوی با ما همکاری کردند در اپرای عاشورا  نیز با ما همکار بودند و می شود به وضوح رشد توانمندیهای این خوانندگان را در زمینه اپرا فهمید. به طور قطع اگر جریان اجرای اپرا در ایران ادامه پیدا کند همانطور که آقای غریب پور اشاره کردند خوانندگانی نیز در این حوزه تربیت خواهند شد.

*صدای همایون شجریان و محمد معتمدی به ترتیب برای دو نقش اصلی این اپرا یعنی مولوی و شمس انتخاب شده اند. با توجه به اینکه هر دو این خواننده ها متاثر از فضای آوازی استاد شجریان هستند و کمی هم جنس صدایشان در صداهای زیر شبیه به یکدیگر می شود مخاطب در برخی لحظات متوجه نمی شود که الان چه کسی دارد می خواند. آیا بهتر نبود از دو نفر با رنگهای صدایی متفاوت در این اجرا استفاده می کردید؟

- غریب پور: به پاکدست (عروسک گردان نقش مولوی) و اسکندرنژاد (عروسک گردان نقش شمس) گفتم که مبادا تماشاگر ما به خطا بیفتد. این تفکیک شخصیتها روز به روز بیشتر می شود. اما این موضوع یک جایی از کار برای من خوشایند است. در یک جایی از کار نمی توانیم بگوییم که این صدای شمس و یا مولوی است. آن قدر انطباق شخصیت در این جای داستان وجود دارد که مولوی خود را در شمس دیده و هر چه خود گفته را به نام شمس زده است.