"جدایی نادر از سیمین"؛ حقیقت گمشده

به گزارش خبرنگار مهر، همان طور که پیش‌بینی می‌شد یکی از بهترین‌ فیلم‌های این دوره "جدایی نادر از سیمین" به کارگردانی اصغر فرهادی است، هنوز تعدادی از فیلم‌هایی که می‌توانند غافلگیرکننده و فراتر از انتظار باشند باقی مانده‌اند و بدون دیدن آن‌ها گفتن این جمله که "جدایی نادر از سیمین" بهترین فیلم جشنواره است، منصفانه نیست.

فیلم مانند تجربه‌های قبلی این کارگردان و به ویژه "درباره الی" و "چهارشنبه سوری" درباره قضاوت کردن و موقعیت‌های دشوار و نفسگیری است که رویه‌های دیگری از شخصیت‌ها را نشان می‌دهد، اصغر فرهادی استاد نمایش شرایط تراژیک و ویران‌کننده‌ای است که انسان‌ها در آن اسیر می‌شوند و قدرت تغییر آن را ندارند، حتی اگر بتوانند با وقت‌کشی فرجامشان را به تاخیر بیندازند قادر به عوض کردن سرنوشت محتومشان نیستند.

"جدایی نادر از سیمین" بر خلاف بسیاری از فیلم‌های این دوره از جشنواره قصه‌گو است و قواعد قصه‌گویی را رعایت می‌کند، تا انتها از تماشاگر پیش می‌افتد و کارگردان ابایی ندارد از این که ابتدا به قصه و روایت فکر کند و بعد به دنبال مطرح کردن دغدغه‌هایش درباره زوال ارزش‌های اخلاقی و... باشد. در قصه یکدست و منسجمی که فرهادی برایمان تعریف می‌کند معانی و مفاهیم به شکلی نامحسوس زیر لایه‌های قصه‌اند.

شهاب حسینی در نمایی از "جدایی نادر از سیمین"

فرهادی در فیلم‌های قبلی‌اش نشان داده که فضاسازی متناسب با مضمون فیلم را می‌داند، خانه نادر (پیمان معادی)، حضور پدر، بازی نادر و دخترش با سمیه، رابطه صمیمی نادر و ترمه (سارینا فرهادی) و نمایش جزئیات این رابطه (صحنه پمپ بنزین را به یاد بیاورید) کمک کرده تا دنیایی که او پیش چشم تماشاگر قرار می‌دهد باورپذیر و دوست‌داشتنی از کار درآید.

تاثیرگذاری بیشتر سکانس‌های فیلم‌های فرهادی به دلیل همین فضاسازی واقع‌گرایانه اما کاملا فکر شده است، سکانس‌هایی که حجت (شهاب حسینی) پرخاشگر و عصبی است، یا سکانس حضور او در آشپزخانه کنار همسرش، سکانس گریه نادر در حمام و... حال و هوایی ویژه به "جدایی نادر از سیمین" می‌دهد و تماشاگر را متاثر می‌کند.

یکی از امتیازهای جذاب فیلم‌های فرهادی به چالش کشیدن باورهای ذهنی تماشاگر است، او در مقام نویسنده این قدرت را دارد تا مدام رویه‌های مختلف شخصیت‌هایش را نشان بدهد، ذهن تماشاگر موقع دیدن فیلم‌های فرهادی بازی می‌خورد، ماجرای سقط جنین زن ابتدا به نظر یک کلاهبرداری است، نادر بی‌تقصیر به نظر می‌رسد و... اما در انتهای فیلم ما هم مانند راضیه (ساره بیات) در تردید هستیم و این تردید نسبت به واقعیت شخصیت‌ها است که باعث می‌شود بارها دیدن "جدایی نادر از سیمین" همچنان جذاب باشد.

صحبت کردن درباره بازی‌های فیلم عجیب نیست، فرهادی مهارت کار با بازیگر را دارد و طبیعی است که بازیگرانش این فرصت را داشته باشند که نقش‌هایی که خوب و با جزئیات نوشته شده با کمترین ایراد بازی کنند، فقط کافی است بازی مریلا زارعی در این فیلم را با "گزارش یک جشن" مقایسه کنیم تا متوجه شویم درک کارگردان از توانایی‌های بازیگر به چه نتایجی می‌رسد و بازیگران در این دیده شدن‌ها چه اندازه به هوش و تجربه شخصی متکی هستند و چقدر حاصل کارشان به هوشمندی کارگردان بستگی دارد.

"جدایی نادر از سیمین" شاید به اندازه "چهارشنبه سوری" و "درباره الی" غافلگیرکننده نباشد، در فاصله "چهارشنبه سوری" تا امسال و زمان اکران "جدایی نادر از سیمین" اصغر فرهادی مسیری دشوار را طی کرده، تحسین شده و انتظارها از او بالا رفته است، همه ما از فیلمسازی مثل او توقع شگفتی ساختن داریم.

با همه این‌ها، "جدایی نادر از سیمین" مثل فیلم‌های قبلی فرهادی تصویری تلخ و تاثیرگذار از روابط انسانی و پیچیدگی‌های آن است، فیلم در راهروی دادگاه و زمانی تمام می‌شود که نادر و سیمین دور از هم در انتظار سرنوشتی هستند که پیش رو دارند، فرقی نمی‌کند بودن ترمه با هر کدام از آنها اعتماد و عشقی که زمانی در این خانواده وجود داشته به آنها بازنمی‌گرداند، فیلم‌های فرهادی زوال خوشبختی و شکنندگی آرامش در زندگی مشترک را به خوبی نشان می‌دهند.

- - - - - - - - -

محدثه واعظی‌پور