به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی رمان "سوگ مغان" نوشته محمد‌علی علومی پنجشنبه 19 اسفند در چهارمین نشست "نقد آموت" با حضور نویسنده اثر و امیرعلی نجومیان و بلقیس سلیمانی برگزار شد.
نجومیان در این نشست گفت: "سوگ مغان" را از جهاتی می‌توان در مکتب ادبیات اکسپرسیونیسم طبقه‌بندی کرد؛ چرا که بسیاری از اِلمانهای به کار رفته در این رمان با مشخصات این مکتب هماهنگی دارد.
این منتقد در ادامه توضیح داد: به مادیت درآوردن دنیای درونی و ساختن مابه‌ازای بیرونی برای آنچه در ذهن می‌گذرد یکی از شاخصه‌های مکتب اکسپرسیونیسم است. در ادبیات، این وجه به صورت تصاویر کابوس‌گونه بدون اینکه فاصله دنیای درون و بیرون به وضوح مرزبندی شود نمود پیدا می‌کند یعنی همان کاری که در "سوگ مغان" دیده می‌شود.
مدرن و پست مدرن
نجومیان با اشاره به عناصر اسطوره‌ای در رمان "سوگ مغان" گفت: از آنجا که این رمان مایه‌های اکسپرسیونیستی دارد و چون اکسپرسیونیسم زیر شاخه‌ای از مدرنیسم است، می‌توان آن را در مجموعه آثار مدرن طبقه‌بندی کرد. در ادبیات مدرن اسطوره از کارکردی متفاوت با ادبیات کلاسیک برخوردار است؛ در این گونه ادبی از اسطوره برای بیان مساله معاصر استفاده می‌کنند و می‌تواند نقش پلی بین گذشته و حال باشد.
این استاد دانشگاه افزود: در این اثر با متون مختلفی مواجه‌ایم که در قالب حکایتها در میان داستان اصلی روایت می‌شود و یک اثر بینامتنی را پدید می‌آورد که آمیخته‌ای است از ادبیات کهن و نو. اینجاست که می‌توان گفت "سوگ مغان" از رمانی مدرن به سوی پست مدرن نقب زده است؛ هر چند به طور کلی نمی‌توان آن را در دسته پست‌مدرنها طبقه‌بندی کرد.
وی با اشاره به شخصیتهای پشنگ دیهیم و شاهین اسپندار در داستان، آنها را دو قطب خوبی و بدی دانست و توضیح داد: شخصیت علومی در "سوگ مغان" میان این دو شخصیت در نوسان است و نوعی سیلان هویتی در آدمهای رمان دیده می‌شود.
نجومیان تاکید کرد: افسردگی و جنون در تمام داستان موج می‌زند و به طور خلاصه می‌توان گفت "سوگ مغان" بیانگر این مطلب است که جوهره هستی بشر را چیزی جز وحشت تشکیل نداده است. هر چند نویسنده در انتهای داستان سعی می‌کند تا حدی این وحشت و افسردگی را تلطیف کند، به نظر می‌رسد چندان در این کار موفق نبوده است و به اعتقاد من بهتر بود پنج صفحه انتهایی کتاب حذف می‌شد.
"سوگ مغان" تبار روشنی دارد
سلیمانی دیگر منتقد این نشست نیز عنوان کرد: علومی در "سوگ مغان" بن‌مایه‌های اساطیر منطقه خود را دستمایه کارش قرار داده است تا دغدغه‌های مردمش را بیان کند.
وی ادامه داد: نویسندگان و شاعران وقتی به اسطوره رجوع می‌کنند معمولا یا نگران بحران هویت‌اند و یا در صدد تقویت روحیه ملی؛ همان‌طور که فردوسی با خلق شاهنامه به این نیازها پاسخ داده است.
این نویسنده در ادامه به انواع مواجهه نویسندگان با مقوله اسطوره اشاره کرد و گفت: پرداختن به اسطوره ممکن است به شیوه ناخودآگاه در اثر نویسنده تجلی پیدا کند و زمانی که می‌خواهد حرفی اساسی درباره مردم و هستی بزند آنچه از دودمانهای دور به وی رسیده و در روان و ذهن او ته‌نشین شده است در اثرش بروز کند. یا ممکن است به صورت خودآگاه همان‌طور که در "سوگ مغان" می‌بینیم و به صورت آگاهانه و با استفاده از اسطوره‌ها و تاریخ که در اینجا تصرف ارگ بم توسط اردشیر بابکان است، خود را نشان دهد.
سلیمانی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: علومی را پیش از این به‌عنوان طنزپرداز می‌شناختیم و او در این کار تبحر زیادی دارد اما باعث تعجب است با اینکه این اثر به آثار پست‌مدرن نزدیک می‌شود و یکی از خصوصیات پست‌مدرن به‌کار گیری طنز است، ولی از این عنصر در "سوگ مغان" خبری نیست.
وی با تایید سخنان نجومیان گفت: برخورد علومی با اساطیر در این رمان برخوردی دینامیکی است نه مکانیکی؛ یعنی اسطوره را پایه و مبنا قرار داده و آن را در فضای دوران معاصر بازآفرینی کرده است.
نویسنده کتاب "بازی آخر بانو" ادامه داد: "سوگ مغان" تبار روشنی دارد و آن "بوف کور" صادق هدایت است. آغاز این کتاب مثل "بوف کور" با ناله و شکوه آغاز می‌شود، پیرمرد خنزرپنزری دوباره در این اثر خلق شده است و سیلان شخصیتها در هر دو اثر دیده می‌شود.
سلیمانی تغییر نثر رمان را در بخشهایی، به نثر رمانتیک و گاه سانتی‌مانتالیزم از نکات منفی "سوگ مغان" دانست و هم‌نظر با دیگر منتقد این اثر، پایان آن را مناسب ندانست.
علومی در انتهای نشست ضمن تشکر از حضار و منتقدان درباره انتهای رمان توضیح داد: قصد داشتم در صفحات پایانی، آن نگاه افسردگی و وحشتی را که در سراسر داستان به چشم می‌خورد به چالش بکشم و از یک‌سویه نگری اجتناب کنم و بگویم زیبایی نیز در این جهان ممکن است وجود داشته باشد اما همان‌طور که منتقدان گفته‌اند به نظر می‌رسد چندان در این کار موفق نبوده‌ام.
رمان "سوگ مغان" با شمارگان 1100 نسخه در 245 صفحه و به قیمت 5000 تومان به تازگی از سوی نشر آموت منتشر شده است.
نظر شما