کمیته بررسی وضعیت مدیریت میراث فرهنگی تشکیل شود

به گزارش خبرگزاری مهر، 91 تن از نمایندگان مجلس طرحی را امضا کرده‌اند که در صورت تصویب، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی به یکی از معاونت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تبدیل می‌شود، نام وزارتخانه نیز به وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی و گردشگری تغییر خواهد کرد.

در پی این اقدام جمعی از دانش آموختگان باستان شناسی درباره وضع بحرانی میراث فرهنگی کشور نامه ای را به نمایندگان مجلس ارائه کردند که متن آن به شرح زیر است:

"میراث فرهنگی" بخشی اساسی از هویت ملی هر کشور است، ضمن آنکه تجربیات مستتر در آن راهکارهایی است که پیشینیان یک جامعه تجربه کرده اند و خاموش نگهداشتن، فراموشی یا نابودی آنها به منزله محکوم شدن به تکرار اشتباهها و راهکارهایی محسوب می شود که در فرایندی درازمدت طی شده است، استخراج چنین راهکارهایی جز از دست متخصصان بر نمی آید.

متخصصانی که در هر جامعه در حیطه میراث فرهنگی می کوشند تا هویت فرهنگی، معنوی و ملی و میهنی یک کشور را حفظ کنند؛ هویتی که از منظری، هویتی بشری و تجربه ای تکرار ناشدنی و بازگشت ناپذیر برای همه ابنای بشر محسوب می شود و تخریب آن در هر جای جهان که رخ دهد به معنای نابودی آن اندوخته ها و تجربه ها برای همه نسل ها و اخلاف بشری است.

سازمان میراث فرهنگی در ایران تنها متولی دولتی و قانونی حفظ، نگهداری، پژوهش و معرفی داده های فرهنگی اعم از ملموس و غیرملموس است. این سازمان طی سال گذشته، در اثر چندپاره شدن و جابجایی از تهران به چند استان و شهرستان تغییرات ساختاری شدیدی را تجربه کرده است. ساختار خود را از دست داده و در این فرآیند، تخصص زدایی شده است.

نخست تعطیلی و حذف شوراهای پژوهشی تخصصی سازمان میراث فرهنگی، ارائه مجوزها و اجازه پژوهش را از راهکارهای اداری علمی به سمت سلیقه ای شدن سوق داد و سپس قسمت بزرگی از متخصصان باستان شناسی به دلیل عدم امکان جابجایی به شهرهای گوناگون، به ناگزیر از بدنه حذف شدند. در کنار این تغییرات ناگهانی و برنامه ریزی نشده، از چند سال پیش نیز تغییرات کمابیش گسترده ای در ساختار معاونت ها، بازوهای اجرایی، مدیریت ها و شوراهای پژوهشی ایجاد شده که عملاً تغییرات مثبتی نبوده اند و به ارتقاء کارآمدی این سازمان منتهی نشده اند.

انتشار خبر ارائه طرح قرار دادن "سازمان میراث فرهنگی و گردشگری" در زیرمجموعه "وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی" دغدغه تغییر دوباره ساختار این سازمان را برای متخصصان زنده کرد و سبب شد بپرسند که آیا فرایند تخصص زدایی از میراث فرهنگی متوقف نشده است؟ نگرانی یاد شده و برخی راهکارهای پیشنهادی به اختصار در زیر ارائه می شود:

1- در روزهایی که میراث فرهنگی کشور بیش از هر زمانی تحت سیطره سیاست و سیاست زدگی دستخوش بحران شده، بافت تاریخی شیراز، همزمان با هفته میراث فرهنگی، مورد تهاجم و تخریب قرار گرفته و بار دیگر صدای انهدام یکی از مجموعه های منحصر به فرد تاریخی کشور به گوش می رسد. ما به عنوان کارشناسان و متخصصان این حوزه، وظیفه خود می دانیم که تبعات خسارت بار، ویران کننده و بنیان برافکن چنین وقایع فرهنگ ستیزانه ای را به مسؤولان یادآور شویم و برای چاره جویی استمداد بطلبیم.

2- با انتشار اخبار نگران کننده ادغام سازمان میراث فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر نگرانیهای ما افزوده شده است. انتقاد نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی از وضعیت مدیریتی سازمان میراث فرهنگی هرچند کاملاً بجاست و "ساختار فعلی این سازمان" و نیز "پاسخگو نبودن مدیریت آن" از مهمترین مشکلات موجود به شمار می آید، اما قرار دادن این سازمان زیر نظر یکی از وزارتخانه ها (همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) به هیچ وجه مورد تأیید نیست. قویا و مؤکداً، ضمن ستایش از اقدام نمایندگان محترم مجلس، خواستار آن هستیم که هرگونه تصمیمی در این زمینه با در نظر گرفتن مسایل و مقتضیات این حوزه انجام شود و هرگونه اقدام غیر کارشناسانه ای در این حوزه را مصداق تعبیر "از چاله به چاه" می دانیم؛ همچنان که، در سال های گذشته، ادغام "سازمان میراث فرهنگی" با "سازمان ایرانگردی و جهانگردی" اقدامی آمرانه و ناکارشناسانه بود و هم اکنون یکی از بزرگترین و مهمترین چالش ها و مشکلات این حوزه ناشی از این ادغام و تلفیق ناکارشناسانه بروز کرده است. متخصصان و کارشناسان بر این باورند که برای گریز از این وضع بحرانی،می بایست جایگاه این سازمان را به یک وزارتخانه مستقل ارتقاء داد، نه آنکه با ادغامی دوباره بیش از پیش بر مشکلات آن دامن زده شود.

3- پیشنهاد می شود، و ضروری است، کمیته ای تخصصی (مرکب از کارشناسان صاحب نظر، نمایندگان مجلس و استادان باستان شناسی، موزه داری، و سایر متخصصان این حوزه در دانشگاهها و سازمان میراث فرهنگی) ضمن تهیه گزارش و برآوردی آسیب شناسانه از وضعیت مدیریت میراث فرهنگی و گردشگری، راهکارهای مناسبی را برای برون رفت از بحران کنونی که معلول مدیریت سیاسی، ناکارآمد و غیر تخصصی است، ارزیابی و ارائه نمایند. تصمیمات آنی و بدون پشتوانه مطالعاتی و کارشناسانه جز وارد کردن آسیب های مضاعف بر پیکر نیمه جان میراث فرهنگی و معنوی کشور نتیجه دیگری در بر نخواهد داشت.

4- اکنون بیش از هر زمان دیگری دریافته ایم که سیطره مدیریت غیرمتخصص و ناکارشناس بر ارکان سازمان علمی و فرهنگی میراث فرهنگی کشور چه تبعات و خسارت های سنگینی برای کشور در پی داشته است. در این مجال نمی توان آسیب هایی سنگینی که در سالیان اخیر بر پیکر میراث فرهنگی و معنوی کشور وارد آمده است را برشمرد، اما به عنوان کارشناسان این حوزه بر این سخن پای می فشاریم که متأسفانه کشور ما در زمینه تخریب و انهدام یادمانهای تاریخی و محوطه های باستانی و میراث فرهنگی و معنوی و بشری به یکی از پیشتازترین کشورهای جهان مبدل شده است. برای توقف این روند تأسف بار شاید نخستین گام این باشد که تدبیر امور این حوزه به کارشناسان و متخصصان سپرده شود، صدای منتقدان، دلسوزان و صاحب نظران شنیده شود و از سیطره مدیریت های سیاسی بر این سازمان علمی و فرهنگی پرهیز شود.

5- اقدامات نمایشی و تبلیغاتی همچون آوردن منشور کوروش نه تنها به معنای اجرای فعالیت های بنیادی در زمینه های پژوهشی و حفاظتی میراث فرهنگی نیست بلکه به نوعی انحراف افکار عمومی از ناکامیابی در تحقق اهداف و وظایف بنیادی این سازمان به سمت فعالیت های سطحی و نمایشی است. این در حالی است که هم و غم مدیریت سازمان میراث فرهنگی به جای تمرکز بر پژوهش و حفظ محوطه ها، تپه ها، یادمانها، داده های موجود در موزه ها و ساختارهای آزموده شده اداری به عرضه نوعی فعالیت غیرعلمی و مبتذل ملی گرایانه تمرکز یافته است. انتظار می رود نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با نظر و حضور متخصصان این حوزه به بیان انتقادها و پیشنهادها برای ارتقای وضعیت بحرانی و وخیم میراث فرهنگی و معنوی کشور همت گمارند.

6- ما از حس وظیفه شناسی نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در زمینه مدیریت های ناصواب چند ساله اخیر در حوزه میراث فرهنگی باخبر و سپاسگزاریم. به عنوان گروهی از دانش آموختگان و متخصصان باستان شناسی خواستار آن هستیم که اقدامات ناآگاهانه، ناکارشناسانه و سیاسی مدیران قبلی این سازمان با رویه ای مشابه پاسخ داده نشود. امروزه، حوزه میراث فرهنگی از تخصصی ترین حوزه های علمی در جهان است. متخصصان این حوزه نیز در ایران کم نیستند، متخصصانی که امروز به مشورت گرفته نمی شوند. تأکید می کنیم که آثار و مآثر فرهنگی بازگشت ناپذیرند و در صورت تخریب و نابودی هر یک از داده های فرهنگی امکان فرآوری و ساخت مجدد آنها وجود ندارد.

شمار قابل توجهی از متخصصان، و از جمله همین جمع، بارها نسبت به اقدامات ناکارشناسانه، آمرانه و یکسونگرانه مدیران ارشد قبلی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعتراض کرده است، اما متاسفانه گوش شنوایی نبود. اکنون از نمایندگان مردم می خواهیم تا به دور از هرگونه اقدام، تصمیم یا واکنش سیاسی و شتابزده، مسائل و مشکلات این حوزه را با متخصصان و کارشناسان این حوزه در میان بگذارند تا راهکارهای برون رفت از این وضعیت از منظری علمی و در روندی جمعی طی شود و انشاءالله بهترین نتیجه حاصل شود.