صنایع دستی؛ ظرفیت فراموش شده اشتغال/ دردهایی مشترک از جنس بی توجهی

به گزارش خبرنگار مهر، صنایع دستی هر خطه از کشور از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب سرمایه ای جز خلاقیت و نوآوری و هنر و عشق نیاز ندارد که این سرمایه این روزها کمتر مورد توجه قرار گرفته و هم مردم هم جوانانی که باید میراث دار صنایع دستی این مرز و بوم باشند رفته رفته آن را به دست فراموشی سپرده اند.

در این بین اما هستند جوانانی که با تکیه بر همت والای خود با سرمایه ای اندک اما نظری بلند، به احیای هنر دست پدران خود پرداخته اند و در فضایی کوچک هنرمندانی خلاق را گردهم آورده اند و از عنصر طبیعت، روزی مختصری در سفره های خود چیده اند.

کارگاه سفال کوچک چند هنرمند جوان یزدی نیز نشات گرفته از این همت والاست. کارگاهی که زیرزمینی از فضای یک خانه قدیمی است.

کل فضای این کارگاه که آقای رحیمدل و دوستانش در آن از خاک، عشق می سازند، یک اتاق 12 متری و یک حیات 40 متری است.

این کارگاه چهار سال پیش کار خود را با سرمایه ای حدود 200 هزار تومان آغاز کرد و اکنون به طور میانگین و بسته به سفارشات کار، شش نفر در این کارگاه فعالیت می کنند و از هنر خود برای خانواده هایشان نان می برند.

کارگاه تولید سفال رحیمدل کار خود را با 200 هزار تومان سرمایه آغاز کرد

مسئول این کارگاه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: کار ما سفال نقش برجسته، سفال قالبی و سفالهای چرخی است.

رحیمدل افزود: اکنون به تولید آباژورهای دیواری مشغولیم و برای این کار، 10 نفر را به کار گرفته ایم.

سیر تکمیلی یک ظرف تزئینی از گٍل تا گلدان

این هنرمند صنایع دستی عنوان کرد: در این کارگاه انواع ظروف کاربردی و غذاخوری، ظروف تزئینی، آباژور دیواری، گلدان، مجسمه و .... تولید می شود و گاهی نیز سفارشهای متفرقه برای اجرای برخی طرحها در منازل و ادارات و هتلها داریم.

رحیمدل در خاطره ای نه چندان دور به چهار سال پیش رفت و به زمانی که نخستین سفارش خود را در این کارگاه گرفت.

اولین سفارش این کارگاه کوچک، اجرای نقشی سفالین بر بالای شومینه یک خانه بود. همه گروه همت و هنر خود را به کار گرفتند که نخستین کارشان مقبول طبع مشتری قرار گیرد.

آن زمان 30 هزار تومان از سرمایه 200 هزار تومانی خود را برای این طرح صرف کردند و در عوض 400 هزار تومان دستمزد گرفتند.

وی از شور و شوق بچه ها از اولین دستمزد گفت و از زندگی ساده و سختی که امروز بسیاری از هنرمندان صنایع دستی می گذرانند.

رحمیدل عنوان کرد: خصلت صنایع دستی، سرمایه کم و ارزش افزوده بالاست و در این هنر از عنصر طبیعت استفاده می شود که برای تهیه آن نیاز به سرمایه گذاری کلان نیست و پس از آن است که هنرمند با دستان پرتوان خود نقشی از خاطره می زند و هنر خود را روانه بازار می کند.

وی ادامه داد: ابزار صنایع دستی در مرحله نخست تفکر و سپس ذوق و سلیقه و حوصله است.

گرچه رحمیدل و گروهش به کم قانع هستند و نان هنر خود را می خورند اما نباید از این غافل شد که همین هنر نیز نیاز به حمایت دارد.

اگر بازار فروش نباشد یا اگر صنایع دستی وارداتی جایگزین صنایع دستی بومی شود و هزاران اگر و امای دیگر که امروز شاهد وجود بسیاری از آنها هستیم، می تواند سد راه همت بزرگ جوانانی چون این گروه باشد.

رحیمدل در مورد مشکلات کار خود نیز اظهار داشت: برای گسترش کارمان برنامه داریم و می خواهیم حداقل برای تنوع و به روزرسانی کارمان، تعدادی طراح زبده به کار بگیریم.

وی افزود: ما تلاش خود را برای توسعه کار خواهیم کرد اما مدیران متولی نیز باید تکانی به خود بدهند و از ظرفیت صنایع دستی به عنوان وزنه ای بزرگ در اشتغال استفاده کنند و باری بزرگ را از روی دوش دولت بردارند.

رحیمدل عنوان کرد: صنایع دستی در مرحله نخست باید سطح و درجه هنرمندان این رشته را مشخص کند و سپس امکانات کارگاهی متناسب با هر رشته در اختیار هنرمندان صنایع دستی قرار دهد و به بازار فروش آنها کمک کند.

وی افزود: اگر اداره میراث فرهنگی آن ‌گونه که باید از صنایع دستی حمایت کند، به زودی این هنر صنعت می تواند بار بزرگی از دوش دولت در زمینه اشتغالزایی بردارد.

رحیمدل عنوان کرد: صنایع دستی ما بازار فروش خوبی حداقل در یزد ندارد که نمایشگاه صنایع دستی در این زمینه می تواند بسیار کارگشا باشد اما نمایشگاه هایی که تاکنون برپا شده، نتوانسته رضایت تولیدکنندگان را جلب کند بنابراین به نظر می رسد باید شرایطی متفاوت برای کار در نمایشگاه ها وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر با افزایش هزینه های انرژی، به قیمت صنایع دستی 40 تا 45 درصد افزوده شد و از آنجا که صنایع دستی در سبد خانوارها از اقلام چهار و پنج به شمار می رود، خیلی زود از سبد خرید خانواده ها حذف شد.

رحیمدل بیان داشت: در این زنجیره، در نهایت صنعتگر مجبور است کار خود را جمع کند یا تولید خود را کاهش دهد که این امر بیکاری حداقل چند هنرمند و کسادی کارگاه را به دنبال خواهد داشت.

تولیدات چین ضربه های جبران ناپذیری به صنایع دستی بومی وارد کرده است

این هنرمند یزدی نیز همچون سایر هنرمندان کشورمان دل پر دردی از صنایع دستی وارداتی دارد.

رحیمدل با اشاره به واردات بی رویه صنایع دستی چین عنوان کرد: چین تولیدات ماشینی خود را با رنگ و لعابها و بسته بندی های متنوع به جای صنایع دستی جا می زند و در اکثر فروشگاه ها و حتی نمایشگاه های صنایع دستی، رد پای این گونه تولیدات وجود دارد که طی سالهای اخیر هم توانسته ضربه های جبران ناپذیری به صنایع دستی بومی وارد کند.

مشکلات هنرمندان صنایع دستی که هر یک از آنها می توانند کارآفرینانی بزرگ باشند، تقریبا مشابه است.

نبود فضای کارگاهی و نمایشگاهی برای عرضه تولیدات، نبود بسته بندی های مناسب و مشتری پسند، عدم حمایت مسئولان متولی، واردات صنایع به ظاهر دستی چینی و صدها مشکل دیگر، دردهای مشترک هنرمندان هستند که به واقع رفع برخی از آنها به تاملی کوچک از سوی مسئولان نیازمند است.

نبود فضای کارگاهی و نمایشگاهی از سوی اغلب هنرمندان صنایع دستی یزد در حالی مطرح می شود که فضایی بسیار مناسب نظیر بازارچه امیرچخماق اکنون در سیطره جگرکی ها و نانواییها و سیگار فروشیهاست.

در حالی که این فضا می تواند نمونه ای کوچک از بازار بزرگ صنایع دستی اصفهان در میدان نقش جهان باشد.

ما همواره امیرچخماق را به عنوان نماد میراث فرهنگی استان یزد معرفی می کنیم در حالی که در بازارچه این نماد فرهنگی، فعالیتهای اقتصادی کاملا بی ربط به فرهنگ و هنر انجام می شود.

این بحث پیش از این نیز توسط خبرگزاری مهر در گزارشهای متعددی مورد بحث قرار گرفته اما ظاهرا مسئولان میراث فرهنگی، شهرداری و سایر متولیان امر قرار نیست از خواب خرگوشی بیدار شوند.

و همین بی توجهی هاست که جوانهای کم توقع و هنرمندی نظیر رحیمدل ها را از صنایع دستی دور نگاه می دارد و آنها را از همان اندک نانی که برای زندگی پرمشقت خود در می آورند نیز باز می دارد.

----------------------------

گزارش: نیره شفیعی پور

عکس: مسعود ساکی