حمام فین کاشان در مسیر تخریب/ رطوبت بنا را فرا گرفته است

به گزارش خبرنگار مهر، پس از اینکه باغ فین کاشان در تیرماه سال گذشته به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست آثار تاریخی یونسکو به ثبت رسید، کارشناسان حوزه میراث فرهنگی، بر لزوم مرمت حمام قرار گرفته در این باغ تاکید فراوانی کردند. این حمام قدیمی به دلیل قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در ۲۰ دی ۱۲۳۰ هجری خورشیدی مشهور است.

در قسمت جنوبی باغ فین، دو حمام وجود دارد که به حمام کوچک و بزرگ معروف است. حمام کوچک از آثار دوره صفویه و همراه با بنای اولیه باغ فین ساخته شده‌ و حمام بزرگ در دوران قاجاریه به وسیله فتحعلی شاه احداث شده ‌است. حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام کوچک اختصاص به استفاده خدام داشته‌ است. در هر یک از حمام‌ها، قسمت‌هایی شامل ورودی، گرمخانه، آبنما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختکن) به چشم می‌خورد.

کانال‌هایی نیز به منظور تعویض آب خزینه‌ها و حوضچه‌ها در کف حمام‌ها وجود دارد. دیوار حمام‌ها با عایق رطوبتی مخصوص نظیر ماسه، آهک یا ساروج پوشانده شده، این حمام دارای دالان‌ها و راهروهای زیادی است و معماری زیبایی دارد.

آغاز داستان مرمت

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان در یازدهمین روز از اسفندماه سال گذشته از آغاز مرمت این حمام تا پایان روز 18 تیرماه خبر داده بود.

حسین یزدانمهر در این روز تاکید کرد: مرمت حمام فین کاشان از هفته آینده آغاز می‌شود و در کمتر از یک هفته نیز به پایان خواهد رسید.

این وعده سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان، با ابراز تعجب کارشناسان بسیاری در حوزه میراث فرهنگی همراه بود، اما یزدانمهر بر حرف خود پافشاری کرد و گفت: با توجه به نزدیک شدن ایام نوروز و حضور هزاران گردشگر علاقه‌مند به بازدید آثار تاریخی و فرهنگی در شهرستان کاشان، حمام فین به طور ضربتی مرمت خواهد شد.

وی تاکید کرده بود: اقدامات مرمتی شامل رفع نم‌زدگی دیوارها و سبک‌سازی و ایزولاسیون پشت‌بام به روش سنتی خواهد بود ولی به دلیل نزدیکی به نوروز در فاز اول نم‌زدایی صورت خواهد گرفت و بعد از تعطیلات نیز پشت بام حمام مرمت خواهد شد.

یزدانمهر در حالی از اختصاص مبلغ 280 میلیون ریال از محل اعتبارات ملی برای مرمت حمام فین کاشان خبر داده بود که نه تنها کار مرمت در زمان وعده داده شده آغاز نشد بلکه به پس از سپری شدن تعطیلات نوروزی موکول شد.

اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان که آغاز فاز نخست مرمت حمام فین کاشان را از 12 روز مانده به آغاز تعطیلات عید نوروز اعلام کرده بود، در پانزدهم فروردین‌ماه سال 91، حمام را به دست پیمانکار سپرد.

به گفته سرپرست این اداره، با توجه به فرسودگی و نیاز به بازسازی، مرمت حمام باغ فین از 15 فروردین سال جاری به پیمانکاری مجرب و با تجربه سپرده شده بود. این در حالی است که عملیات مرمت حمام فین کاشان با تاخیری نزدیک به 50 روز از ابتدای اردیبهشت ماه آغاز شد.

آغاز داستان نم‌زدگی

هنوز مدت زمان زیادی از آغاز مرمت حمام فین کاشان سپری نشده بود که سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان از نم‌زدگی حمام باغ فین به دلیل سهل‌انگاری پیمانکار خبر داد.

یزدانمهر که در ابتدا اعلام کرده بود پیمانکاری مجرب برای مرمت حمام فین انتخاب شده است، در روز دوازدهم اردیبهشت‌ماه سال جاری اعلام کرد که پشت بام حمام به وسیله پیمانکار در حال سبک‌سازی بوده که به دلیل سهل‌انگاری پیمانکاران و باز بودن طولانی مدت شیر آب، تمام دیوارهای حمام دچار نم‌زدگی شده است.

وی همچنین از وارد عمل شدن یگان حفاظت اداره میراث فرهنگی کاشان خبر داده بود: «یگان حفاظت اداره میراث فرهنگی کاشان بلافاصله پس از اطلاع یافتن از این حادثه، با حضور در محل، مانع از تخریب بیشتر این بنای تاریخی شد.» یزدانمهر همچنین بر برخورد شدید و قانونی با پیمانکار پروژه مرمت حمام فین کاشان تاکید و گفت، مقرر شده تا پیمانکار حمام باغ فین، آسیب‌های وارد شده به این حمام را با هزینه شخصی مرمت و بازسازی کند.

‌داستان نم‌زدگی دوباره

هنوز سه هفته از انفجار بمب خبری نم‌زدگی دیوارهای حمام فین کاشان به دلیل سهل‌انگاری پیمانکار نگذشته بود که در چند روز گذشته باز هم خبری مبنی بر نم‌زدگی دوباره دیوارهای این حمام تاریخی به ثبت رسیده در آثار تاریخی جهانی به گوش رسید. البته پس از انتشار این خبر، سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان، هرگونه نم‌زدگی دوباره دیواره‌های گچی حمام باغ تاریخی فین کاشان را تکذیب کرد.

یزدانمهر که همچنان بر نم‌زدگی اواسط اردیبهشت‌ماه سال جاری دیوارهای حمام فین کاشان به دلیل سهل‌انگاری پیمانکار تاکید دارد، در این ارتباط می‌گوید: فقط یک مورد نم‌زدگی در حین انجام آواربرداری به علت سهل‌انگاری پیمانکار و کارگران بر اثر روان شدن آب بر روی پشت بام این حمام اتفاق افتاد که هم‌اکنون نیز مشغول مرمت و بازسازی آن هستیم.

وی اشتباه پیمانکار در این موضوع را غیر قابل چشم‌پوشی دانست و افزود: آسیب‌دیدگی و نم‌زدگی، محدود به همان بخش دیوار داخلی حمام بود که با توجه به ثبت جهانی این اثر، ارزشمند بودن آن و همچنین حساسیت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و دوستداران میراث فرهنگی در سراسر جهان، این اشتباه از سوی این سازمان قابل چشم‌پوشی نیست.

یزدانمهر البته بر این موضوع نیز تاکید داشت که برخی افراد با نادیده گرفتن اقدامات اداره میراث فرهنگی، تلاش می‌کنند با شایعه پراکنی، فعالیت‌های انجام شده این اداره را زیر سوال ببرند.

‌عریضه‌نویسی روی دیوارهای حمام فین کاشان

این صحبت‌های سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان در حالی مطرح می‌شود که یادگاری نویسی گردشگران روی دیوارهای حمام باغ فین کاشان و رطوبت سقف و دیوار بنای باغ فین که یکی از 9 باغ ایرانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی محسوب می‌شود، سرنوشت غم‌انگیزی را برای این آثار ملی رقم زده است.

به گزارش مهر، گردشگرانی که قصد بازدید از حمام فین کاشان به عنوان محل قتل امیرکبیر، صدراعظم ایران در دوره ناصرالدین شاه را دارند، با دیوارهای سیاه شده از یادگارنویسی‌هایی مواجه می‌شوند که چهره این حمام را زشت کرده است. هم‌اکنون دور تا دور دیوارهای محل قتل امیرکبیر، حمام، گرمخانه‌ها و رختکن‌های حمام کوچک و بزرگ پر شده از دیوار نوشته‌هایی که گردشگران با میخ، کلید، زغال، ماژیک و خودکار نام و تاریخی از زمان حضور خود در این باغ ایرانی به جا گذاشته‌اند.

‌خشکی درختان باغ فین

در یکی دو سال اخیر همچنین ده‌ها اصله درخت در باغ فین خشک شده‌اند و در اواخر مهرماه سال گذشته نیز شیشه یکی از ویترین‌های بخش باستان‌شناسی موزه باغ فین به دلیل آسیب دیدگی دچار شکستگی شد و فرو ریخت. این موضوع را سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان تایید می‌کند.

این شکستگی منجر به آسیب دیدن چندین اثر تاریخی از جمله «مجسمه الهه ایشتار» و «کاسه و بشقاب سیلک» با قدمت 5 هزار ساله و «کاسه سنگی» چهار هزار و 300 ساله شده بود اما برخی منابع از نابود شدن این آثار تاریخی کشف شده از کاوش‌های دوره شوش و دو ظرف دیگر به ‌دست‌آمده از کاوش‌های سیلک و شوش خبر دادند. در هر حال این موضوع از سوی مسئولان رد یا تایید نشد.

در سال‌های اخیر، بی‌توجهی به آثار تاریخی استان اصفهان، به اوج خود رسیده است.

به نظر می‌رسد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و زیرمجموعه‌های آن، بیش از اینکه استحکام و مقاومت یک اثر تاریخی را مد نظر داشته بانشد، در پی ثبت آن اثر در فهرست آثار تاریخی هستند تا پس از ثبت، اثر را رها کنند و شاهد تخریب تدریجی آن باشند.