به گزارش خبرگزاری مهر، مدرنیته در فضای شهر تجلی می یابد و جامعه شناسی به مثابه گفتمان علمی ناظر بر چرایی و چگونگی مدرنیته، همواره شهر را در مرکز تأمل خود دارد. در بستر مدرنیته، شهر و جامعه شناسی همزادند و از این منظر، جامعه شناسی جز جامعه شناسی شهر نمی تواند باشد، حتی آنگاه که به فضاهای غیر شهری می پردازد.
در رویکرد غالب، جامعه شناسی (شهر)، امر اجتماعی را از منظری غایت شناختی و براساس فهمی خطی از زمان، موضوع بررسی «تاریخی» قرار می دهد و فضا را همچون «ظرفی» تصور می کند که به طور پیشینی شرایط امکان «مظروف»، یعنی امر اجتماعی، را رقم می زند. در این رویکرد، بر اساس فهمی از فلسفه استعلایی کانت، زمان و فضا، پیشینی هایی تلقی می شوند که تجربه، ادراک و شناخت مفهومی (علمی) مشروط به آنهاست.
اگر از دهه های پایانی قرن نوزدهم در «نقد خرد تاریخی»، مفهوم کانتی زمان پروبلماتیک می شود و امکان شکل گیری علوم اجتماعی تاریخی- تفهمی را در مرزبندی با علوم طبیعی بوجود می آورد، از دهه 80 قرن بیستم، این مفهوم فضا است که در آنچه «چرخش فضایی» نام گرفته است، به چالشی جدی کشیده می شود. اگرچه این چرخش فضایی به ویژه با نام دو نظریه پرداز شهری، هاروی و سوجا پیوند خورده است، اما پیشینه آن حداقل تا نیچه قابل ردیابی است.
براساس این رویکرد، فضا ظرفی نیست که به طور پیشینی و بیرونی حدود و ثغور امر اجتماعی را تعیین می کند، بلکه خود محصول و مقوم روابط اجتماعی است. چرخش فضایی تنها از این طریق حاصل نمی شود که فضا را موضوع تأمل قرار دهیم، بلکه مستلزم «فضایی اندیشیدن» و مفهوم پردازی فضایی امر اجتماعی است.
هدف ما از این دوره، از سویی بازخوانی تاریخ اندیشه جامعه شناختی از منظر «چرخش فضایی» است و از دیگر سو نشان دادن موانعی است که جامعه شناسی را از فضایی اندیشیدن باز می دارد. از طریق این بازخوانی دوسویه تاریخ اندیشه جامعه شناختی، امکانی برای فهم استلزامات فضایی اندیشیدن به وجود می آید. فهم این استلزامات تنها از طریق تأمل در تاریخ جامعه شناسی قابل دستیابی نیست، بلکه بازخوانی پروبلماتیک مبانی متافیزیکی علوم اجتماعی را الزام آور می کند، اما این دوره همچنین هدفی کاربردی را دنبال می کند. تلاش مدرس این دوره بر این است تا با توجه با مورد کلان شهر تهران، گامی در جهت تدوین یک جامعه شناسی شهری بردارد که فضایی اندیشیدن را مبنا قرار می دهد.
بنابراین در این دوره که برای 12 جلسه برنامه ریزی شده است، مراحل زیر را طی خواهد کرد:
1. جامعه شناسی و شهر (مرور اجمالی تاریخ جامعه شناسی).
2. تاریخ اندیشه فضایی در جامعه شناسی و موانع تحقق آن (وبر، زیمل، بنیامین، لوفور، هاروی، کاستلز)
3. مفهوم فضا در فلسفه (دکارت، لایبنیتس، کانت، نیچه و پساساختارگرایی) و نسبت آن با تحولات فیزیک (از نیوتن تا کوانتوم) و بیولوژی.
4. بررسی و نقد نظریه های موجود در جامعه شناسی شهر تهران و ارائه یک جامعه شناسی جایگزین.
روش این دوره آموزشی بنا بر اهداف آن درس گفتار با مولفه های کارگاهی خواهد بود و ابراهیم توفیق، امیر خراسانی و منصوره بلخاری در این دوره تدریس خواهند داشت.
نظر شما