مستند تصویری - تشریحی مهر از شیوه مرمت سقف آرامگاه کوروش!

به گزارش خبرنگار مهر، تعداد گفتگوهای انجام شده توسط خبرگزاری مهر با کارشناسان اهل فن و مرمتگران متخصص و همچنین حجم اطلاعات و اسناد موجود در خبرگزاری جملگی حاکی از این واقعیت است که لااقل نقدهای جدی می توان به شیوه ها و ابزار بکار رفته در نحوه مرمت این اثر جهانی وارد دانست و نمی توان از نقد کارشناسان برجسته کشور در این زمینه که قطعا از ریاست سازمان میراث فرهنگی در دانش مرمت کمتر نمی دانند ، بی تفاوت گذشت.

گرچه مبنای خبرگزاری مهر درباره این موضوع شنیدن توامان حرفهای مجریان امر مرمت و منتقدان بوده و خواهد بود، اما مسئولان بنیاد پارسه هنوز در برابر سئوالات مطرح شده پاسخی قانع کننده ارائه نکرده اند و پیگیریهای مهر هم در این باره بی نتیجه مانده است.

این خبرگزاری به عنوان رسانه ای که بیطرفی و چند صدایی بودن را معیار کار حرفه ای خود در امر اطلاع رسانی شفاف قرار داده است، مجددا اعلام می کند که حاضر به شنیدن توضیح مسئولان مربوطه درباره عکسها و سایر مستندات موجود درباره نحوه مرمت آرامگاه کوروش است و از برگزاری هرگونه مناظره و جلسه نقد و بررسی در این باره نیز استقبال می کند. اما سکوت مسوولانی که باید پاسخگو باشند ، عملکرد مثبتی از آنها به تصویر نخواهد کشید.

در عین حال برای روشن شدن مبنای علمی و استنادی انتشار خبر تخریب سقف آرامگاه کوروش، برای اولین بار برخی از تصاویر مربوط به نحوه مرمت آرامگاه کوروش را منتشر می کنیم. 

تصویری از مستندنگاری نمای شمالی آرامگاه کوروش در سال 1381 که توسط بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد تهیه شده است. چنانکه ملاحظه می کنید تمامی قسمتهای آرامگاه حتی کتیبه های یادگاری با روش " فتوگرامتری دستی " با مقیاس 1/1 در همان زمان ثبت شده است.

تصویر گویای همه چیز هست. بجای تراش دادن علمی و اصولی سنگی جدید، سنگ تاریخی بنا را که از قدمتی چند هزار ساله برخوردار است با شیوه ای کاملاً غیر علمی تراش داده و تخریب کرده اند. تراشه هایی که ملاحظه می کنید متعلق به قطعه سنگی از بدنه آرامگاه است.

گویا سنگ تاریخی 2500 ساله سقف بنای آرامگاه با ابتدایی ترین شیوه ها شکسته شده و براده های آن بر روی زمین قابل مشاهده است. خدا کند اینگونه نباشد.

تصویر دیگری از نحوه مرمت یا تخریب سنگهای اصلی سقف آرامگاه. تراشه سنگ تاریخی در پایین تصویر قابل مشاهده است. کارشناسان معتقدند که این شیوه در مرمت یک اثر باستانی امری کاملاً منسوخ است و حتی اگر بکار بردن سنگهای جدید در قسمتهای مورد مرمت ضروری می نمود هرگز نباید سنگ تاریخی تراش داده می شد. بلکه باید از سنگهای مطابق با الگوی مورد نیاز استفاده می شد. 

از جمله مواردی که مدیران بنیاد پارسه در جریان مرمت آرامگاه کوروش بر آن تأکید دارند موضوع " گلسنگ زدایی " از بدنه آرامگاه است که در اثر رطوبت محیطی دائماً بر روی سنگهای این اثرتاریخی تاثیرات مخرب خود را اعمال می کنند. در حالیکه مدیران بنیاد پارسه معتقدند بدنه آرامگاه کاملاً " گلسنگ زدایی " شده است، برخی کارشناسان امر مرمت می گویند این شیوه " گلسنگ زدایی " کاملاً غیر علمی و برای این اثر باستانی به شدت خطرناک است. چرا که گلسنگ دارای "هاگ" هایی است که این روش  موجب گسترش آن در تمام سنگهای بدنه تاریخی می شود. کارشناسان امر معتقدند که برای مقابله با این پدیده طبیعی باید پس از مطالعات تخصصی راهکارهای غیر مخرب را شناسایی و پس از وصول اطمینان و آزمایش در محل آن را بر روی بدنه اثر باستانی اعمال کنیم.

با این همه چنانکه در تصویر می بینید، کار " گلسنگ زدایی"  در بدنه آرامگاه با کاردک، برس پلاستیکی و تیغ آهن بری انجام شده است و این شیوه از " گلسنگ زدایی " باعث می شود سطوحی که فاقد " گل سنگ " هستند نیز آلوده به " گل سنگ " شوند.

 تخریب بخشهای دیگری از سقف. همانطور که در تصویر می بینید سنگ 2500 ساله سقف آرامگاه با ابزار و شیوه ای کاملاً غیر علمی تراشیده شده است.

چنانکه در تصویر می بینید کارگر مرمت (که قاعدتا باید کارشناسی متبحر و ویژه باشد!) با استفاده از ابزار ضربه ای بسیار مخرب ( چکش بادی ) بخشهایی از سنگ سقف آرامگاه را تخریب و سوراخی را به منظور تعبیه میلگرد فلزی در دل سنگ ایجاد کرده است. این موضوع در حالی اتفاق می افتد که به دلیل پیامدهای مخرب ناشی از تعبیه فولاد در دل سنگ، بکارگیری چنین شیوه ای در مجامع علمی از سوی کارشناسان به شدت نهی می شود.

 استفاده از چکش بادی برای سوراخ کردن سنگ سقف آرامگاه یکی دیگر از مواردی است که کارشناسان امر مرمت را به واکنش و انتقاد نسبت به نحوه مرمت سقف آرامگاه کوروش واداشته است. چرا که این چکشها به عنوان ابزار ضربه زننده قوی (شوک سنگین به سنگ در زمانی کوتاه) باعث فرود آمدن ضربات مخرب و شدید بر بدنه سنگ و باز شدن ترکها و ریز ترکها در سنگ می شود.

نمونه ای از ترکهای باز شده در آرامگاه کوروش.

ترکهای دیگری که بر پیکره آرامگاه قابل مشاهده است. کارشناسان می گویند این ترکها در اثر استفاده از ابزار سنتی و غیر علمی در مرمتهای اخیر آرامگاه بر بدنه آن ایجاد شده است.

همانطور که در تصویر می بینید گروه مرمت آرامگاه کوروش اقدام به فولادگذاری در دل سنگهای این اثر تاریخی ثبت شده جهانی کرده است. برخی از کارشناسان علم مرمت معتقدند که این فولادگذاریها بی مورد است و باعث ایجاد پدیده "پیش تنیدگی" در سنگهای سقف آرامگاه می شود و در دراز مدت به علت نوسانات حرارتی و اختلاف چگالی باعث بوجود آمدن ترکهای مخربی در سنگ می شود و در صورت رسیدن رطوبت به آنها و دچار شدن به پوسیدگی، اثر باستانی به شدت تهدید می شود. 

تصویر دیگری که نشان می دهد که سنگهای سقف آرامگاه به صورت پلاک کار شده است و گویا زیر آن را با ملاط ماسه و سیمان پر شده است!

نمونه سیمان به کار رفته در سنگهای آرامگاه و روش احیای بستهای فلزی که در آن از سیمان استفاده شده است.

تصویری از نحوه جابجایی سنگهای سقف آرامگاه کوروش که در آن بکارگیری از شیوه ها و ابزار ابتدایی و غیر حرفه ای در جریان مرمت این اثر جهانی کاملاً مشخص است. چنانکه در عکس ملاحظه می کنید نحوه بکارگیری اهرم فلزی برای جابجایی سنگ موجب صدمه به سنگهای زیرین و خراش و خسارت آنها شده است. 

در این تصویر استخوانی را می بینید که هنگام مرمت سقف و در حین تخریب بتون سقف و حرکت به سمت فضاهای خالی در درون سقف پیدا شده است. برخی از کارشناسان با توجه به فرضیه احتمال دفن کوروش در سقف آرامگاه احتمال می دهند که این استخوان به هر حال می توانسته با این موضوع ارتباطی داشته باشد. سئوالی که این کارشناسان مطرح می کنند این است که آیا درباره این استخوان مطالعاتی انجام شده است؟ این استخوان الان کجاست؟ آیا این استخوان نمی توانسته فرضیه دفن کوروش در سقف آرامگاه را تقویت یا حتی رد کند؟

در این تصویر نمونه ای از نحوه بست های فلزی بکار رفته در مرمت آرامگاه کوروش را ملاحظه می کنید. چنانکه می بینید برای این کار از آهنهای معمولی که دچار زنگ زدگی هم هستند برای احیای بست ها استفاده شده است. کارشناسان امر مرمت بر این نکته تأکید دارند که باید لااقل برای استفاده از بستهای فلزی از آهنهای استیل و روکش دار استفاده شود. از نظر آنها علت این امرنیز چگالی سرب و آهن و وضعیت قرار گیری این بست ها در معرض عوامل جوی است که خطر تاثیرات مخرب ناشی از اختلاف نوسانی حرارتی باعث می شود تا در صورت رسیدن آب به فلز، فلز دچار زنگ زدگی در درون سنگها شود و این امر خطرات غیر قابل بازگشتی برای سنگهای آرامگاه دارد.

خبرگزاری مهر در حالی این تصاویر را منتشر می کند که چندی پیش مدیر پایگاه پارسه پاسارگاد از مرمت کارشناسی شده و مناسب سقف آرامگاه کوروش خبر داده و گفته بود : خوشبختانه مرمت سقف آرامگاه کوروش کاملا دقیق و کارشناسی و مبتنی بر اصول علمی و حرفه ای انجام شده است.

محمد حسن طالبیان افزوده بود: در مرمت سقف این اثر تاریخی از سنگهای خام مشابه سنگهای به کار رفته در آرامگاه که در محوطه موزه جدید پاسارگاد موجود بود استفاده شده است.

بنا بر اظهارات مدیر بنیاد پژوهشی پارسه از آنجا که حدود 50 سال پیش و دوره " علی سامی" مرمتگر از سیمان به جای قطعات سنگی استفاده می شده به مرور زمان سیمان و سنگها از هم جدا شده بودند لذا تصمیم به مرمت آناستیلوز گرفته شد که مرمت به روش استفاده از سنگهای مشابه است و این شیوه بیش از شش دهه است که در تخت جمشید و پاسارگاد انجام می شود.

طالبیان می افزاید: مرمتگر سقف آرامگاه کوروش از سابقه ای درخشان در مرمت سنگ برخوردار است و دارای مدرک ممتاز هنری در این زمینه و آموزش دیده ایتالیا است. از این رو کار مرمت آناستیلوز این اثر را کاملا دقیق و اصولی انجام داده است.

وی تصریح کرده است به دلیل نفوذ آب باران در سقف آرامگاه کوروش، مطالعات بر روی این سقف از سه سال گذشته آغاز و مستند نگاری این اثر با شیوه های مختلفی از جمله لیزر اسکن، قبل از اقدامات مرمتی صورت گرفت.

مهر همچنان پیگیر این موضوع خواهد بود و باز هم از تعامل منطقی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای ارائه توضیحات لازم و ارائه آن به افکار عمومی استقبال می نماید .