اثر تربيتي تنبيه و تشويق کودکان؛ چه نوع تنبیهی به مرور بی اثر می‌شود

تشويق و تنبيه چيست و نقش آن در تربيت چيست؟ چگونه بايد به كارگرفته شوند و چه اثري خواهند داشت؟

تشويق عبارت است ازهرچيزي كه باعث دلگرمي و خوشايندي، انگيزش شوق، ذوق، علاقه و ميل انسان شده و استعدادهاي او را براي شكوفايي تحريك كرده و رضايتمندي دروني براي فرد ايجاد كند. ممكن است مادي يا معنوي، كلامي و يا غيركلامي باشد كه از سوي ديگران براي ستودن رفتار فردي اعمال مي شود.

هرچيزي كه باعث آزردگي جسمي و روحي انسان شده و عامل بازدارنده بروز رفتاري بشود، تنبيه ناميده مي شود. تنبيه نيز مانند تشويق مي تواند مادي يا معنوي، كلامي يا غيركلامي باشد كه براي بيداري وهوشياري شخصي به كار مي رود.

تشويق و تنبيه چه اثر تربيتي خواهند داشت؟

زماني تشويق و تنبيه اثر تربيتي خواهد داشت كه بين پاداش مادي و معنوي و رشوه دادن تمايز قايل بشويم. واقعيت اين است كه اهداي پاداش، باعث تثبيت ارزش وجودي كودك مي شود و به خلق و خوي و رفتارشايسته او استحكام مي بخشد.

علاوه بر آن با اهداي جايزه از سوي والدين، كودكان در مي يابند رفتار مطلوب و پسنديده نزد والدينشان كدام است و يا بالعكس وقتي مادر درفروشگاه از دست كودكش به ستوه مي آيد و بالاجبار در ازاي رفتار ناشايست او خواسته او را تامين مي كند، تكرار اين عمل باعث مي شود كه كودك لوس و پرتوقع بار آيد. چنين پاداش هایی به كودك رشوه دادن به او محسوب مي شود كه تاثير منفي بر رفتار ناپسند كودك مي گذارد. صبوري والدين در ارتباط با تمامي رفتار كودكان از بسياري ناهنجاري ها جلوگيري مي كند.

اغلب متخصصان معتقدند رشوه اي كه اثر منفي دارد "اگر اين كار را نكني، بهت اين را نمي دهم" براي مدت كوتاهي موثر خواهد بود و تاثير آن بر روي كودك به مرور زمان كم رنگ خواهد شد.

والدين بايستي رفتارهاي شايسته و پسنديده را ترويج نموده و در ازاي آن جايزه و پاداش دهند.

-حد و مرز رفتار و درخواست خوب و بد را معلوم مي كند.

تشويق و تنبيه چگونه بايد به كارگرفته شوند؟

در جامعه كنوني برخي عادت دارند در قبال گرفتن پاداش و يا به عبارتي رشوه، كاري را انجام دهند اين عادت و رفتار نكوهيده آن چنان در وجود برخي رخنه نموده وعجين شده است كه حتي براي انجام كارهاي شخصي شان انتظار پاداش دارند. ريشه اين اخلاق را بايد در تربيت غلط والدين و الگوهاي دوران طفوليت فرد جستجو كرد.

شيوه هاي نادرستي كه در ارايه پاداش به كودك در ازاي رفتار نامطلوب، از سوي والدين اتخاذ مي شود، منجر به پيدايش اين گونه رفتارهاي نابهنجار و فراگير در جامعه مي گردد.

برنامه هاي پاداش

1-پاداش و تنبيه به جا، به موقع، به اندازه و مناسب

استفاده از پاداش در هر بار كه كودك رفتار صحيحي انجام مي دهد لازم است. ليكن در مواردي استفاده مدام از پاداش كار خوبي نيست و دربعضي موارد كودك ممكن است از گرفتن پاداش خسته شود و رفتار مطلوب را كمتر انجام دهد يا ممكن است والدين فرصت نداشته باشند كه هر بار رفتار صحيح كه بروز مي كند به كودك پاداش دهند و يا اين امكان وجود نداشته باشد كه كودك براي رفتار صحيحش پاداش بگيرد.

2- تعيين انتظارات خود

در وهله اول كاري كه از كودك مي خواهيد انجام دهد برگزينيد. به عنوان مثال، موقع خواب بهانه جويي نكند، در حضور جمع رفتار پسنديده داشته باشد .سپس امور روزمره و وظايفي كه بايستي انجام دهد را يكي پس از ديگري براي او مشخص نماييد و اگر رفتار كودك انتظار شما را برآورده كرد پاداش بدهيد.

3- مشورت با فرزند درباره نوع پاداش

در مورد پاداشي كه ايجاد انگيزه مي كند، با فرزندمان مشورت نموده و موارد با ارزش آن را برايش برشماريم.

4- رعايت زمان در تشويق

پاداش حتما بايستي پس از زمان مقرر شده براي انجام كار و يا بهبود رفتار كودك، ارايه شود. دادن پاداش و جايزه را تا زماني ادامه دهيد كه رفتار مورد نظر ما، به عنوان بخشي از فعاليت زندگي و به عبارتي يك نوع عادت براي او محسوب  شود.

5-براي تشويق هدف تعيين كنيم

هدف از دادن پاداش اين است كه بچه ها را براي آغاز راهي درست در تربيت آماده سازيم، لذا لازم نيست براي انجام هركاري دايم به او پاداش دهيم. چنانچه فرزندمان هر كاري را منوط بر گرفتن رشوه ويا جايزه انجام مي دهد، به اين كار خاتمه داده و در مورد روش تربيتي او تجديد نظر نماييم. با تعيين حد وحدود و شرايط و نيز بي اعتنايي به تقاضاي كودك، شيوه رفتار خود را در قبال اعمال كودك تغيير دهيم.