۱۲ شهریور ۱۳۹۲، ۸:۴۰

30 درصد آب شرب شهرها هدر می‌رود

خبرگزاری مهر-گروه اقتصادی: با وجود بروز تنش آبی در ایران، بحران کم آبی و دغدغه همیشگی جیره بندی آب، 30 درصد از آب شرب تصفیه شده کشور از طریق شبکه فرسوده توزیع هدر می رود؛ از آنسو به دلیل عدم امکان ایجاد شبکه های دوگانه و یا توزیع آب بسته بندی برای شرب؛ آب تصفیه شده در ایران به مصارف شستشوی لباس، ظروف، اتومبیل، استحمام و آبیاری باغچه ها می رسد!

به گزارش خبرنگار مهر، امروزه کمبود منابع آب آشامیدنی و بهداشتی یکی از چالش های اصلی جوامع است. برداشت های بی رویه از منابع آب و استفاده ناصحیح از آنها اغلب کشورها و از جمله ایران را با بحران کم آبی مواجه ساخته است. بنابراین اتخاذ تمهیداتی جهت استفاده بهینه از منابع آب ضروری به نظر می رسد.

در ایران مقدار مصرف سرانه آب لوله کشی آشامیدنی از بسیاری از کشورهای دیگر بیشتر است و استفاده از آب آشامیدنی تصفیه شده برای مصارف غیرشرب هزینه های زیادی را بر این بخش تحمیل می کند. یکی از راهکارهای مواجهه با این مشکل استفاده از سیستم های دوگانه توزیع آب و جداسازی آب شرب از مصارف غیرشرب است.

از مهم ترین عوامل گرایش به این رویکرد در ایران علاوه بر کمبود و محدودیت منابع آب سالم و قابل شرب، هدررفت و تلفات 20 تا 30 درصدی آب در شبکه های توزیع، ضرر و زیان ناشی از اختلاف حجم آب تولیدی و آب به فروش رفته (آب بدون درآمد)، توسعه پایدار منابع فعلی آب و کاهش هزینه های بهره برداری در تصفیه خانه ها است.

30 درصد آب از طریق شبکه ها تلف می شود

با توجه به بالا بودن هزینه های اصلاح و کاهش هدر رفت شبکه های توزیع آب، خطرات ناشی از استفاده از آب غیرشرب به جای آب شرب و مسائل فرهنگی و اجتماعی استفاده از شبکه های دوگانه توزیع آب نیاز به بررسی جامع با توجه به تمامی فاکتورهای دخیل در این مسئله دارد و هرگونه تصمیم گیری جهت احداث شبکه های دوگانه چه به صورت نصب شیرهای برداشت آب شرب و چه به صورت توزیع بطری های آب آشامیدنی، لازم است که این طرح ها ابتدا به صورت محدود و آزمایشی اجرا شوند تا نقاط قوت و ضعف آنها و همچنین ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

مقدار مصرف سرانه آب لوله کشی آشامیدنی در شهرهای ایران از بسیاری از شهرهای جهان بیشتر است. از دلایل مهم بالا بودن مصرف سرانه آب لوله کشی در ایران استفاده از آب آشامیدنی تصفیه شده برای سایر مصارف از جمله شستشوی لباس، ظرف، اتومبیل، استحمام و آبیاری باغچه ها است. در برخی از شهرهای جهان آب آشامیدنی از آبی که به سایر مصارف می رسد جدا است با این حال، جدا کردن آب شرب از آبی که صرف موارد بهداشتی می شود به دو صورت امکانپذیر است. یا باید سیستم شبکه دوگانه توزیع آب داشت و یا آب شرب را به صورت بسته بندی ارائه کرد.

معمولا آب بسته بندی برای مناطقی که از منابع آب غیر آشامیدنی برخوردارند استفاده می شود. در بسیاری از مناطق به دلیل بهره برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی حیات این منابع به شدت در خطر افتاده است. انتقال آب از یک منطقه به منطقه دیگر نیز علاوه بر هزینه های انتقال و چالش های زیست محیطی ممکن است موجب درگیری های منطقه ای شود. بنابراین استفاده از تمامی منابع آب از جمله منابع بی کیفیت باید مورد توجه قرار گیرد، از طرفی دیگر زمانی که تقاضای مصرف آب افزایش یابد امکانات موجود شبکه های توزیع آب دیگر جوابگو نخواهد بود و نیاز به توسعه شبکه و تجهیزات آبرسانی پدید می آید.

در شهرهای مختلف بسته به شرایط آن می توان از شبکه های دوگانه توزیع آب استفاده کرد. البته اجرای این سیستم احتیاج به مطالعات اقتصادی و فنی دارد و نسبت به شبکه های معمولی توزیع آب دارای مزایا و معایبی است.

امکان استفاده از شبکه دوگانه توزیع آب

در ایران استفاده از آب تصفیه نشده یا آب با کیفیت پایین برای مصارف غیر آشامیدنی در برخی از شهرها مرسوم بوده و امروز نیز به کار گرفته می شود از قبیل شبکه آبیاری فضای سبز در آبادان. دزفول و خرمشهر که مصارف شستشو و آبیاری فضای سبز از طریق انشعابی در حیاط منازل و فضای سبز عمومی شهر تامین شده است و در ایام گذشته که هنوز شبکه توزیع آب در شهرها احداث نشده بود در منازل دو مخزن آب وجود داشت.

یکی مختص آب آشامیدنی که معمولا سر بسته بود و در ساختمان آن دقت زیادی به عمل می آمد و برداشت از آن توسط شیر صورت می گرفت و دیگری حوض با استخری که برای مصارف شستشوی آبیاری و یا شنا مورد استفاده واقع می شد و آب آن نسبت به آب موجود در مخزن و یا آب انبار از کیفیت پایین تری برخورداربود.

در گذشته در زاهدان آب مناسب برای شرب توسط شبکه ای مستقل و با نصب شیر برداشت عمومی در نقاط مختلف شهر تامین شده بود و شبکه توزیع اصلی شهر عموما مصارف غیرشرب را در مناطق کوهستانی و تجاری توزیع می کرد. از جمله شهرهایی که سابقه اجرای شبکه های دوگانه توزیع آب در آنها وجود داشته می توان به کاشان و بجستان اشاره کرد.

اجزای مصرف سرانه آب طبق استانداردهای ایران

شرح	لیتر در روز
سرانه مصرف خانگی	75 تا 150
سرانه مصارف عمومی	3.8 تا 22.5
سرانه مصارف تجاری و صنعتی	3.8 تا 30
تلفات شبکه	15.4 تا 30.5
جمع کل مصارف آب	95 تا 223

همانگونه که ملاحظه می شود 64 تا 79 درصد از کل مصرف آب (به جز مصارف بخش کشاورزی) در یک اجتماع مربوط به مصارف خانگی است. از سوی دیگر طبق استاندارد، تنها 12 تا 30 لیتر در روز آب شرب برای هر فرد مورد نیاز است که این رقم معادل 16 تا 20 درصد مصرف خانگی است؛ به عبارت دیگر تنها 16 تا 20 درصد از کل آب تولیدی و توزیع شده در شبکه های شهری به مصرف شرب می رسد و مابقی مربوط به سایر مصارفی است که با استانداردهای پایین تر ولی بهداشتی (تصفیه فیزیکی) قابل تامین است. این بدان معناست که 80 تا 84 درصد از آب مصرفی در شبکه آب شهری نیازی به تصفیه تا حد استانداردهای آب شرب ندارد.

84 درصد آب مصرفی مردم نیاز به تصفیه ندارد

یکی از مشکلات اصلی شبکه های توزیع آب شهری میزان هدررفت و تلفات شبکه است. لازم به ذکر است که دو نوع هدر رفت (حقیقی و مجازی) در شبکه های توزیع آب وجود دارد. هدر رفت حقیقی همان تلفات فیزیکی شامل نشست و سرریز و خرابی خطوط بوده و قبل از رسیدن آب به دست مصرف کننده رخ می دهد که میزان هدررفت حقیقی یا آب بدون درآمد حدود 20 تا 30 درصد است، در صورتی که هدررفت مجازی شامل اشتباه در اندازه گیری و ثبت آب دزدی و هر نوع عدم ثبت مصرف است. در هدررفت مجازی یک تلفات نامحسوس از بابت عدم دقت مصرف کنندگان نیز ایجاد می شود که بعضا با بالا رفتن میزان مصرف آب و افزایش هزینه قبوض همراه است.

مسئولین آب در شهرهای واقع در مناطق گرم و خشک همیشه با دغدغه تامین آب و جلوگیری از جیره بندی آب در این مناطق روبرو هستند. در حالی که اگر تلفات شبکه توزیع کاهش یابد و مدیریت مصرف سرلوحه کار قرار گیرد، بخشی از نگرانی های توزیع آب کاهش خواهد یافت. حال این مسئله مطرح می شود که علت عدم تحقق یا کُند بودن اجرایی شدن این امر چیست؟ پاسخ این سوال را باید در پایین بودن استانداردهای طراحی و بهره برداری از شبکه های توزیع آب، ضعف مدیریت و میزان اعتبارات تخصیص یافته برای بازسازی شبکه های توزیع آب جستجو کرد.

کد خبر 2126693