آثار باستاني سيرجان در انتظار دستی نوازشگر/ محور گردشگری کرمان - شیراز فراموش شده است

به گزارش خبرنگار مهر، فصل گردشگري تمام شد، هر فصلي از سال ويژگي خاص خود را دارد و تابستان نیز فصل سفر به مناطق مختلف کشور است، تنها چيزي كه به سفر جهت مي‌دهد گذر و ديدن شهرهايي است كه ابنيه تاريخي، مكان و خلاصه اثري براي نماياندن و جذب گردشگران داشته باشد.

از طرفي جذب گردشگر، بستگي به فعاليت سازمان ميراث فرهنگي و زیر ساختهای موجود در استان‌دارد.

پیشگیری از تخریب، با ایجاد درآمدزایی در ابنیه تاریخی

در شهرهای توریستی ایران گاهي ديده مي‌شود كوچك ترين بنا و اثر تاريخي چنان بزرگ جلوه داده مي‌شود كه موجب جذب گردشگران مي‌شود، این امر هم باعث آباداني آن محل، هم باعث ايجاد كارآفريني در اين شهرها و هم اين‌كه از تخريب اين اماكن به واسطه درآمدزايي‌شان پيشگيري مي‌شود.

ابنیه تاریخی سیرجان به ویرانکده تبدیل شده‌اند

شهرستان سیرجان در استان کرمان یکی از کلیدی ترین شهرستانهای کرمان برای مسافرت محسوب می شود این شهر در واقع محل گذر مسافران استانهای مرکزی از سمت کرمان به استان شیراز و بندر عباس است، در واقع سیرجان محور اصلی گذر از کرمان به سمت شیراز است.

اما شهرستان سيرجان از اين سياست‌گذاري‌ها فاصله دارد. شهرستان‌هاي كرمان و منجمله سيرجان داراي سرمايه‌هاي بي‌نظير تاريخي هستند كه قدمت ديرينه سيرجان را اثبات مي‌كنند كه با بي‌توجهي از سوي مسئولين مواجه شده  و اين اماكن به حال خود رها شده‌و به مامني براي معتادان و ولگردها تبديل شده‌اند.

سیرجان به جز توجه چیزی کمتر از شهرهای توریستی ایران ندارد

می‌توان گفت که ابنيه تاريخي سيرجان در مقايسه با ابنيه تاريخي شهرهاي پرگردشگر چيزي كمتر ندارد به عنوان مثال يكي از آثار زيباي شهر اصفهان آتشگاه است بنايي با قدمت ديرينه بر بلنداي يك كوه.

سيرجان نيز همانند اين‌بنا را دارد، شايد بتوان در مقايسه با آتشگاه اصفهان، بناي شاه‌فيروز كه دقيقا با همين مشخصات است، قلعه‌سنگ سيرجان و برج خاموشي در روستاي اغرگوييه را ذكر كرد.

شاه فيروز سيرجان ‌مي‌توانست همانند آتشگاه اصفهان بدرخشد

شاه فيروز در فاصله 12 کيلومتري سيرجان بر بلنداي تپه‌اي واقع شده است كه طبق كنده‌كاري‌هاي صخره‌اي در اين محل، مي‌توان آن را به دوره‌ساسانيان نسبت داد.

بيش از 200 مورد نقوش مختلف بر پيکره سنگ‌هاي تپه شاه فيروز اجرا شده است در تمام سطح تپه اي که بنا بر روي آن ساخته شده، قسمتهاي شکسته شده و باقيمانده ظروف سفالي به چشم مي‌خورد و وجود تمدني عظيم را در اين نواحي نشان مي‌دهد.

چهار ستون از اين ساختمان خراب شده و فرو ريخته‌، اما سقف آن هنوز بر روي چهار ستون مستحکم ديگر باقيمانده است.

قلعه سنگ؛ ناخوش‌ترین اثر ثبت شده در میراث ملی

دومين مكان تاريخي، قلعه‌سنگ است. اين ویرانکده‌باستانی واقع شده بر روی تپه ای در فاصله‌ چند كيلومتري سيرجان كه تنها يادگار شهر قديم سيرجان است، غم‌انگیزترین چهره میراث تاریخی ایران را به خود اختصاص داده است.

قلعه سنگ، قدیمی ترین مرکز کرمان در دوره اسلامی از زمان ساسانیان تا قرن چهارم هجری بوده و منبر سنگي قلعه سنگ با ارتفاع 1.5متر و وزن تقريبي بيش از دو تن از دوران سلطنت سلطان احمد مظفري است و تاريخ حك شده بر روي آن 789 هجري قمري يعني هفت سال قبل از خرابي شهر قديم سيرجان را نشان مي‌دهد كه به اين صورت حجاري شده است. اما امروز سكوت حاكم بر آن، خاطرات روشن و تاریخی آن را به هاله‌ای از ابهام تبديل کرده است. اثری که در ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰، به عنوان پنجاه و سومین میراث ارزشمند ملی ایران در فهرست ماندگار میراث ملی جا خوش کرد.

شهر قديم سيرجان كه در نزديكي قلعه سنگ بوده است نيز مي‌توانست با ميدان امام اصفهان همتايي كند، اما تخريب بناهاي آن ديگر هيچ اثري از آن باقي نگذاشته است. شهري كه حتي به قبرستان‌آن نيز رحم نشد و جستجوي گنج در ميان قبرهاي مردگان، تخريب آن را زودهنگام‌كرد.

برج خاموشي؛ بنايي كه هيچ ردپايي از ميراث فرهنگي در آن مشاهده نمي‌شود

اما سومين مكان تاريخي سيرجان كه مي‌تواند با آتشگاه اصفهان رقابت كند، برج خاموشي است. برجي در روستاي اغرگوييه در 70 كيلومتري سيرجان كه براي آن قدمتي بيش از دو هزار سال برآورد شده است.

مطمئنا اسم اين بنا و نام اين روستا براي خيلي از سيرجاني ها ناآشناست. روستايي كه با وجود زندگي 11 خانوار در آن، هنوز اهالي آن از آب چشمه استفاده مي‌كنند و نه برقي دارند و نه آب آشاميدني تصفيه شده و به علت نبود راه مناسب و عدم اطلاع رسانی‌هاي وجود آن، از چشم توریست‌ها دور مانده است.

محل زندگی زرتشتیان در سیرجان ناشناخته مانده است

در اين روستا كه روزگاري محل سكونت زرتشتيان بوده است قلعه‌اي 50 متري وجود دارد كه محل قرار دادن مردگان آن‌ها نيز بوده است. در اين محل زرتشتيان مردگان خود را به رسم و آيين خود که تا یک قرن پیش مرسوم بوده است، در قلعه اي  قرار می‌دادند؛ عرض دیوارهای سنگی اطراف اين قلعه که بدون ملات چیده شده، تا دو متر مي رسيد و هم اکنون فقط 1 تا 1.5 متر از دیوارهای سنگی آن باقی مانده است.

اين منطقه‌اي است كه هنوز پاي ميراث فرهنگي به آن‌جا باز نشده و شايد حتي توسط آن‌ها شناسايي نشده است!

اين تنها يك مقايسه سطحي بود مبني بر فعال بودن سازمان ميراث فرهنگي در استان‌هاي ديگر و كم‌اهميت بودن ابنيه‌تاريخي در استان كرمان، علاوه بر موارد بالا مي‌توان از آثار تاريخي منحصر به فرد ديگري در سيرجان نام برد، بناهايي كه در دل شهر هستند و آن‌ها هم رو به تخريب هستند.

معتادان و ولگردها تنها گردشگران يخدان‌هاي دوقلو

در قبال ساير گردشگاه‌هاي شهرهاي ديگر، سيرجان نيز صاحب یخدان‌های دوقلويي است كه از دوره قاجار، محلی برای تامین یخ مورد نیاز ساکنان بوده است. یخچال‌هايي كه از خشت خام و ملات گل ساخته شده‌اند. اين ابتكار كويرنشينان یخ مصرفی شهر قدیم سیرجان را تامین می‌کرده است. يخدان‌هايي كه در تاریخ ۱۸ خرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۱۸۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

اين يخدان‌ها جزء آثاري هستند كه هم جنبه گردشگری دارند و هم یک جاذبه طبیعی منحصر به فرد به شمار مي‌روند.

اما تنها ناظران آن، سبزي‌كاراني هستند كه به فاصله‌يك متري از اين يخدان‌ها به كشت و زراعت مي‌پردازند و تنها گردشگران آن معتادان و ولگردهايي مي‌باشند كه با سرنگ‌هاي خود، زخمي عميق بر ميراث تاريخي سيرجان وارد مي‌كنند.

بادگيرهاي چپقي اثري بي‌نظير از معماري سيرجان

معماری سیرجان صاحب یکی از بی نظیرترین نوع بادگیرهای ایرانی به نام بادگیر چپقی است كه باقيمانده‌اي از يک خانه قديمي در شهر سيرجان است.

اين بادگير از آثار دوران پهلوي است که نمادي از تلفيق معماري و صنعت است. بادگيري مشهور با شبکه هاي هندسي منظم که با لوله هاي چپقي‌‌ شكل خود و دهانه‌باز آنها به چهار جهت، هواي تازه را به درون خود برده و باعث خنك كردن قسمت تابستان نشين منزل می شود.

اما براي ديدن اين بادگير كه الهام گرفته شده از دودکش کشتي‌هاي قديمي است بايد در كوچه ايستاد و از راه دور معماري بيروني آن را تماشا كرد.

آثار تاريخي سيرجان بدون ليدر مانده‌اند

این شهر به دلیل قدمتی که دارد، مي‌توانست موزه‌ای از ادوار مختلف تاریخ ایران را زنده نگه ‌دارد مجموعه‌اي که هنوز در بناهای تاريخي نيمه تخريب این شهر انعکاس دارد. اما آثار تاريخي سيرجان بدون ليدر مانده‌اند و در محل ابنيه باستاني، نه گردشگري حضور دارد و نه ليدر و راهنمايي كه مشخصات آن را بيان كند.

سیرجان، مهد معماری و هنر

كلكسيون معماري سيرجان به اين چند اثر ختم نمي‌شود، خانه‌خلعتي، خانه‌شوكت‌خان سعيدي، خانه حاج رشيد، راسته بازارهاي دوقلو، حمام‌ها و كاروانسراهاي قديمي، قلعه ميرزبير در مكي‌آباد، باغ شاپور در پاريز، بادگيرهاي عهد سلاجقه، برج‌ها و آسياب آبي قديمي و زيرزمين‌هاي منحصر به فرد در محمودآباد، عزت‌آباد كه شهر قديم سيرجان نيز محسوب مي‌شده و آب انبارها و ساير آثار ديگر در سيرجان و در روستاهاي آن كه جز خرابه‌اي از آن‌ها، چيز ديگري باقي نمانده است و ما متعجب مانده‌ايم از اين همه توجه ميراث فرهنگي.

پاسخ میراث فرهنگی شنيدني نشد، اما ديدني است

در جستجوي پاسخي از جانب ميراث فرهنگي برآمديم. پاسخي در رابطه با ميزان بودجه‌اختصاصي و نحوه‌تخصيص آن و علت عدم رسيدگي به اين ابنيه، اما نه ميراث فرهنگي سيرجان- كه وجودش در سيرجان، بي‌تاثير است- پاسخ‌گو بود و نه روابط‌عمومي آن در كرمان.

اما در هر صورت، تمركز بر روي يك منطقه از كشور توسط ميراث فرهنگي كار صحيحي نيست و عادلانه نيست اين توزيع ناعادلانه بودجه كه اگر استاني بناي نسبی دارد تمام توجه‌ها و بودجه‌ها را به خود اختصاص دهد و استاني ديگر كه مهد معماري است بودجه‌اي براي ماندگار كردن آثارش نداشته باشد و بناهايش تخريب شوند و آيا ميراث فرهنگي، مسئوليتش را در قبال عنواني كه يدك مي‌كشد، به خوبي انجام مي‌دهد؟ سوالي كه جوابش شنيدني نشد اما ديدني است!