به گزارش خبرنگار مهر، در گاهشمار ایرانی، روز و ماه یک نام ویژه دارد و نام هر یک از ماههای سال نیز در شعار روزهای ماه جای داشت.
در این گاهشمار، به عنوان مثال نخستین روز مهرماه اورمزد، دوم مهرماه بهمن، سوم اردیبهشت و ... بوده است و هر گاه ماه و روز تمام می شوند به یمن این همنامی جشنی برپا می شد که جشن فروردینگان، در روز فروردین و ماه فروردین، خردادگان در روز خرداه در ماه خرداد و مهرگان در روز مهر از جمله آن بوده است.
امروزه با گذشت هزار سال از آن ایام، تنها دوجشن باقی مانده و دیگر جشن ها به فراموشی سپرده شده است که یکی جشن مردگان با پنج روز آخر سال تبری است. این جشن در پیوند با بازگشت درگذشتگان است و مردم به گورستانها می روند و برای مردگان خود و آمرزش و آرامش روان مردگان آنها خوراک و اطعام می دهند.
از دیگر جشنها، تیرماه سیزده شو یا جشن تیرگان است که در سیزدهمین روز ماه تبری برابر با 12 آبان شمسی برگزار می شود.
عزیز عیسی پور مورخ و پژوهشگر از چگونگی پیدایش این جشن و نحوه برگزاری آن می گوید و عنوان می کند: تیرماه سیزده شو از اعیاد باستانی ایرانیان قدیم است و سابقه آن به هزاره دوم پیش از میلاد مسیح می رسد و در حال حاضر تنها در بخش هایی از شمال کشور بویژه در بخش غربی استان مازندران و شرق گیلان برگزار می شود.
وی افزود: تیرماه 13 برگرفته از گاه گالشی و گاهشمار گالشی مردمان این سرزمین است و گاهشمار گالشی نوعی تقویم است که از گاه شمار فرس قدیم می آید.
وی اظهار داشت: در این گاهشمار، تیرماه گالشی با آبانماه خورشیدی متقارن بود، به گونه ای که در آن 12 آبانماه خورشیدی همزمان با روز 13 تیرماه گالشی است.
عیسی پور گفت: در این شب مردم گردهم جمع شده و سپس یک کوزه آب آورده و آن را در مقابل دیدگان مردم قرار می دهند و افراد حاضر اعم از پیرو و جوان و زن و مردم و آنهایی که تمایل دارند از وضعیت آینده خود و یکسال بعد خود باخبر شوند انگشتری خود را به عنوان نشانه درون کوزه آب می اندازند.
این پزوهشگر یادآورشد: در این زمان گروهی از امیری خوانان منطقه نیز به خواندن اشعار امیری و مدح مولی متقیان علی(ع) می پردازند و در همان حال دختری نابالغ انگشتری را یک به یک از درون کوزه آب بیرون آورده و به آن جماعت حاضر نشان می دهد تا صاحب انگشتر را بیاید.
وی یادآورشد: در این شب بازی های بومی و محلی از قبیل شاه و وزیر، لال شوش و گیربله بازی انجام می شود و امیری خوانان همچنان به خواندن اشعار امیری می پردازند.
عیسی پور یادآورشد: ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه خود علت پیدایش تیرماه 13 را دوعلت دانسته است، اول اینکه در گذشته و در دوران یکی از پادشان حاکم بر ایران زمین، مدت زمان طولانی به دلیل نباریدن باران، خشکسالی و قحطی بر مردم حاکم شده بود و مردم در این شب به درگاه خداوند دست به دعا برداشته و دعایشان نیز مستجاب گشته و به همین دلیل این شب را جشن می گیرند.
وی یادآورشد: دوم اینکه در زمان پادشاهی منوچهر شاه بر ایران زمین و حاکمیت افراسیاب بر سرزمین توران، اختلاف بین این دو پادشاه شدت می گیرد به گونه ای افراسیاب به دلیل هوش بالا منوچهر را فریب می دهد و مقرر می شود که مرز ایران زمین تنها با پرتاب نیزه مشخص شود.
این مورخ مازندرانی اظهار داشت: به همین دلیل آرش که فردی متدین و ساکن رویان مازندران بود را حاضر کرد و اور را مامور پرتاب تیر می کند، آرش نیز تیری در چله کمان نهاده و هرچه توان داشت آن را در دستان خود جمع می کند به گونه ای که پس از پرتاب نیزه از هوش رفته و روایت است که پس از پرتاب تیر چشم از جهان فروبست.
وی گفت: قدرت آرش در پرتاب تیر چنان بود که مرز ایران را درنوردید و در توران زمین در شهر مرو بر روی درخت گردویی بر زمین نشست و آنجا را مرز ایران و با توران تعیین کردند.
راز برگزاری جشن تابستانه در پاییز
چگونگی جابجایی زمان برگزاری این جشن از تیرماه به آبان ماه را باید در چگونگی تنظیم گاه شمار تبری جست، در گاه شمار تبری و دیگر گاهشمارهای نظیر دیلمی، سنگسری، ارمنستانی و ... شش ساعت باقیمانده آخر هر سال به شمارش نیامده است تا پس از چهار سال 24 ساعت مطابق با یکروز به گاهشمار اضافه شود.
در این گاهشمار، هماند سال کبیسه و با گذشت 120 سال به آنجا می رسد که یکماه به گاهشمارهای که از باستان به یادگار آمده است افزوده می شود و سال 13 ماهه بدست می آمد.
از این رو اصطلاح " الهی 120 ساله شوی " از همان روزگاز رواج یافته است و در ایران از زمانهای کهن مهرماه جشن مختص بخود و بانامی ویژه خود داشت، جشن مهرماه با نام آن شناخته می شد، از این جشن های دوازده گانه، تنها دو جشن کماکان برگزار می شود و از میان دو جشن تنها جشن تیرماه سیزده شو در استان مازندران رواج داشته است.
نظر شما