ریشه یابی ناامنی در مرزهای شرقی/ استراتژی امنیت در سیستان و بلوچستان

به گزارش خبرنگار مهر، ترور بسیاری از افراد طی چند ساله گذشته که به ویژه در جنوب سیستان و بلوچستان متاثر از فعاليت جريان هاي تند مذهبي خارج مرزها صورت گرفته و همچنین تمايلات استقلال طلبي و زیاده خواهی برخی از جریان ها تنها یکی از عوامل ایجاد تشنج در سیستان و بلوچستان  است.

استاندار و معادله مجهول امنیت

از آنجا که بسیاری از جریان های مذهبی و طایفه های استان، تکیه بر اقوام و رویکرد بومی گرایی را یکی از راه های ایجاد امنیت و کمک به رشد و توسعه استان می دانند با روی کار آمدن دولت یازدهم، استاندار سیستان و بلوچستان این استراتژی را در دستور کار خود قرار داد اما درعمل این استراتژی نه تنها به مهار ناامنی کمک نکرد بلکه اتفاقات و ترورهای اخیر به کشیدن خط بطلان بر روی این استراتژی منجر شد.

علی اوسط هاشمی که به منظور برقراری امنیت در یک سال گذشته سعی کرده است تا به ویژه در مناطق جنوبی استان از افراد بومی و مورد توافق برخی از جریان های مذهبی در انتخاب فرمانداران اقدام کند و نظر برخی اقوام و جریانات مذهبی را به خود جلب کند اما وقوع حوادث اخیر سراوان و عملیات تروریستی بر علیه شهروندان معادلات بیشتری در برقراری امنیت در پیش روی وی گشوده است.

گروگان گرفتن 5 مرزبان در هفدهم اسفندماه سال گذشته نخستین معادله امنیتی بود که همزمان با انتصاب اوسط هاشمی در پیش روی وی گشوده شد. هر چند حل این معادله در زمانی کوتاه رقم خورد اما استفاده وی از نیروهای محلی برای آزاد سازی گروگان ها تا امروز مورد انتقاد بسیاری از افراد سیاسی قرار دارد.

هاشمی که با عزل ت16 فرماندار طی یکسال گذشته و انتصاب فرمانداران بلوچ در منطقه جنوب استان و همچنین اعطای بیش از ده ها امان نامه تلاش کرد حاشیه امنی برای مردم استان در دوران استانداری خود ایجاد کند اما وقوع حوادث اخیر در سراوان و ترور برخی از کارمندان دولت در ابتدای سال جاری به وی گوشزد کرد که ریشه ناامنی ها فراتر از انتصاب و اعطای پست به افراد مورد وثوق برخی جریان های سیاسی و مذهبی است.

بسیاری از صاحبنظران عدم تجربه کافی بسیاری از فرمانداران را یکی از دلایل عدم توفیق استاندار در تبیین این استراتژی به منظور ایجاد امنیت در استان می دانند زیرا برخی از افراد بکار گرفته شده به عنوان فرماندار و رییس شورای تامین تجربه کافی را نداشته اند.

تکیه بر اقوام و بومی گرایی خالی از تجربه تنها با هدف جلب رضایت اقوام موجب شد تا استاندار سیستان و بلوچستان طی یک سال گذشته به اهداف خود در راستای تامین امنیت مطلوب دست پیدا نکند.

به گفته بسیاری از صاحبنظران در حالی که کشور ما تجربه  8 سال جنگ با عراق را در کوله بار خود دارد لذا برای اداره این استان متاثر از شرارت، بکارگیری و استفاده از تجارب این افراد کار ساز بوده و به طور حتم برخورد و یا مقابله با تعدادی اشرار برای نظامی چون جمهوری اسلامی ایران کار دشواری نیست.

به گفته بسیاری از صاحبنظران باید این موضوع را مورد توجه قرار داد که آیا ترکیب و چینش مدیریت امنیتی استان توان پاسخگویی به فعالیت های معاندان نظام را دارا است و یا تنها براساس تکیه بر جلب رضایت اقوام و گروه های مذهبی شکل گرفته است.

شهادت یک معلم در شهرستان سرباز در بیست و ششم فروردین ماه سال جاری  و به دنبال آن ترور محمدرضا صیادی کارشناس ثبت احوال همین شهرستان درست به فاصله یک ماه بعد پرونده های بیشتری را پیش روی استاندار سیستان و بلوچستان گشود.

موج ترور ها در سیستان و بلوچستان موجب شد تا مردم زاهدان در مراسم تشییع پیکر شهید صیادی استاندار را درخیابان مورد استیضاح قرار دهند.

سیستان و بلوچستان مستعد ناامنی است

نماینده مردم ایرانشهر در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه استان سیستان و بلوچستان به دلیل ضعف در اقتصاد حاکم و همچنین بی ثباتی در کشورهای همسایه مستعد ناامنی است اظهار داشت: وقتی آمار عدم اشتغال و بیکاری در استان بالا و مراودات تجاری سالم پایین است و ظرفیت هایی که در کشور وجود دارد به سمت ایجاد اشتغال در منطقه پیش نرفته است لذا نمی توان وضعیت مطلوبی را برای این استان طلب کرد.

محمد سعید اربابی در گفتگو با مهر بیان داشت: عدم تقویت بازارچه های مرزی و سرگردانی مراودات تجاری ایران و پاکستان، زمینه بروز اتفاقاتی از این دست و همچنین فعالیت های باند های قاچاق را بیشتر می کند لذا باید بعد نظامی و امنیتی را در کنار ابعاد اقتصادی مد نظر قرار داد و آن را تقویت کرد.

وی با بیان اینکه رابطه اقتصادی منطقه بر امنیت آن سایه می‌اندازد، اظهار داشت: باید تدابیری اندییشیده شود تا همزمان هم مسائل امنیتی، نظامی و انتظامی در منطقه دنبال شود و هم رفاه و آسایش مردم منطقه و مرزداران ارتقا یابد.

وی همچنین ضعف دولت پاکستان در نظارت بر مرز های خود را یکی دیگر از مهمترین عوامل ناامنی در مرز های شرقی عنوان کرد و ادامه داد: نباید نشست و امیدوار بود تا پاکستان کاری برای امنیت و آرامش این منطقه انجام دهد.

عضو مجمع نمایندگان استان سیستان و بلوچستان دولت پاکستان بر بخش غربی خود هیچ نظارتی ندارد و ضعف آن باعث شده برخی نیروهای معاند در آن منطقه استقرار پیدا کرده و مشکلاتی را در مناطق مرزی سیستان و بلوچستان به وجود آورند.

سوء استفاده تروریست ها از سوء معیشت مردم

نماینده مردم زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه درصد بسیاری از مشکلات کنونی در بحث تامین امنیت مرزهای کشور به موضوع مشکلات معیشتی  برمی گردد افزود: این موضوع به وسیله ای برای سوء استفاده دشمنان تبدیل شده است.

سید باقر حسینی در گفتگو با مهر بیان داشت: تروریست ها و سرویس های اطلاعاتی دشمن از ضعف معیشت مردم سوء استفاده کرده و و اقدام به جذب آن ها می‌کنند و طی فرایندی این افراد را شستشوی مغزی می‌دهند و تبدیل به تروریست های خطرناک و خشنی می‌کنند که دست به عملیات انتحاری می‌زنند.

عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس خاطر نشان کرد: متاسفانه نبود اشتغال در منطقه منجر به جذب برخی از افراد در گروه های مافیایی از جمله  موادمخدر شده به گونه‌ای که دربرخی موارد این افراد ممکن است تنها برای کسب 200 هزار تومان اقدام به قاچاق مواد مخدر کنند که این خود به ناامنی در استان دامن می زند.

حسینی با تاکید برتقویت و راه اندازی بازارچه های مرزی و کمک به معیشت مرزنشینان و افراد ساکن در مرزهای شرقی نیز گفت: یکی از راهکارهای اساسی برای پیشگیری از جذب افراد به باند های تبهکاری کمک به معیشت مردم است.

وی در خصوص طرح انسداد مرزها نیز بیان داشت: در منطقه سیستان در شمال استان به دلیل وجود دیوار امنیتی  فعالیت باندهای مافیایی بسیار سخت شده است اما با توجه به اینکه در جنوب استان و در منطقه بلوچستان تا حدودی به بحث انسداد مرزها کم‌ توجهی شده لذا گاهی شاهد ناامنی در آن منطقه هستیم.

وی با تاکید بر تسریع انسداد مرز ها به عنوان یکی از موثرین اقدامات برای جلوگیری از ورود اشرار بیان داشت: انسداد فیزیکی مرزها در نقاطی مانند سراوان که مناطق صعب العبور دارد امری مشکل بوده و از طرفی دولت های مختلف در پاکستان وجود دارد که باعث شده تا این کشور در 300 کیلومتر از مرزهای با ایران هیچگونه نیرویی نداشته باشد به همین دلیل است که اشرار و تروریست ها می توانند به راحتی  از مرزها عبور کنند.

عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در کنار موارد مطروحه نباید از این موضوع غافل شد که سرویس های جاسوسی و اطلاعاتی استکبار در حاشیه مرزهای استان فعال است و برای ضربه زدن به نظام و رخنه به وحدت مردم با اجیر کردن عده ای از افراد فریب خورده دست به جنایت برای ناامن نشان دادن کشور دارند.

ریشه های داخلی ناامنی

عدم وجود اشتغال مناسب، سطح پايين رفاه و فرهنگ، تعارض هاي فرهنگي و قومي و مذهبي، وجود برخي جريان هاي مرکز گريز، فعاليت جريان هاي تند مذهبي متاثر از خارج مرزها، عدم مديريت صحيح، نبود کنترل کامل بر مناطق مرزي در مرز های شرقی از جمله دلایلی است که بر ناامنی در سیستان و بلوچستان دامن زده است.

خويشاوندي برخي بلوچ هاي ايراني با بلوچ هاي پاکستان و اخذ تابعيت پاکستان همزمان با تابعيت ايراني، فعاليت کم بازارچه هاي مرزي، مشارکت در شغل هاي کاذب يا غير قانوني، جذب شدن به باندهاي قاچاق مواد مخدر و شرارت، عدم رفاه اقتصادي و اجتماعي مناسب در منطقه و توسعه نيافتگي و عدم کنترل و انسداد کامل مرزها همگی از عواملی است که ریشه دراتفاقات تروریستی دارد.

بیکاری و عدم توسعه یافتگی از مهمترین دلایلی است که بسیاری از جوانان و خانواده های فاقد سواد و شغل را بر آن داشته است تا برای امرار معاش به مشاغل کاذب از جمله قاچاق سوخت، قاچاق انسان، مواد مخدر و یا خرید و فروش کالاهایی غیر مجاز که از آن سوی مرز به این استان وارد می شود روی بیاورند.

فعاليت حاميان راديکاليسم اسلامي با گرايش هاي تند نزديک به جريان سلفي و وهابيت که عامل تشديد فرقه گرايي مذهبي است و همچنین روحیه استقلال طلبی و ناسیونالیسم بومی که تنها منافع را در دایره قوم و قبیله خود جستجو می کند از جمله موانع  سد راه توسعه استان است.

اختلافات سياسي ناشي از قوميت گرايي، قدرت طلبي جناح ها، تمايلات واگرايانه و وجود سلاح فراوان در میان قبایل و طوایف که تسلیح را بخشی از هویت و اقتدار خود دانسته و از سلاح به عنوان ناموس خود یاد می کنند از جمله مشکلاتی است که به ایجاد ناامنی های در منطقه دامن زده است.

به دلیل رواج زندگی عشیره ای و طایفه ای بسیاری از افراد به محض ایجاد اختلاف با برداشتن سلاح و مجازات یکدیگر با گلوله سعی در مجازات یکدیگر می گیرند که متاسفانه این موضوع علاوه بر ایجاد فضای نامنی تاکنون به فرار بسیاری از سرمایه ها منجر شده است.

ريشه ناامني در خارج مرز ها
گذشته از مسائل داخلی و سهم خواهی های بی حد مرز جریان های مختلف دراستان بسیاری از عوامل ناامني در سیستان و بلوچستان متاثر از وضعیت مرزهاي شرقی و تاثیرات نامطلوب همسایگان است که تاکنون تدبیر شایسته ای از طرف دولتمردان برای حل آن در نظر گرفته نشده است.

متاسفانه تمایل دولت پاکستان به همکاري بيشتر با آمريکا، ناتواني سرويس اطلاعاتي این کشوردر مقابله با اشرار مرزي، وجود برخي عوامل حمايت کننده از اشرار ضد ايراني در سرويس امنيتي پاکستان، عدم حاکميت دولت مرکزي بر برخي از مناطق ايالتي از جمله برخي مناطق هم مرز با ايران، حضور ماموران اطلاعاتي کشورهاي غربي نظير آمريکا و انگليس در منطقه از جمله عواملی است که منشا آن در آنسوی مرز ها است و به ایجاد ناامنی در منطقه کمک می کند.

 فعاليت باندهاي شرور اعم از اشرار سياسي معاند يا مجرمان و اعضاي باندهاي جرائم سازمان يافته و قاچاق مواد مخدر در مناطق مرزي، عدم همکاري جدي در استرداد مجرمان فراري به پاکستان، اختلاط جمعيت دو سوي مرز با يکديگر و آسيب هاي فراوان ناشي از اين حالت نظير ايجاد زمينه هاي تجزيه طلبي قومي، بيکاري و محروميت شديد اقتصادي در بلوچستان پاکستان که مولد جرائم زيادي در ايران است همگی از مشکلاتی است که با ناامنی ها و شرارت در سیستان و بلوچستان گره خورده است.

 فعاليت حاميان راديکاليسم اسلامي با گرايش هاي تند نزديک به جريان سلفي و وهابيت که عامل تشديد فرقه گرايي مذهبي است، قاچاق انسان، سلاح و مهمات، کالا و سوخت، فعاليت گسترده باندهاي قاچاق مواد مخدر، افزايش حمايت آمريکا و قدرت هاي خارجي از تمايلات واگرايانه در درون اقوام ايرانی و پاکستانی، نفوذ و سرمايه گذاري برخي کشورها در مناطق ايالتي پاکستان مثل عربستان و امارات نیز از فاکتور هایی است که نمی توان در ایجاد نامنی در مرز های شرقی نادیده گرفت.

وجود جمعيت بالاي بيکار در افغانستان و مهاجرت مداوم آنها به ايران براي کار، تشديد توليد مواد مخدر در افغانستان و افزايش قاچاق آن به سمت ايران، عدم حاکميت دولت مرکزي بر مناطق همجوار با مرزهاي ايران و استفاده افغانستان از آب هيرمند به بهانه خشکسالي براي فشار به ايران و وجود مثلث طلایی در همجواری مرز های شرقی از دلایل بی ثباتی و شرارت های متعدد در مرز های شرقی است.

فقر فرهنگي و اقتصادي مردم مرزنشين آن سوی مرزو نفوذ باندهاي فرصت طلب و سودجو در ميان آنها از عوامل عمده ناامني و بروز حوادث مختلف مرزي از قبيل تجاوزات زميني، درگيري مسلحانه با اشرار و قاچاقچيان، راهزني و سرقت هاي مسلحانه، آدم ربايي و ترددهاي غير قانوني در مرز است.

دولت در زمینه مبارزه با تروریست ها تساهل و تسامح می کند

نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی در همین زمینه معتقد است دولت در زمینه مبارزه با تروریست‌های شرق کشور تساهل و تسامح می‌کند.

حسینعلی شهریاری در گفتگو با مهر بیان داشت: چندین بار به دولت تذکر داده‌ایم که از پاکستان مجوز تعقیب تروریست‌ها در خاک پاکستان و بمباران مواضع آنها را بگیرد که متأسفانه گوشی بدهکاراین قضیه نیست.

وی اظهار داشت: دراصل این وظیفه دستگاه‌های امنیتی و نظامی است که این قضیه را پیگیری کنند ولی ما در هر زمانی که توانستیم از دولت درخواست کردیم در ارتباط با دولت پاکستان مجوز دنباله‌گیری و بمباران مواضع این تروریست‌ها را به نهادهای نظامی ما بدهد ولی دولت متأسفانه جدیتی در این کار ندارد.

وی اظهار داشت: متاسفانه وقوع اتفاقات تروریستی در استان موجب فرار سرمایه ها می شود و این موضوع خود به افزایش آمار بیکاری و ناهنجاری های اجتماعی دامن می زند.

استراتژی فرصت محور

تفکر در مورد امنيت ملي و امنيت داخلي کشور بدون توجه به امنيت مرزها غير ممکن است به خصوص براي کشوری چون ايران که داراي تنوع مرزها و تعدد همسايگان و تداخل هاي قومي و فرهنگي با کشورهاي پيراموني هستند موضوع مديريت و کنترل مرزها مسئله اي بسيار حياتي و استراتژيک محسوب مي شود.

استراتژی که تاکنون در مرزهای شرقی مد نظر دولتمردان بوده است استراتژي تهديد محور بوده است و توجه به تهديدها در مقابل فرصت ها در رابطه با مرزها پر رنگ تر بوده است.

در اين استراتژي چارچوب کنترل و مديريت مرز در قالب شيوه هاي نظامي و امنيتي شکل گرفته و نيروهاي نظامي و انتظامي، مجري و متولي سياست ها و راهکارها در اداره مرزها و کنترل آنها بوده اند اما در استراتژي فرصت محور که بر خلاف استراتژي تهدید محور، اولويت و توجه اصلي را بر مديريت مطلوب مرزها معطوف می کند و تلاش می کند زمينه هاي خلق فرصت ها در همه بخش هاي فرهنگي، اقتصادي، سياسي فراهم شود از جمله نکاتی است که تاکنون مورد غفلت واقع شده است.

بر اساس اين تفکر، قرار گرفتن مرزها در حصار امنيتي و انتظامي و کنترل هاي شديد نظامي موجب از بين رفتن فرصت ها و نابودي امکانات و ظرفيت هاي بالقوه و بالفعل منطقه مي شود که در نتيجه شاهد يک سيکل معيوب توسعه نيافتگي و فقر در مناطق مرزي خواهيم بود.

لذا برای دستیابی به امنیت باید با بکارگیری استراتژي تلفيقي تمام جنبه هاي تهديد و فرصت را در مديريت مرز به طور همزمان در نظر گرفت و به عبارتی سياست هاي مقابله اي و اقدامات عمرانی و توسعه مناطق مرزي باید همزمان دنبال شوند.

.......................

گزارش: بابک رحیمیان