به گزارش خبرنگار مهر، هنر عروسك گرداني هنري است كه قدمت هزاران ساله دارد و از قرن پنجم می توان ریشه های نمایش خیمه شب بازی یا عروسک بازی را در ایران مشاهده کرد.
خیمه شب بازی یکی از گونه های نمایش عروسکی است که به طور معمول نمایش های عروسکی را به دو عنوان "سایه بازی" و "خیمه شب بازی" از هم جدا می کنند.
در "سایه بازی" داستان با حرکات چند عروسک در برابر یک منبع نور و ایجاد سایه های آنها بر پرده آغاز می شود اما در "خیمه شب بازی" تماشاگر مستقیماً عروسک هایی را می بیند که تحرک، رنگ و بعد دارند و یک عروسک گردان آنها را حرکت می دهد.
نام های زیادی برای نمایش های عروسکی شنیده ایم که "خیال بازی"، "بازی خیال"، "شب بازی"، "پرده بازی"، "لعبت" از آن دست است اما امروزه به گفته محمد اسدی نژاد یکی از هنرمندان مشهدی و میراث دار هنر خیمه شب بازی، این هر در سایه تکنولوژی و وسایل ارتباطات جمعی رو به فراموشی است.
هنرمندانی که در سیاهی گم شدند
محمد اسدی نژاد هنرمند و محقق هنرهای نمایشی و فرزند کوچک ماشااله اسدی نژاد عروسک ساز و هنرمند فقید نمایش های سیاه بازی و خیمه شب بازی مشهد از جمله وارثان نمایش خیمه شب بازی است.
وی درباره پدرش که سال ها در این حرفه و در محله کوهسنگی مشهد به این هنر اشتغال داشته است می گوید: پدرم عاشق خنداندن مردم و خدمت به فرهنگ مملکتش بود اما در طول فعالیت هنری اش به دلیل عدم حمایت مجبور بود در پارک هـا و مکان هـای تفریحی اجرای برنامه داشته باشد و در دنیایی که خود برای خود به وجود آورده زندگی کند.
وی در گفتگو با مهر بیان داشت: باید قبول کرد جایگاهش آنجا نبود و باید از او حمایت می شد تا هنرجو تربیت کند و امروز حسرت نداشتن پدرم و از بین رفتن هنرش را نخوریم .
این هنرمند جوان ادامه داد: پدرم بزرگی از بزرگان نمایش هـای ایرانی بود که مغفول ماند و در گمنامی بدرود حیات گفت و در روزهـای آخر عمرش او را سوار بر ویلچر به پارک کوهسنگی بردم جایی که روزگاری صدهـا دیده را به روی سن به روی خودش معطوف می کرد و او به مغازه هـایی که روزگاری غوغا بپا می کرد ساعت ها خیره می شد.
این مغازه ها سال های دور تماشاخانه ای بود، تماشاخانه کوهسنگی، تماشاخانه ای که خودش بنیانگذارش بود و شاید پدرم در حـالی که اشک از گونه هـایش جاری می شد خاطرات سال هـای دور هنرنمایش را مرور می کرد ولی دیگر قدرت تکلم نداشت که خاطراتش را برایمان بازگو کند!
وی گفت: پدرم ۶۳ سال به فرهنگ و هنـر این مرز و بوم خدمت کرد ولی یک بار از او تجلیل نشد و پاسداشتی گرفته نشد و چشمانمان به در دوخته شده بود چرا که یک بار مسئولین در طول بیماری پدرم به دیدنش نیامدند و امروز مسئولین فرهنگ و هنر این مرزو بوم سال هاست کسی را که خنده ساز مردم بود نشناختند .
هنر ابزاری است برای برانگیختن احساس
محمد اسدی نژاد در خصوص دیدگاهش از هنر و هنرمند بیان می کند: هنر ابزاری است برای برانگیختن احساس و به فکر فرو بردن مخاطب و هنرمند فردی ست به مانند بقیه انسان ها اما سعی می کند تا تخته پرشی باشد برای مردم و فرهنگ مملکتش ولی هنرمند واقعی که خالصانه کار کند خیلی کم است.
وی در باره چگونگی ایجاد تفاهم بین هنر سنتی و مدرن می گوید: باید به هنرهـای سنتی به نگاه امروز نگاه کرد و آنها را بروز کرد و نمایش هـای سنتی اعم از تعزیه، نقالی و سیاه بازی می تواند امروز از جایگاه خوبی برخوردار باشد.
وی افزود: البته به همت آقای فتحعلی بیگی و مریم نعمت طاووسی هنر نقالی و تعزیه ما ایرانیان جهانی شد و نمایش شادی آور در سال ۷۲ توسط حسن عظیمی به کشورهـای اروپایی رفت و در جشنواره پاریس مقام آورد.
وی درباره وضعیت هنرهای نمایشی در سایر کشورها و ملت ها افزود: در کشورهـای دیگر تئاترهـای آیینی با استقبال چشمگیری برگزار می شود مثلا عروسک خیمه شب بازی دکتر پانچ که ریشه اش به قرن ها پیش در انگلیس باز می گردد هـر ساله با شکوه تر از سال ها قبل اجرا می شود و جمعیت کثیری را به صندلی هـا میخکوب می کند اما متأسفانه در ایران نمایش های سنتی در حال فراموشی ا ست.
اسدی نژاد درباره هنرهای فراموش شده امروز اظهار کرد: بعضی از هنرهـا هستند که متأسفانه نه ثبت شد و نه به شخصی آموزش داده شد و بعضی از آنها را می شود دوباره احیا کرد و این امر مستلزم حمایت است که ابتدا آنها را معرفی کرد و سپس به اجرا در آورد.
نمایش ایرانی در مشهد شناخته شده نیست
وی همچنین از بها ندادن به هنر و فراموشی هنرمندان قدیمی گله کرده و عنوان می کند: هنرهـای نمایشی این روزهـا حال و روزخوبی ندارد.
نمایش هـای کچلک بازی، اسحاق چه، خم بازی و توره در حال حاضر منسوخ شده است و بسیاری از هنرمندان امروز نمایش نه می دانند چه داشتیم و نه می دانند چه بزرگانی جاده خاکی هنر نمایش شهرمان آسفالت کرده اند .
این محقق و پژوهشگر درباره افراد فراموش شده در هنرهای نمایشی اذعان می کند: متأسفانه نمایش ایرانی در شهر مشهد شناخته شده نیست و هنرمندان این نوع نمایش هـا سال هاست که فراموش شده اند.
وی می گوید: مثلا اصغر دیمه، محمد جوینده قدیمی ترین سیاه ایران که اکنون ۸۴ سال سن دارد، کهنه کارترین سیرک باز کشور استاد محمد رضا مدبری، احمد حلوی که از شخصیت های برجسته ی تئاتر این شهر بوده است یا محمد شاهرودی بازیگر دهه ی ۲۰ تئاتر و گوینده ی قصه های یک هزار و یکشب رادیو ایران جز افرادی هستند که برای هنر این مملکت زحمت کشیده و پای هنر پیر شدند.
اسدی نژاد اضافه می کند: ما در ایران حسن لوئیان را داریم که اکنون ۹۰ سال سن دارد و می تواند به نمایش هـای عروسکی پر و بال دهد و بسیاری از هنرمندان قدیمی هستند که در گرد پیری رو صورتشان نشسته ولی من و شما از انها بی خبریم و انها که روزگاری با زور و پنجه قدرت و نیرو وارد میادین هنری شدند الان صاحب تجربه هستند و بسیاری از مشکلات را می توانند با زبان و کلام شان حل کنند .
فرزند کوچک ما اشالله اسدی نژاد در مورد اینکه آیا هنرهای جدید مثل سینما و تلویزیون تاثیر منفی در عقب گرد هنرهای سنتی داشته است بیان می کند: آمدن حریفان بزرگی مثل سینما و تلویزیون وضعیت را عوض کرد.
وی گفت: گرچه پیشرفت خوبی بود ولی باید زیر ساخت هـایی فراهم میشد تا تئاتر سنتی عقب نماند زیرا مردم با نمایش هـای سنتی بیگانه اند وهمین امر باعث شده هنرمندان جوان تـر نیز رغبتی برای ادامه ی هنرهـای نمایشی ایرانی نداشته باشند و امروز باید این گونه نمایش هـا به دل مردم برود و در میادین پر تردد شهر اجرا شود تا مردم ببینند و علاقه مند شوند.
وی گفت: باید برنامه ای در خصوص نمایش ایرانی از تلویزیون پخش شود تا مردم ببینند تئاتر اصیل ایران، نمایش شادی آور، صندوق بازی، نقالی، پرده خوانی و نمایش سوگواره چیست.
این نویسنده در انتها با تشکر از پیشکسوتانی از قبیل داریوش مودبیان، سعید تشکری، خاندان انصافی، محمد ابراهیـمیان و داوود فتحعلی بیگی تصریح کرد: امیدوارم به اینکه نمایش هـای کهن ایرانی احیا شود و به عصر طلایی خود بازگردد و هیچ هنرمندی در گمنامی از صحنه ی زندگی خارج نشود.
وی ادامه داد: سینما جایی برای جولان دادن سایر هنرهای نمایشی نگذاشته است و در حالی که تئاتر به سختی نفس می کشد هنرهای نمایشی، خیمه شب بازی و سیاه بازی در حال نا بودی و مرگ است و چه خوب است که با کمی توجه به برخی هنرهای اصیل آنها را مجددا احیا کنیم و یا حداقل کاری که می توانیم بکنیم زنده نگه داشتن یاد هنرمندان این عرصه است تا به فراموش نشدن آنها کمک کنیم.
........................................
گفتگو: نسیم سهیلی
نظر شما