این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، سکونتگاه های گسترده ای که با شتاب و اغلب در حاشیه شهرهای بزرگ کشور و به صورت خود انگیخته، بدون مجوز رسمی و بدون برنامه ریزی تشکیل می شوند مشکلات بسیاری با حجم، سرعت و تنوع بی سابقه ای را برای خود و شهرهای مجاور به وجود می آورد.
در مورد پیامدهای زیانبار و تهدیدات آتی پدیده حاشیه نشینی حرف های زیادی زده شده و پژوهش های زیادی صورت گرفته و ادبیات تحقیق آن متنوع و گسترده است. اما آنچه که خبرنگار مهر در این گزارش به آن پرداخته است، رابطه بین بروز معضلات وجرایم اجتماعی و پدیده یا واقعیت اجتماعی حاشیه نشینی است و اینکه چه رابطه ای بین این دو وجود داشته و برای پیشگیری از بروز آن چه راهکارهایی در نظر گرفته شده است؟
گفته می شود، طی دوران معاصر گسترش بی رویه شهرها، رشد جمعیت شهرنشین و افزایش تضاد و نابرابری های اجتماعی موجب انحرافات و كجروی های اجتماعی و حاشیه نشینی شده است اما در همه دوران های تاریخی میزان و نوع رفتارهای هنجار شکنانه گروه های اجتماعی ثابت و به یک اندازه نبوده و از سوی دیگر نیز مناطق و محلات شهری از نظر پراکندگی جغرافیایی آسیب های اجتماعی، چهره ای یکدست از خود نشان نداده و گرایش به انحرافات اجتماعی وجود دارد.
هم چنین تحقیقاتی نیز در رابطه با افزایش جرم زایی و حاشیه نشینی صورت گرفته که در آن حاشیه نشینی، بیکاری و بروز جرم به عنوان پیامدهای یکدیگر معرفی شده اند.
عواملی چون بیكاری، فقر، نداشتن مسكن استاندارد، قرارگرفتن در انزوای اجتماعی، عدم تعلق خاطر و وابستگی به ارزش ها در مناطق حاشیه نشین کرمانشاه باعث بروز ناهنجاری های اجتماعی و گسترش آسیب های شهری در مناطق حاشیه نشین شده است و می توان گفت مناطق حاشیه نشین علاوه بر ایجادچهره و سیمای نامناسبی از شهر زمینه های گسترش بزهکاری و بروز جرایم اجتماعی را فراهم کرده اند.
بنابر مطالعات و تحقیقات انجام شده انجام شده در مورد ارتباط حاشیه نشینی و جرم دو دیدگاه در این رابطه مطرح است که اولین دیدگاه بر عوامل اجتماعی کلان و دیگری بر عوامل فردی در بروز جرم تاکید دارد.
دیدگاه فردی بروز جرم را محصول رفتارهای انحرافی تک تک افراد می داند اما در دیدگاه کلان اجتماعی نقش جامعه و محیط نیز در بروز ناهنجاری ها و معضلات اجتماعی مورد تاکید قرار دارد و در آن اعتقاد بر این وجود دارد که ارتکاب به جرم با وضعیت اقتصادی و اجتماعی محیط زندگی مرتبط است.
رابطه معنا داری بین فقر حاشیه نشینان و بروز جرم آنها وجود دارد
در این دیگاه محرومیت یکی از عوامل جرم زا معرفی شده که فرد برای تامین معیشت خود دست به ارتکاب جرم می زند و آن را نوعی روش برای کسب معیشت خود می داند. البته در مواردی نیز وجود فقر مطلق با بروز جرایم خشن تایید شده است و فردی که دچار فقر مطلق بوده دچار ناکامی هایی است که آن را از طریق خشونت های جسمی و فیزیکی ابراز می کند وبنابراین تحقیقات رابطه معنا داری بین فقر حاشیه نشینان و بروز جرم وجود دارد.
البته دیگاه دیگری نیز در این مورد وجود دارد و بنابر آن فرد حاشیه نشین در فقر مطلق به سر نبرده و دچار فقر نسبی است اما در قیاس خود با سایرین بیش از او از منابع و امکانات بهره‌مندند که باعث ایجاد حس تنفر در او می شود و این تفکر زمانی که فرد توزیع نابرابر منابع را دور از عدالت ببیند تشدید و منجر به بروز جرم می شود. البته این دیگاه صرفا نمی تواند در نگاه حاشیه نشینان وجود داشته باشد و می تواند به هریک از آحاد جامعه که وضعیت خود را نسبت به سایرین نامناسب می بیند ایجاد شود.
فشار از دیگر نظریات در خصوص بروز جرم در افراد وخصوصا حاشیه نشینان است که رابرت اگنیو، عوامل آن را شكست در رسیدن به اهداف ارزشمند مثبت، فقدان انگیزه های ارزشمند مثبت، وجود انگیزه های منفی، دانسته که منجر به بروز جرم نیز خواهد شد.
حاشیه نشینی با بروز جرم رابطه‌ای مستقیم دارد
جانشین فرمانده انتظامی استان کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص رابطه حاشیه نشینی با بروز جرم در مناطق حاشیه نشین کرمانشاه گفت: با توجه به اینکه حاشیه نشینی اغلب نشات گرفته از فقر، تشدید نرخ مهاجرت روستایی – شهری و... است شاهد بروز اشتغال غیر رسمی و انگلی در این مناطق هستیم که می تواند زمینه ساز بروز جرم باشد.
درصد بالایی از پرونده‌های قضایی مربوط به مناطق حاشیه نشین است
سرهنگ کیومرث عزیزی افزود: اکثریت افراد ساکن در این مناطق سواد و درآمد پایینی داشته و نرخ بیکاری و تراکم جمعیت نیز در این مناطق بسیار بالاست و تقدیر گرایی حاکم است که با جمع بندی موارد ذکر شده ، درصد بالایی از پرونده های قضایی از همین مناطق حاشیه نشین تشکیل می‌شود.
وی تصریح کرد: متاسفانه میزان کودکان کار، میزان انحرافات و جرم در مناطق حاشیه نشین بسیار بالا بوده و چهره نامناسبی را از این نقاط ترسیم کرده است.
جانشین فرمانده ناجا استان کرمانشاه با تاکید بر اینکه مطالعات نشان می دهد که حاشیه نشینی با جرم رابطه مستقیم دارد گفت: تنوع، تجمل و اختلاف فاحش و چشمگیر طبقات اجتماعی ساکن شهرهای بزرگ، هم‌چنین گرانی و سنگینی هزینه های جاری زندگی باعث می شود تا مهاجران غیرمتخصص که اغلب ساکنان حاشیه شهرها و خصوصا حاشیه کرمانشاه هستند و درآمد آنها کفاف خرجشان را نمی دهد برای برآوردن نیازهای خود دست به هرکاری ولو غیرقانونی بزنند.
جرایمی که بیشترین فراوانی را در مناطق حاشیه نشین کرمانشاه دارند
عزیزی در پاسخ به سوال خبرنگار مهر، مبنی بر اینکه چه جرایمی بیشترین فراوانی را در مناطق حاشیه نشین کرمانشاه دارد، گفت: در چنین مناطقی انحرافات اجتماعی به سرعت رشد می کند و جرایمی چون نزاع دسته جمعی، قتل عمد، سرقت و اختفای اموال مسروقه، خرید و فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی، اخاذی و تهدید برای کسب مال دیگران، خشنونت های جنسی، تخریب محیط های شهری، استفاده غیرمجاز از شبکه های توزیع آب، برق، گاز و... و تخلفات صنفی ای چون ایجاد مغازه وکارگاه های مختلف فاقد مجوز قانونی و هم‌چنین معضلاتی چون خودکشی رخ می‌دهد و بیشترین فراوانی را در مناطق حاشیه ای دارند.
وی تصریح کرد: چون ساکنان این مناطق معمولا مهاجران روستاها و ایل ها هستند که در یک محل و نزدیک به هم زندگی می کنند ممکن است درگیری های جزیی ای نیز داشته باشد که بین دو نفر صورت گیرد اما در اینچنین درگیری هایی و به علت جانبداری این افراد از یکدیگر، حتی به دنبال یک دعوای کودکان، ممکن است شاهد یک نزاع دسته جمعی شدید باشیم که معمولا منجر به کشته و زخمی شدن عده ای از منازعه کنندگان نیز شود.
اختفای اموال مسروقه در حاشیه ها، توزیع مواد مخدر و تولید و فروش مشروبات الکلی
جانشین فرمانده ناجا استان کرمانشاه، با بیان اینکه متن شهرها آماج مجرمانه مطلوبی برای سرقت حاشیه نشین ها است افزود: هم‌چنین محلات حاشیه ای بهترین مکان برای مخفی کردن اموال ناشی از سرقت است و از آنجایی که در این محله ها کنترل پلیسی و انتظامی محدود است، این محلات تبدیل به محلی امن و سرپناهی مناسب برای مجرمان می شود.
سرهنگ عزیزی، توزیع مواد مخدر در این مناطق را سهل الوصول دانست و گفت: دلیل این اتفاق احساس امنیتی است که توزیع کنندگان این مواد در مناطق حاشیه نشین دارند .
وی افزود: در این مناطق برخی از جوانان بیکار و حتی نوجوانان، به شغل خرید و فروش مواد مخدر مبادرت ورزیده و یا مکان و وسایل مورد استفاده از آن را در اختیار متقاضیان قرار می دهند و از راه کسب درآمد می کنند.
جانشین فرماندهی انتظامی استان از ساخت مشروبات الکلی در مناطق حاشیه نشین و خصوصا حاشیه کرمانشاه خبرداد و گفت: توزیع این مشروبات در مناطق داخل شهری و یا همان مناطق صورت می گیرد.
اخاذی و تهدید برای گرفتن مال دیگران، خشونت جنسی، تخریب محیط های شهری و آمار بالای خودکشی
وی اخاذی و تهدید برای گرفتن مال دیگران را از دیگر جرایمی برشمرد که با استفاده از چاقو و ابزارهای مشابه دیگر بیشتر توسط جوانان رایج است و تصریح کرد: مجرمان اغلب در کلان شهرها و مناطق حاشیه ای چون نقاط حاشیه نشین کرمانشاه ارتکاب جرم دارند.
عزیزی افزود: اغلب مجرمان این جرم که حاشیه نشین بوده به صورت گروهی دست به ارتکاب این جرم می زنند تا درصد موفقیت آنها بالاتر رفته و چنانچه با مقاومت شخص قربانی روبرو شوند آن سد را بشکنند و ترس خود آنها نیز در چنین شرایطی برای ارتکاب جرم از بین می رود.
وی به خشونت های جنسی به عنوان دیگر جرم رایج در مناطق حاشیه ای اشاره و تصریح کرد: باندهایی مانند کرکس و باغ انار و افرادی چون خفاش شب و محمد بیجه ساکنان مناطق حاشیه ای بوده اند که به دلیل نبود امکانات و بالا رفتن سن ازدواج و عدم فراهم بودن شرایط برای ازدواج اقدام به تشکیل باندهایی کرده اند تا بتوانند به این نیاز درونی و محرومیت های خود در این رابطه پاسخ دهند.
جانشین فرمانده انتظامی استان کرمانشاه حاشیه نشینی را از عوارض جامعه مدرن دانست که به این شکل تشدید می شود و گفت: با وجود این معضل، افراد جامعه حریم خود را در معرض دستبرد دیگران می بینند. در واقع فردی که در منطقه حاشیه ای زندگی می کند، زیبایی های موجود در شهر را مال خود نمی داند و درصدد تخریب آن بر می آید.
عزیزی در خصوص آمار بالای خودکشی در مناطق حاشیه ای نیز گفت: این موضوع از دیگر معضلاتی است که گریبانگیر کلان شهرهایی چون کرمانشاه و مناطق حاشیه ای آن است و مطالعات نشان می دهد تراکم جمعیتی بالا در خانواده ها و محله ها، تحصیلات و مهارت های شغلی اندک و شیوع بیماری های جسمی و روانی هم سو با کم اطلاعی از مسائل و موضوعات بهداشتی و سلامتی باعث تداوم زندگی حاشیه نشیننی، معضلات آن و همزیستی دائمی با خطرات آن می شود که زمینه مناشبی را برای اقدام به خودکشی به وجود می آورد.
وی یادآور شد: استفاده غیرمجاز از شبکه های توزیع آب، برق، گاز و... و ارتکاب به تخلفات صنفی چون وجود مغازه و کارگاه های مختلف فاقد مجوز از دیگر صدمات حاشیه نشینی به کلان شهرهایی چون کرمانشاه است که از نظر اقتصادی نیز ضررهای زیادی را متوجه کلان شهرکرمانشاه می کند.
سرهنگ عزیزی گفت: با توجه به بروز جرایم چون جرایم مذکور در مناطق حاشیه ای کرمانشاه، ناجای استان همواره طرح پاکسازی مناطق آلوده را در دستور خود داشته و هر چند وقت یک بار اقدام به این کار و خصوصا در مناطق حاشیه ای شهر کرمانشاه می کند که طی آن درصد بالایی از متخلفان نیز دستگیر می‌شوند.
نمی توان تمام حاشیه نشین ها را افراد مجرم و یا درگیر با معضلات اجتماعی دانست
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد و استادجامعه شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه در خصوص رابطه بروز جرایم و معضلاتی چون تکدی گری، اعتیاد و... با پدیده یا واقعیت اجتماعی حاشیه نشینی در کرمانشاه به خبرنگار مهر، گفت: آنچه که در مورد حاشیه نشینی مهم است این بوده که به نقاط قوت و فرصت های موجود در این سکونتگاه ها چه از سوی مسئولین و چه در تحقیق های انجام شده، توجه نشده است و به عنوان یک پدیده منفی معرفی شده و یا این مناطق را صرفا مناطق جرم زا معرفی کرده اند و گفته می شود آمار جرایم در این مناطق زیاد است. مشاغلی که در این مناطق شکل می گیرد مشاغلی نامناسب و یا حداقل غیررسمی است.
علیرضا قاسمی افزود: متاسفانه در بررسی و تحقیق در خصوص این مناطق بیشتر اشکال فوق مورد توجه قرار گرفته و به عنوان یک درد از این پدیده اجتماعی یاد شده اما درمانی برای آن مد نظر قرار نگرفته است.
وی ادامه داد: اغلب حاشیه نشینان کرمانشاه به علت نداشتن توان اقتصادی کافی، آلونک نشین، کپر نشین و... بوده و سکونتگاه ها با مصالحی غیر متعارف ساخته شده که سیمای نامناسب به چهره مناطق حاشیه نشین داده است، شاید این ساختار متفاوت با محلات شهری یکی از علل مرتبط شدن این مناطق با جرم باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه تصریح کرد: چون در این محیط خدمات رسانی به رونق زندگی و اقتصادی نمی انجامد پس اینجا یک چرخه ای از اجتماع و موج فقیرنشین به وجود می‌آید که تکرار می شود و به نوعی فقر مزمن در این محلات منجر می شود که خود نیز زمینه بروز جرم است.
سوداگران با حمایت از حاشیه نشینان، آنها را سرباز خود می کنند
وی گفت: با توجه به فقر حاشیه نشینان و فضای حاشیه نشینی یک عده سو استفاده کن و سوداگر هم در این بین به وجود آمده و سعی دارند از شرایط نامناسب موجود به نفع خود استفاده کنند که این اتفاق از طریق فروش قولنامه، مصالح و حمایت های غیرقانونی شرایطی را برای حاشیه نشینان فراهم می کنند که حاشیه نشینان نیز برای تامین نیازهای خود به سمت این افراد گرایش یافته و خود زمینه ای برای بروز برخی جرایم می شود.
قاسمی به برخی ویژگی های حاشیه نشینان نیز اشاره کرد و گفت: اغلب این افراد پیشینه روستایی دارند و از روستاها مهاجرت کرده و فرهنگ شهرنشینی را نمی دانند و به امید داشتن شرایط بهتر به شهرها مهاجرت کرده اند اما چون توان اقتصادی ملحق شدن به شهر را ندارند به این مناطق پناه آورده و در آن سکنی می گزینند.
حاشیه نشینان کرمانشاه وضعیت مناسب تری نسبت به کشور و حتی دنیا دارند
این استاد جامع شناسی، در قیاس حاشیه نشینان استان کرمانشاه با دنیا و حتی سایر نقاط کشور گفت: حاشیه نشینان استان کرمانشاه به طور میانگین از وضعیت مناسب‌تری نسبت به حاشیه نشینان کشورهای جنوبی و در حال توسعه هستند.
وی تصریح کرد: برای مثال حاشیه نشینان در هند، برزیل و کشورهای دیگری چون آرژانتین در گوشه خیابان ها سکنی دارند اما حاشیه نشینان استان کرمانشاه حداقل در کنار شهر با مصالحی ابتدایی سکونتگاهی ساخته اند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه افزود: هم‌اکنون در شهرهای چون تهران حاشیه نشینان در مناطقی چون حلبی آباد و در سکونتگاه های از جنس کپر، چادر و .. سر می کنند اما حاشیه نشینان استان کرمانشاه نسبت به سایر نقاط کشور و دنیا از وضعیت بهتری برخوردارند اما اختلاف این مناطق با دیگر نواحی مجاورش در شهر باعث شده این نقاط به عنوان حاشیه ها معرفی شوند.
وی تصریح کرد: اختلاف این حاشیه ها با مناطق رسمی شهری در استان کرمانشاه آنقدر زیاد است که آبستن نارضایتی حاد شده، اما در مجموع محیط حاشیه نشینی در شان و کرامت انسانی مردم این مناطق نیست.
قاسمی در خصوص ادبیات به وجود آمده از حاشیه نشینی که ارتباط مستقیمی بین معضلات، جرایم و.. با پدیده حاشیه نشینی ایجاد می کند نیز گفت: متاسفانه بعضا دیده می شود که مجرمان حرفه ای به دلیل نداشتن اشتغال، مهارت آنچنانی و زمینه های دیگر فقر در این مناطق از آنان سو استفاده کرده و از بین این مردم سربازگیری می کنند و در جرایم و معضلاتی چون تکدی گری آنان را به کار می گیرند.
این استاد جامعه شناسی ، ضعف حمایت های رسمی را عامل جذب آنان به حمایت های غیررسمی عنوان کرد و گفت: چون این افراد حمایت رسمی نمی شوند به سمت استفاده از حمایت های غیررسمی می روند و حتی همدیگر را نیز حمایت می کنند که به این صورت سرنوشت همه آنها مانند هم می شود.
فرد حاشیه نشین برای حفاظت از خود در مقابل باندها، جذب آنها می شود
وی تصریح کرد: هم‌چنین با توجه به اینکه رویارویی با ساختار قدرت غیرقانونی باندها اساسا در توان فردی افراد حاشیه نشین نیست و در نتیجه ممکن است در زیر مجموعه این باندها قرار گرفته تا خود را از خطر آنها حفظ کنند.
قاسمی به توان ها و تهدیدات برآمده از اجتماعات غیر رسمی تحت عنوان حاشیه نشینی اشاره کرد و گفت: نتایج مطالعات مختلف نشان می دهد که اغلب مردم ساکن در این مناطق یک رضایت نسبی دارند.
وی تصریح کرد: اغلب مردم این مناطق پیشینه روستایی دارند و به شهر مهاجرت کرده اند و از این آمدن به شهر راضی بوده و در نقاط ارزان قیمتی چون حاشیه شهرها موفق به اسکان شده اند بنابراین امید دارند که روزی وضعیتشان بهتر شده و به متن شهر بروند و حاضر به بازگشت به روستا نیستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه افزود: به نوعی زندگی در حاشیه شهر اینها را امیدوار به مرکز نشینی می کند و آنها معتقدند که حاشیه آنها را از انزوایی که در مبدا یا همان روستای محل زندگی در آن قرار داشتن درآورده است. بنابراین از حضور در این مناطق احساس نارضایتی ندارند و آن را مقصد نهایی نمی دانند.
وی افزود: البته نمونه هایی نیز به آنها معرفی شده که از مناطق حاشیه نشین وضعیت بهتری پیدا کرده و به مناطق مرکزی شهر نقل مکان کرده اند که این اخبار نیز آنها را به استقرار در این مناطق امیدوارتر کرده ومانع ازبازگشتشان به روستاها می شود و شاید این امید به نقل مکان از مناطق حاشیه به مرکز شهر زمینه ای برای گرایش آنان به سمت جرم وارتقا توان اقتصادیشان باشد.
استفاده از ظرفیت حاشیه نشینان برای مقابله با این پدیده
استاد جامع شناسی دانشگاه رازی تصریح کرد: در شرایط کنونی کشور و استان کرمانشاه باید یک بستر بازنگری در دیدگاه‌های فوق و در بسیاری از این تصورات و ذهنیات که در بین مردم، کارشناسان و مسئولان بوده ایجاد شود که اسکان غیررسمی نه تنها به عنوان مشکل بلکه باید به عنوان بخشی از راه حل تامین مسکن اقشار کم درآمد شهری مورد توجه قرار گیرد.
قاسمی تصریح کرد: این شکل اسکان و سکونت نه پدیده گذرا و در حال نابودی است و نه کالبدی غیرقابل بهسازی و نه محتوای بزهکارانه دارد، بلکه قابلیت ها و توان های نهفته ای دارند که می توان در برنامه ریزی و چاره جویی مشکلات از آنها استفاده کرد.
این دکتری جامع شناسی، گفت: باید یک نگاه متفاوت به این مسئله داشت و در بعد کلان هم وقتی به حاشیه نشینی نگاه می شود، شکل گیری شیوه شهر نشینی ناپایداری در درون یا مجاور شهرها که با سیمایی ناخوشایند و خارج از فضاهای رسمی و برنامه ریزی شده تجلی پیدا می کند.
وی گفت: پتانسیل های مثبتی که در نقاط حاشیه نشینی برای برنامه ریزان می توان در نظر گرفت، نیروی انسانی جوان و فراوان موجود در این مناطق بوده قابل ذکر است که اگر بتوان با دانش و مهارت لازم آنها را به سرمایه انسانی و اجتماعی تبدیل کرد که در مقابل تعارضات قانونی شکل منفی به خود نگیرند و چنانچه بستر سازی در این زمینه انجام شود می توان از مشارکت آنان استفاده کرد.
قاسمی افزود: جمعیت جوان موجود در این مناطق یک ظرفیت در آنجا بوده که آمادگی یادگیری داشته و می توان به آنان مهارت آموخت که وارد جامعه اصلی شده و مشارکت اجتماعی داشته باشند.
وی ادامه داد: با توجه به خانه های ارزان قیمتی که توسط حاشیه نشینان ساخته می شود یا تامین آب آشامیدنی آنها، خدمات درمانی و خدمات حمل و نقل و... اینکه هزینه های زیادی را در مقایسه با ساکنان مناطق مرکزی شهر برای دولت به وجود نیاورده و توقعات بالایی هم ندارند می توان به نکات مثبتی رسید که می تواند در بهبود وضعیت آنها کمک کند.
رهیافت های برون رفت از معضل حاشیه نشینی
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد کرمانشاه، در خصوص راهکارهای رفع این پدیده یا واقعیت اجتماعی نیز گفت: در این خصوص چهار رهیافت یا رویکرد طی مطالعات، نگاه‌ها و جمع بندی های مختلف از نظریات کارشناسانه مطرح شده است که از جمله این رهیافت ها، رویکرد "پیشنهاد ریشه کنی پدیده حاشیه نشینی" مطرح است که نگرشی محافظه کارانه دارد.
وی رویکرد دیگر را، رها کردن پدیده حاشیه نشینی با نگرش لیبرال عنوان کرد و گفت: رویکرد دیگر نیز معتقد است که پدیده حاشیه نشینی را باید ریشه ای حل کرد و این رویکرد نگرش رادیکال را در پس خود دارد.
قاسمی رویکرد چهارم را اصلاح پدیده حاشیه نشینی با نگرش اصلاح طلبانه عنوان کرد.
این استاد جامع شناسی دانشگاه رازی در توضیح رویکرد اول یعنی ریشه کنی پدیده حاشیه نشینی تصریح کرد: در این رویکرد بحث بر سر این است که چاره ای جز تخریب و راه اندازی بلدوزرها برای حفظ امنیت شهر وجود ندارد که این رهیافت صورت مسئله را پاک می کند و چه بسا نقاطی از شهر کرمانشاه این اتفاق صورت گرفت و نتیجه مد نظر حاصل نشد.
وی افزود: این رهیافت نه تنها امیدی به حاشیه نشینان نمی دهد بلکه انگیزه مقابله و اغتشاش هم ایجاد می کند. البته مواردی در رابطه با این رهیافت اتفاق افتاده و کسانی که به این نگرش معتقد بودند آن را اجرایی کردند و نتیجه مورد نظر حاصل نشد.
قاسمی در تصریح رهیافت دوم نیز گفت: رهیافت دوم، رهیافتی است که در آن به کشورهای توسعه یافته توجه شده است که در این کشورها که با پدیده حاشیه نشینی روبرو بودند با این اعتقاد که به مرور این مشکل حل شده و فضای شهری بهبود می یابد حاشیه نشینان را رها کرده و به حال خود گذاشته اند.
وی افزود: با توجه به اینکه ساختار و ویژگی ما با کشورهای توسعه یافته متفاوت است رهیافت دوم از نظر ارزش های انسانی قابل قبول نیست که به میلیون ها نفر بی توجهی شود و به امید اینکه مسئله خود به خود حل خواهد شد و این افراد دهها سال به حال خود رها شوند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد کرمانشاه، تفکر افراد معتقد به رهیافت سوم را که رادیکالی هستند، تفکری تند دانست که قوانین بازی را نپذیرفته و ساختارهای اساسی و کلان درست شود و معتقدند که تا نظام کلان اصلاح نشود نظام های خرد قابل اصلاح نیستند و آنها حتی حاشیه نشین ها را بستر جنبش های اجتماعی می دانند و آنها نیز مانند رهیافت دوم مسئله را رها کرده اند تا سازو کارهای ناعادلانه جامعه از بین رود.
ضرورت توانمندسازی حاشیه نشین ها
وی تاکید کرد: رهیافت چهارم به ضرورت برقراری عدالت اجتماعی و تعادل منطقه ای توجه می کند و در آن تامین مسکن همگانی، کاهش مهاجرت های ناشی از مشکلات موجود در مناطق و....را دیده و یک توسعه پایدار و همه جانبه را مد نظر دارند .
قاسمی افزود: در این رهیافت برنامه هایی برای حل مسئله در کوتاه مدت،میان مدت و بلند مدت از طریق قبول واقعیت آن در نظر گرفته شده و در این زمینه کوشش می شود.
وی تصریح کرد: در این رهیافت به تحولات تدریجی در سطوح خرد توجه می شود و در آن گفته می شود که راه حل های ساختاری نباید به قیمت غفلت و رنج موجود در این اجتماعات تمام شود و نباید این افراد فراموش شوند.
این جامع شناس کرمانشاهی گفت: در رهیافت چهارم بیشتر بر توانمند سازی حاشیه نشینان توجه شده است و سیاستی که به عنوان مناسب ترین راه حل در این رهیافت پیش گرفته می شود همین بحث توانمندسازی است که این راهبرد همان مصداق آموزش ماهیگری و توربافی به جای ماهی دادن به تهی دستان و حاشیه نشینان است.
وی افزود: این راهبرد می خواهد پدیده حاشیه نشینی به نحوی مدیریت شود که بر پایه قانون مداری، شفافیت، پاسخگویی و تمامی سرمایه های انسانی، اجتماعی و مالی اشان به مشارکت گرفته شود.
قاسمی ادامه داد: این رهیافت سعی در توانمندی آنان بر پایه نیرو وتوانایی آنان دارد که خود آنها نیز از سرمایه ها و امکاناتی که برایشان فراهم می شود به نحو بهتری استفاده کنند.
استاد دانشگاه رازی کرمانشاه تصریح کرد: این راهکارها نگاه ها و سیاست هایی است که در قبال حاشیه نشینی از قرن ۱۹ تاکنون در کشورهای مختلف به کار گرفته شده است و ممکن است هر دولتی یکی از این سیاست ها را برای برخورد با این پدیده مد نظر قرار دهد اما برای کشور و شهرکرمانشاه سیاست توانمندسازی یک سیاست مناسب است و برای اجرای آن باید زمینه سازی برای تشکیل نهادهای محلی و کمک به ظرفیت سازی در آنها برای مشارکت در تصدی امور صورت گیرد.
وی به رسمیت شناختن حق سکونت و تامین مسکن برای همه و برقراری حمایت قانونی را از فاکتورهای تحقق رهیافت چهارم دانست و گفت: وقتی نهادهای محلی و مردمی ومحلی با مدیریت و کمک دولت در این مناطق ایجاد شود که ظرفیت سازی شود و حق سکونت آنها به رسمیت شناخته شده و مورد حمایت قانونی نیز قرار گیرند یک امنیت خاطر برای ساکنان این محلات به وجود می آید که خود عامل پیشگیرانه ای برای گرایش به سمت جرم است.
قاسمی تاکید کرد: اگر خود آنها نیز مشارکت کرده و قدم هایی بردارند و از سوی دیگر نیز مجریان نیز اقداماتی را انجام دهند، به تدریج شاهد بهبود فضای زندگی آنان خواهیم بود و احساس تعلق می‌کنند و تعلق خاطری به شهر پیدا کرده و از اینکه شهروند درجه دو به حساب آمده ناراحت نیستند و این نگاه به مرور کم رنگ شده و شرایط برای زندگی انسانی تری در آنها ایجاد می شود.
این جامع شناس کرمانشاهی در پایان گفت: در مجموع می توان با تغییر نگرش و روش مدیریت و برنامه ریزی شهری، دستیابی به راه حل های اساسی با حداقل بار برای دولت ممکن است و آنهم در راستای ساختن جامعه ای سالم و پایدار، نه تنها در ظاهر و کالبد بلکه در باطن و کارکرد امکان پذیر است و به نوعی باید از ظرفیت خود حاشیه نشینان برای اصلاح امور آنان بهره گرفت.
------------------------------------
گزارش از : طیبه قدمی
نظر شما