خبرگزاری مهر- گروه سیاست- مدتی پس از تصویب جمع بندی مذاکرات هسته ای (برجام) در شورای امنیت بود که سخنگوی دبیرکل سازمان ملل از درخواست ۱+۵ برای ۱۵ ساله شدن دوره اجرای قطعنامه خبر داد. فرهان حق در نشستی خبری با اعلام دریافت نامه درخواست ۱+۵ و اتحادیه اروپا گفت: «این درخواست در چند روز آینده بررسی خواهد شد.»
اولین بار وندی شرمن معاون وزیر خارجه بود که از تصمیم سیاسی اعضای دائم شورای امنیت برای تمدید ۵ ساله دوره اجرای قطعنامه خبر داد. این درحالی است که قطعنامه شورای امنیت دوشنبه ۲۹ تیرماه با رای قطع اعضای دائم و غیر دائم شورای امنیت برای مدت ۱۰ سال به تصویب رسید و این اولین دبه امریکایی ها بعد از تصویب قطعنامه بود.
عراقچی: تمدید ۵ ساله بی اعتبار است
اما عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده در واکنش به این تناقض گویی طرف غربی و در توضیح زمان خارج شدن پرونده هسته ای ایران از شورای امنیت سازمان ملل گفت که «یک نقشه راه وجود دارد که بر اساس آن، در روزی که توافق اجرایی شود، تحریم‌ها لغو می‌شود (حدود چهار تا ۶ ماه دیگر) و قدم بعدی پنج سال آینده است که محدودیت‌های تسلیحاتی لغو خواهد شد و بعد از ۱۰ سال به طور کامل قطعنامه لغو خواهد شد.»
عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده با اشاره به علاقه امریکایی‌ها برای ادامه نظارت شورای امنیت بعد از ۱۰ سال، گفت: «این جزو خواسته‌های امریکایی‌هاست. اگر بتوانند با دیگر اعضا در این خصوص به توافق برسند ـ که بعید می‌دانم ـ یک امر کاملاً علیحده است، اما آنچه که در قطعنامه شورای امنیت آمده، موضوع بعد از ۱۰ سال خاتمه یافته است. اما در عالم سیاست هر چیزی امکانپذیر است.»
وی در عین حال این درخواست امریکا را بی اعتبار دانست و تاکید کرد: «طول دوره اجرای قطعنامه ۱۰ ساله است، اینکه اعلام شده بعد از ۱۰ سال اینها قصد دارند قطعنامه جدید دیگری را ارائه دهند و بخواهند موضوع بازگشت پذیری برای چند سال دیگر تمدید شود، این خواسته ای است که ابراز کردند، اما از نظر ما هیچ اعتباری ندارد.»
واکنش مجلس شورای اسلامی
این تناقض گویی و بدعهدی های امریکا اعتراض نمایندگان مجلس شورای اسلامی را هم برانگیخت. در هفته گذشته که محمد جواد ظریف و علی اکبر صالحی برای ارائه گزارشی درباره توافق هسته ای به مجلس شورای اسلامی رفته بودند علی لاریجانی رئیس مجلس در واکنش به دبه امریکایی ها خطاب به وزیر امور خارجه گفت: «در برجام و قطعنامه سازمان ملل، زمان خاتمه تحریم‌ها ۱۰ سال عنوان شده است اما نماینده امریکا اظهار داشته که می‌خواهیم ۵ سال دیگر به این زمان اضافه کنیم تا راهی برای بازگشت‌پذیری تحریم‌ها باشد. این حتما یک تخلف و تناقض است و مجلس حتما قبول ندارد که آنان خارج از چارچوب برجام در این زمینه همچین دعوی داشته باشند. شما در این زمینه توضیح دهید.»
توضیحات ظریف و صالحی
ظریف نیز در پاسخ به اعتراض لاریجانی گفت: «ما به این حرف هایی که زده شده به شدت اعتراض کردیم و حتما هم پیگیری خواهیم کرد. این اظهارات ارزشی ندارد. قعطنامه کاملا صریح است و در پایان ۱۰ سال نظارت شورای امنیت بر موضوع هسته ای ایران خاتمه پیدا خواهد کرد.»
واکنش به رجزخوانی امریکا بعداز توافق
همچنین آیت الله صدیقی خطیب جمعه تهران با اشاره به رجزخوانی امریکایی ها بعد از توافق گفت: «بعد از توافق صحبت های نامربوطی را مقامات امریکایی از صدر تا ذیلشان به زبان آوردند. گفتند «ما ملت ایران را تسلیم کردیم، ما آنان را از دستیابی به سلاح اتمی باز داشتیم.»
خطیب جمعه تهران تاکید کرد: شورای عالی امنیت ملی که امروز از جانب مجلس شورای اسلامی عهده دار این امانت است، باید در متن دقت کنند و تا کار از کار نگذشته است نگرانی هایی که بعضی از صاحب نظران منصف در مورد آن دارند را چاره جویی و مقاومت لازم را در فرصت بعدی اعمال کند.
نیاز اوباما و کری به رای کنگره
حشمت الله فلاحت پیشه در گفتگو با مهر در تحلیل رفتار امریکایی ها پس از توافق می گوید: «رفتار امریکایی ها پیش از اعلام توافق متفاوت است با زمان بعد از اعلام توافق. تا دو ماه دیگر که ساز و کار اجرای برجام در کنگره امریکا تصویب شود، شاهد اینگونه موضع گیری مقامات امریکایی یا باصطلاح دبه کردن آنان خواهیم بود؛ لذا معتقدم هنوز کار تمام نشده و تا روز اعلام توافق، رایزنی ها و جنگ سرد ادامه دارد.»
وی با بیان اینکه تا تصویب برجام روی سخن اوباما و جان کری کنگره امریکاست، ادامه داد: «آنها می خواهند به کنگره این پیغام را برسانند که دشمنی امریکا با ایران پایان نیافته و سیاست تهدید و محدودسازی ایران، در زمینه های مختلف ادامه دارد و حتی توافق هسته ای هم نوعی محدودسازی جمهوری اسلامی است.»
فلاحت پیشه تاکید کرد: «جان کری و اوباما به رای کنگره نیاز دارند تا آنچه که در وین صورت گرفته، تبدیل به یک قانون در امریکا شود تا بعد از آن این قانون به ابزاری در دست دموکرات ها تبدیل شود که هم استفاده انتخاباتی و هم استفاده راهبردی از آن ببرند.»
دومین «دبه»
اما دبه امریکایی ها تنها در مورد زمان اجرای قطعنامه نبود. سخنگوی کاخ سفید نیز ساعاتی پس از تصویب قطعنامه هفتم در نشستی خبری بر بی اثر بودن قطعنامه شورای امنیت بر ادامه تحریم هایی که از طرف امریکا علیه ایران وضع شده است تاکید کرد. جاش ارنست در آن نسشت خبری گفت: «کنگره ۹۰ روز فرصت بررسی و تصویب قطعنامه شورای امنیت را دارد اما این قطعنامه تأثیری بر تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران ندارد.»
ابهامات توافق
آنچه که باید مورد توجه قرار بگیرد آن است که آیا برجام یا قطعنامه شورای امنیت ضمانت های لازم را برای اجرایی شدن مفاد توافق از جمله زمان پایان قطعنامه و رفع تحریم ها، دارد یا خیر؟
فلاحت پیشه با بیان اینکه دو مکانیزم عمده که در جمع بندی آمده است تا حدی با خطوط قرمز در تلاقی است، توضیخ داد: «سرنوشت این تلاقی را رفتار ایران و ۱+۵ مشخص می کند.»
وی گفت: «زمان بندی اعلام شده در برجام مبهم و حتی به صورت باز است، یعنی قابل تمدید است؛ دیگر آن که مکانیزم ماشه که در بند ۱۱ و ۱۲ قطعنامه طراحی شده باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد؛ اما نوع رفتار ایران می تواند این دو مکانیزم را با کندی یا عدم توفیق مواجه کند.»
این کارشناس مسائل بین المللی با بیان اینکه در طول ده سال آینده آن چیزی که در مناسبات ایران و ۱+۵ حاکم خواهد بود، قدرت است، تاکید کرد: «لبخند دیپلماسی خوب است اما به شرطی که همراه با شمشیر غلاف شده باشد و این شمشیر غلاف شده شاخص های قدرت ایران است که در کل روند مذاکره حفظ شد و باید در روند توافق و اجرا هم باید حفظ شود.»
بند «ماشه»
اما بند «ماشه» چیست؟ براساس بند ۱۲ که به بند ماشه یا بازگشت پذیری معروف است، همه تحریم های ایران تقریبا به طور خودکار قابل برگشت خواهد بود که ارائه دهنده این پیش نویس جنجالی امریکاست.
اگر یکی از اعضای ۱+۵ شکایت کند که ایران تعهدات خود را به طور کامل نقض کرده است شورای امنیت این موضوع را بررسی خواهد کرد و اگر شورای امنیت قطعنامه جدیدی را در مورد تداوم لغو قطعنامه های قبلی نتواند به تصویب برساند، پس از ۳۰ روز از تاریخ شکایت آن عضو، تمامی قطعنامه های لغو شده مجددا اجرایی خواهد شد.
مکانیزم بازگشت خودکار تحریم ها
مکانیزم سه لایه حل اختلاف که برگشت پذیری تحریم ها در آن دیده شده است بدین شرح است:
- ورود کارگروه لغو تحریم ها
- ارجاع موضوع به کمیسیون مشترک پس از ۳۰ روز
- بررسی حدود یک ماه در کمیسیون یا در سطح وزیران
- توقف در اجرای تعهد به نشانه اعتراض
- اعلام شورای امنیت
- رای گیری در شورای امنیت درباره تداوم لغو تحریم ها
- بازگشت پذیری خودکار قطعنامه های سابق
مکانیزم حل اختلاف بدین ترتیب است که در لایه اول دولت ایران یا یکی از اعضای ۱+۵ اختلاف را به کمیسیون مشترک ارجاع می دهد و کمیسیون ۳۰ روز وقت خواهد داشت که به این اختلاف رسیدگی کند. اگر مشکل حل نشد، در ۱۵ روز دوم طرفی که شکایت کرده است می تواند به وزرای خارجه یا هیات مشورتی سه نفره ای که در قطعنامه پیش بینی شده است، موضوع را ارجاع دهد. اگر باز مشکل حل نشد و مورد اختلافی باقی ماند، در مرحله بعد کمیسیون رای غیر الزام‌‌آور هیات مشورتی را طی ۵ روز بررسی می کند و اگر طرف شاکی هنوز بر ادعای خود یعنی نقض توافق مصر باشد می تواند این مسئله حل نشده را دلیلی برای عدم اجرای تعهداتش درنظر بگیرد. سپس این عضو شاکی باید گزارشی از نقض توافق (بطور مثال؛ تخلف ایران از اجرای توافق) را به شورای امنیت ارائه کند. البته عضو شاکی باید به همراه این گزارش، گزارشی از تلاش های توام با حسن نیت خود را نیز برای اجرای توافق ارائه کند و در پایان شورای امنیت قطعنامه ای دایر بر تداوم رفع تحریم ها را به رای خواهد گذاشت که اگر این قطعنامه رای نیاورد تحریم های گذشته علیه ایران بطور خودکار باز می گردد.
اتکا به قدرت برای تقابل با زورگویی های طرف مقابل
قطعا نهایی و اجرایی شدن توافق هسته ای آزمونی است برای تغییر رفتار امریکا و برخی کشورهای غربی که همواره در صدد ضربه زدن به جمهوری اسلامی و جلوگیری از پیشرفت و اعتلای آن بوده اند.
استقبال از توافق در کشور نه به خاطر اعتماد و امید به غرب بلکه به خاطر اعتماد به تیم مذاکره‌کننده هسته ای بود که با قدرت در جهادی دیپلماتیک از حقوق حقه ملت ایران در برابر زیاده خواهی های استکبار دفاع کردند. اما همان گونه که رهبر معظم انقلاب نیز بیان داشتند ما خود را برای مبارزه با استکبار آماده می کنیم چراکه با تنها مولفه ای که می توان جلوی زیاده خواهی ها و زورگویی های قدرت های جهانی ایستاد «قدرت» است.
«دبه» سوم
در ادامه تناقض گویی ها و دبه امریکایی ها بعد از توافق هسته ای، جان کری وزیر امورخارجه امریکا نیز طی سخنانی در شورای روابط خارجی آمریکا درباره مفاد «برجام» و جمع بندی مذاکرات هسته‌ای گفت: «هیچ چیزی در این توافق بر اساس و مبتنی بر اعتماد نیست. هیچ چیز. ما ساده لوح نیستیم. اکنون ما این توانایی را خواهیم داشت که منطقه خلیج فارس و اسرائیل را برای به عقب راندن و مقابله با ایران متحد کنیم.»
وزیر امور خارجه امریکا باز هم ادعای تکراری مقامات این کشور را تکرار کرد و گفت: «آنچه ایران را به میز مذاکره آورد، تحریم ها بود و موضوع همیشه رفع تحریم‌ها بوده است.»
واکنش نیروهای مسلح/توسعه ظرفیت های دفاعی در دستور کار
سردار جزایری معاون ستادکل نیروهای مسلح نیز در واکنش به اظهارات اخیر مقامات امریکایی گفته است: «نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران برای صیانت از استقلال و تمامیت ارضی کشور و آرمان ها و ارزش های نظام و ملت از هیچ تلاشی دریغ نخواهند کرد و بدون توجه به رجزخوانی ها و تهدید های قدرت های زورگو و مستکبر و مجامع جهانی وابسته، توسعه ظرفیت های دفاعی خود را در دستور کار دارند.»
رئیس ستاد تبلیغات دفاعی کشور با بیان اینکه عظمت ایران اسلامی مقامات امریکایی را به تناقض گویی و اعلام مواضع ناهماهنگ و متفاوت وادار کرده است و تاکید کرد: «رئیس جمهور ایالات متحده در کمال وقاحت همچنان از تهدید و روی میز بودن گزینه نظامی علیه ایران می گوید در حالی که وزیر خارجه امریکا با صراحت سخن از ناتوانی در حمله نظامی و تسلیم کردن ایرانیان به زبان می راند.»
جواب ظریف به کری
تناقض گویی ها و لاف های مقامات امریکایی واکنش محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان را هم در پی داشت و ظریف در اظهاراتی خطاب به همتای امریکایی خود گفت: «متاسفانه وزیر خارجه امریکا یک بار دیگر از طناب پوسیده «توان امریکا برای استفاده از نیروی نظامی» سخن گفت. آقای کری به خوبی می‌داند که در طول مذاکرات بی‌فایده بودن این تهدیدات تو خالی علیه ملت ایران و مقاومت مردم ایران در برابر این گونه اقدامات را بارها شنیده است. علاوه بر اینکه این حرف‌ها مربوط به قرن گذشته است و امروز مخالف قواعد آمره حقوق بین الملل است، بلکه حتی خود ایشان و دیگر مقامات امریکایی نیز بارها اذعان کرده‌اند که این تهدیدها هیچ تاثیری در اراده مردم ایران نداشته و وضعیت را به ضرر آنها تغییر خواهد داد. لذا بهتر است امریکایی‌ها عادت دیرینه خود را فراموش کنند و زبان تهدید و تحریم علیه این مردم بزرگ را یک بار و برای همیشه کنار بگذارند که بی‌جهت مصداق این مصرع معروف حافظ نشوند که عرض خود می‌بری و زحمت ما می‌داری!»
اعترافات اخیر مقامات امریکا مبنی بر بازبودن حساب های بزرگتر بین ایران و امریکا این موضوع را اثبات می سازد که سیاهه خیانت ها و خباثت های امریکا علیه ملت ایران آنقدر متراکم است که مذاکرات هسته ای نقطه پایانی بر تقابل استکبار با نظام جمهوری اسلامی نبوده و ملت ایران هرگز کارنامه سیاه ایالات متحده علیه خود را فراموش نخواهد کرد و همچنان آمادگی خود را برای ادامه مبارزه با استکبار حفظ خواهد کرد.
گزارش : محبوبه نیاورانی
نظر شما