به گزارش خبرنگار مهر، متن پیش رو پاسخ به دو سوال درباره حضرت زینب(س) و زیارت اربعین است که در ادامه می آید.
آیا حضرت زینب(س) اولین فرد بود که اربعین به کربلا رفتند؟
پاسخ:
در خصوص اربعين و آمدن اسرا به كربلا بايد گفت: شهيد مطهری در اين خصوص كه اهل بيت امام حسين(ع) در روز اربعين به كربلا آمده اند باور دارد كه آن را عقل تایید نمی کند و در منابع دسته اول و معتبر نیامده است. (۱)
برخی دیگر از مورخان هم به طور صریح و هم غیر صریح اين مطلب را انکار نموده‌اند.
شیخ مفید در «مسار الشیعه» آورده است: «روز اربعین، روزی است که اهل بیت امام، از شام به سوی مدینه مراجعت کردند. نیز روزی است که جابر بن عبدالله برای زیارت امام حسین ع وارد کربلا شد». (۲)
شیخ طوسی در «مصباح المتهجّد» (۳ ) و ابن اعثم در الفتوح (۴ ) نیز همین مطلب را ذکر کرده‌اند. میرزا حسین نوری می‌نویسد: «از عبارت شیخ مفید و شیخ طوسی استفاده می‌شود که روز اربعین روزی است که اسرا از شام به مقصد مدینه خارج شدند. نه آن که در آن روز به مدینه رسیدند. » (۵ )
در این میان سید بن طاوس در «لهوف»، اربعین را روز بازگشت اسرا از شام به کربلا ذکر کرده است. ایشان می‌نویسد: «وقتی اسرای کربلا از شام به طرف عراق بازگشتند، به راهنمای کاروان گفتند: ما را به کربلا ببر. بنابراین آن‌ها به محل شهادت امام حسین آمدند. سپس در آن جا به اقامه عزا و گریه و زاری برای اباعبدالله پرداختند ...»(۶ )
ابن نما حلی نیز روز اربعین را روز بازگشت اسرا از شام به کربلا و ملاقات آن‌ها با جابر و عده‌ای از بنی هاشم ذکر کرده است. (۱۰ ) میرزا حسین نوری پس از از نقل قول سید بن طاوس به نقد آن پرداخته است. ( ۷ )
رسول جعفریان می‌نویسد: «شیخ مفید در ارشاد، ابومخنّف در مقتل الحسین، بلاذری در انساب الاشراف، دینوری در اخبار الطوال و أبن سعد در الطبقات الکبری، اشاره‌ای به بازگشت اسرا به کربلا نکرده‌اند».(۸) شیخ عباس قمی هم داستان آمدن اسرای کربلا را در اربعین از شام به کربلا بسیار بعید می‌داند. (۹) محمدابراهیم آیتی (۱۰) و شهید مطهری نیز آمدن اسرای در روز اربعین به کربلا، را انکار کرده‌اند. (۱۱)
امّا در خصوص ورود جابر بن عبدالله انصاری در روز اربعین سال ۶۱ هجری به کربلا، به نظر می‌رسد بین منابع تاریخی چندان اختلافی نباشد. شیخ طوسی می‌نویسد: «روز اربعین روزی است که جابر بن عبدالله انصاری صحابی رسول خدا ص از مدینه برای زیارت قبر امام حسین ع به کربلا آمد. او اولین زائری بود که قبر شریف آن حضرت را زیارت کرد». (۱۲)
مرحوم آیتی می‌نویسد: «جابر بیستم ماه صفر، درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد کربلا شد. سنت زیارت اربعین امام به دست او تأسیس گردید». (۱۳ )
.........................
پی نوشتها:
۱. حماسه حسینی، شهيد مطهري ج ۱، ص ۳۰. ناشر :صدرا
۲. مسار الشيعة (المجموعة)، الشيخ المفيد، ص ۲۶، سال چاپ : ۱۴۰۶، ناشر : مكتب آية الله العظمى المرعشي النجفي - قم
۳ - مصباح المتهجد، الشيخ الطوسي، ص ۷۸۷، چاپ : اول، سال چاپ : ۱۴۱۱ - ۱۹۹۱ م، ناشر : مؤسسة فقه الشيعة - بيروت - لبنان،
۴ . ابن اعثم کوفی، احمد؛ ترجمه محمد بن محمد بن مستوفی هروی، تهران، انتشارات آموزش و انقلاب اسلامی، ۱۳۷۲، ص ۹۱۶.
۵ . النوری، لولو و مرجان، تهران، فراهانی، ۱۳۶۴، ص ۱۵۴.
۸ . اللهوف في قتلى الطفوف، السيد ابن طاووس، ص ۱۱۴، چاپ : اول، سال چاپ : ۱۴۱۷، ناشر : أنوار الهدى - قم - ايران.
۶ . مثير الأحزان، ابن نما الحلي، ص ۸۶، سال چاپ : ۱۳۶۹ - ۱۹۵۰ م، ناشر : المطبعة الحيدرية - النجف الأشرف.
۷ . نوری، پیشین، ص ۱۵۲.
۸ . جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، قم، ص ۲۱۶. ناشر :انصاریان.
۹ . قمی، منتهی الامال، ج ۱، ص ۵۲۵. موسسه انتشارات هجرت، قم، ۱۳۷۸ .
۱۰ . آیتی، بررسی تاریخ عاشورا، ص ۱۳۹. ناشر: کتابخانه صدوق
۱۱ . مطهری، حماسه حسینی، ج ۱، ص ۳۰.
۱۲ . طوسی، پیشین، ص ۷۸۷.
۱۳ . آیتی، پیشین، ص ۲۳۱-۲۳۰.
.....................................
حضرت زینب(س) تا چه مدت در اسارت بود و چه زمانی آزاد شد؟ زندگانی ایشان پس از آزادی چگونه بود؟
پس از حادثه کربلا حضرت زینب(س)، حدود یک سال و شش ماه زندگى کرد. حضرت در کاروان اسیران، همراه دیگر بازماندگان قافله کربلا به کوفه و سپس به شام برده شد. اگر چه رهبرى بازماندگان بر عهده امام سجاد بود، زینب کبرى (س) نیز سرپرستی را برعهده داشت.
سخنرانى قهرمانانه زینب(س) در کوفه، موجب دگرگونی افکار عمومى شد. وى در برابر نعره مستانه عبیدالله بن زیاد، آن گاه که به پیروزیش مى‌نازید و مى‌گفت: "کار خدا را با خاندانت چگونه دیدى!؟ " با شهامت و شجاعت و صف ناپذیرى گفت: جز زیبایى چیزى ندیده‌ام. شهادت براى آنان مقدر شده بود. آنان به سوى قربانگاه خویش رفتند به زودى خداوند آنان و تو را مى‌آورد تا در پیشگاه خویش داورى کند».(۱)
آن گاه که ابن زیاد دستور قتل امام سجاد را صادر کرد، زینب (س) با شهامت تمام، برادر زاده‌اش را در آغوش گرفت و گفت: اگر خواستى او را بکشى مرا هم بکش. به دنبال اعتراض زینب (س)، ابن زیاد از کشتن امام پشیمان شد. (۲)
کاروان آزادگان به دمشق رفت. در شام نیز زینب (س) توانست افکار عمومى را دگرگون نماید. جلسه‌اى یزید به عنوان پیروزى ترتیب داده بود و در حضور بازماندگان واقعه کربلا، سربریدة حسین (ع) را در تشت نهاد و با چوب‌د‌ستى به صورتش مى‌زد، زینب کبرى (س) با سخنرانى خویش غرور یزید را در هم کوفت و او را از کرده خویش پشیمان کرد. سرانجام یزید مجبور شد کاروان را با احترام به مدینه برگرداند.
در مدینه نیز زینب (س)، پیام آور شهیدان، ساکت ننشست. او با فریادش مردم مدینه را بر ضد حکومت یزید شوراند. حاکم مدینه در پى تبعید حضرت زینب (س) برآمد. به نوشته برخى حضرت به شام سفر نمود و در همان جا درگذشت. برخى دیگر گفته‌اند: حضرت به مصر هجرت نمود و در تاریخ پانزدهم رجب سال ۶۲ هجرى درگذشت. (۳)
برخی معتقدند بعد از ورود کاروان اهل بیت(ع) به مدینه، دلیل روشنی نداریم که حضرت زینب از مدینه بیرون رفته باشد، بنابر این در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع دفن شد، اما مکان دفن او در بقیع مشخص نیست، همان طور که شخصیت‌های بزرگ دیگری از اهل بیت(ع) در بقیع مدفون هستند و مکان قبر آنان مشخص نمی‌باشد. (۴)
دربارة مدت اسارت مدت اسارت حضرت زینب و حرکت آنان از شام به مدینه، مرحوم دکتر آیتی بر این باور است که تاریخ حرکت اهل بیت به شام، هنگام رسیدن آنان به دمشق، مدت توقف اسیران در مرکز حکومت یزید، تاریخ حرکت آنان از دمشق به مدینه و هنگام ورود آنان به مدینه، به درستی معلوم نیست. (۵)
برخی نوشته‌اند که سر مطهر امام حسین(ع) روز اوّل صفر به شام رسید و چند روز بعد اسیران وارد شام شدند. (۶) روز هشتم ورود اهل بیت(ع) به شام یزید آنان را احضار کرد و بین ماندن در شام یا رفتن به مدینه آزاد گذاشت، که آنان رفتن به مدینه را انتخاب کردند. (۷)
---------------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
۱ ـ لهوف، ص ۲۱۸؛ مقرم، مقتل الحسین، ص ۳۲۴؛ ارشاد، ج ۲، ص ۱۴۴.
۲ ـ ارشاد، ص ۱۱۶ ـ ۱۱۷؛ بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۱۱۷.
۳ ـ زینب پیام‌آور عاشورا، سید عطاءالله مهاجرانى، ص ۲۸۷، ۳۴۷ ـ ۳۴۸ ـ ۳۵۲.
۴ ـ اعیان الشیعه، ج ۷، ص ۱۴۰.
۵ – علی نجاتی، قطعه‌ای از بشت، ج ۲، ص ۶۰۷.
۶ – علامه شعرانی، دمع السّجوم، ترجمه نفس المهموم، ص ۲۸۷ – ۲۸۹.
۷ – همان، ص ۵۳۴.
نظر شما