به گزارش خبرنگار مهر، شاید مجسمه های علی اکبر صنعتی را در موزه ندید باشید اما احتمالا مجسمه «فرشته عدالت» که در ورودی کاخ دادگستری تهران نصب شده است را دیده اید. این اثر کار مشترک صنعتی با استادش ابوالحسن صدیقی و همچنین ارژنگ رحیم زاده است.
علی اکبر صنعتی نقاش و مجسمه سازی که به نام او دو موزه در ایران وجود دارد، یک بچه پرورشگاهی بود که نامش را از حاج علی اکبر صنعتی زاده، موسس پرورشگاهی که آنجا بزرگ شد گرفت. هر چند همین بچه ای که در پرورشگاهی در کرمان بزرگ شد تبدیل به یکی از مجسمه سازان عصر جدید شد؛ هنرمندی که یکی از بهترین شاگردان ابوالحسن خان صدیقی بود و گرچه عمری که از خدا گرفت، کم نبود اما باز هم برای خلق دو هزار تابلوی نقاشی و ۴۰۰ مجسمه، ۹۰ سال به نظر عمر کوتاهی می رسد. البته این تعداد اثر به جا مانده از او بدون احتساب بخشی از آثار اوست که طی دو دوره تخریب شدند.
حالا آثار این هنرمند در موزه صنعتی کرمان که در واقع همان پرورشگاهی است که در آنجا بزرگ شد و موزه صنعتی تهران یا همان موزه هلال احمر در میدان توپخانه تهران ساکن هستند. با این تفاوت که در موزه کرمان آثار این هنرمند در سلامت به سر می برند و در تهران گرد بی وفایی چنان روی این آثار نشسته است که بعد از سال ها گلایه و انتقاد از مسئولان هلال احمر با پیش دستی سازمان زیباسازی بالاخره خبر می رسد مجسمه های این موزه در حال مرمت است تا شاید روزی موزه صنعتی تهران به روی علاقمندان گشوده شود.
سال ها پیش علی اکبر صنعتی برای این منظور آثارش را به موزه هلال احمر اهدا کرد تا بتواند ماندگارشان کند حالا شاید مرمت این آثار سبب شود موزه هلال احمر که جزو میراث فرهنگی ماست و سال ها است در وضعیت نامناسب به حال خود رها شده به این بهانه به روی علاقمندان گشوده شود. شاید در این صورت دیگر مسئولان در استان کرمان نیز دغدغه و اصراری برای انتقال آثار این هنرمند به موزه صنعتی کرمان را نیز نداشته باشند و صنعتی کماکان تنها هنرمندی باشد که دو موزه در ایران به نامش است.
اول مرمت بنا بعد مرمت مجسمه ها
حمید شانس، مسئول نظارت بر تیم مرمت آثار علی اکبر صنعتی درباره مرمت این آثار به خبرنگار مهر گفت: مرمت این موزه تنها شامل مرمت مجسمه ها نبود. یک تیم مجرب مرمت بناهای تاریخی در ابتدا فضا و ساختمان موزه را مرمت کردند. مثلا به دلیل استفاده نادرست از ساختمان، محل سرویس بهداشتی تاثیر نامطلوبی روی مجسمه ها گذاشته بود و برای رفع مشکلات بنیادی، ساختمان باید از این منظر مرمت اساسی می شد.
وی ادامه داد: الان همه جا بحث از مجسمه های صنعتی و مرمت آنها است اما خود ساختمان موزه که به ساختمان هلال احمر معروف است، یک ساختمان تاریخی است که جزو معدود ساختمان های باقیمانده حول و حوش توپخانه است و برای خود هلال احمری ها هم از این حیث مهم است که اولین ساختمان هلال احمر است که پیش از انقلاب البته به نام شیر و خورشید سرخ تاسیس شد.
شانس با بیان اینکه علی اکبر صنعتی در این مکان نمایشگاه برپا کرد و به مرور این نمایشگاه دائمی شد درباره اهمیت آثار این هنرمند گفت: سرشت آثار صنعتی با تحولات تاریخی گره خورده است. مجسمه هایی که او خلق کرده در واقع یک نوع چهره نگاری و مردم‌شناسی دورانی را در دل خود دارد که نشان می داد چگونه کم کم چهره جامعه سنتی به آرامی در حال حذف شدن است و چهره های معاصر جایگزین می شد. شما در روند ساخت این مجسمه ها تحول در این چهره ها را می توانید مشاهده کنید.
آسیب مجسمه ها بسیار جدی است
این هنرمند مجسمه ساز با بیان اینکه با کنار هم گذاشتن وجه تاریخی ساختمان و مجموعه این مجسمه ها، اهمیت باز شدن این موزه به روی علاقمندان و پژوهشگران و هنرمندان مشخص می شود در ادامه درباره میزان آسیبی که مجسمه های این موزه دیده اند، گفت: ما در شروع کار مطالعات گسترده ای در تصاویر به جا مانده از آثار انجام دادیم و دیدیم این مجسمه ها از وضعیت اولیه فاصله جدی دارند. بخشی از آسیب را به حساب ریختن رنگ آثار گذاشتیم چون مجسمه ها گچی است و این اتفاق طبیعی است اما وقتی بخشی از پوسیدگی را برداشتیم دیدیم یک لایه رنگ قطری از گچ را پوشانده است و برای همین فاصله جدی با اثر اولیه گرفته است.
وی یادآور شد: گویی در مرمت قبلی با عجله بخش هایی تخریب و رنگ گذاری شده است. با شیوه ای نسنجیده و خام بخش های ریخته پر شده بود و رویش را رنگ گذاشته بودند. در نهایت هم متوجه نشدیم آیا این اتفاق در زمان پیری استاد توسط خود وی رخ داده و علتش کم سویی چشم هایش در آخرین سال های عمرش بوده یا این مرمت توسط کسان دیگری ناشیانه رخ داده است.
شانس ادامه داد: با خانواده استاد صحبت های زیادی کردیم اما فقط می دانیم در اواخر عمر وی این آثار را دیده اند و از وضعیت آثار بسیار منقلب شده اند اما اطلاعات ما کاملا شنیداری است.
مسئول تیم نظارت بر مرمت آثار صنعتی در ادامه بیان کرد: در نهایت با توجه به اینکه دیدیم بخشی از ظرافت ها و توانایی های استاد زیر لایه گچ قبلی مدفون شده است با این نگاه پیش رفتیم که کار اصولی مرمت انجام دهیم. مثلا اگر گوش مجسمه ای دیگر وجود نداشت در کارهای دیگر او جستجو کردیم تا یک گوشی شبیه به کارهای استاد را جایگزین کنیم.
وقوع زلزله در تهران تمام این آثار را تخریب می کند
این عضو هیات امنای موزه صنعتی کرمان درباره مجسمه های موزه متذکر شد: این آثار از گچ ساخته شده اند و برخی از آنها اساسا موقتی هستند و این دید که مجسمه ها دائمی باشند در آنها دیده نمی شود کما اینکه در اثر رطوبت و اتفاقات دیگر در این سال ها تخریب شده اند و اگر زلزله ای در تهران بیاید این آثار به کل از بین می رود. پس پیشنهاد ما ماندگاری آثار از طریق قالب گیری است. معمولا مجسمه هایی که در این شکل ساخته می شوند بیش از یک نسخه از آنها وجود دارد و این موضوع در دنیا باب است. اما در اینجا مقاومت هایی وجود دارد. مثلا مجسمه امیرکبیر در دارالفنون مشکلات جدی دارد اما وقتی ما پیشنهاد دادیم از روی مجسمه قالب گیری شود دوستان احساس کردند اگر بین سه نسخه تا پنج نسخه از اثر باشد از ارزش مجسمه کم می شود. در حالیکه در دنیا برای کارهایی که از جنس مانایی ساخته نمی شوند و قابل تخریب هستند این کار صورت می گیرد.
به گفته وی صنعتی با آنکه نقاش چیره دستی نیز بود اما به دلیل اینکه هم دوره های چیره دستی در نقاشی در زمانه او وجود داشت بیشتر جنبه مجسمه سازی او از اهمیت برخوردار است ضمن اینکه در آثار این هنرمند می شود زندگی مردم و تجلیلی از مردم و مبارزه مردم بدون نام کوچه و خیابان را در دوران قاجار مشاهده کرد.
وی تصریح کرد: در دوره قاجار یک صورت تجدد خواهی در چهره کسی چون امیرکبیر مشاهده می شود و چهره دیگر آن سید جلال الدین اسد آبادی است که تجدد را در پیشرفت اقتصادی نمی دید بلکه در پس گرفتن حقوق قشر تهی دست می دید. او مشوق جریانی است که یتیم خانه ای را شکل داد که صنعتی در آن پرورش پیدا کرد. این مسیر را در کارهای صنعتی می توان مشاهده کرد.
شانس همچنین درباره تعداد کارهای موجود در موزه صنعتی تهران نیز گفت: ما نمی دانیم یک مجموعه ۲۰ تایی اثر مرتبط به هم را باید یک اثر به شمار بیاوریم یا ۲۰ اثر . برای همین شمردن کارهای صنعتی دشوار است اما به نظر می رسد در این سال ها بخشی از کارها مفقود شده است که خود همین موضوع یک ضایعه است. اما بخشی از کارهای استاد صنعتی در این موزه ویژه هستند و شاهکار مسلم در مجسمه سازی.
باید یک تیم اداره موزه را به عهده بگیرد
وی در پایان صحبت هایش با اشاره به اینکه الان مهمترین دغدغه ما این است که یک تیم تخصصی اداره موزه را به عهده بگیرد، گفت: برای یک موزه که در این ابعاد اهمیت دارد یک مدیریت فرهنگی نیاز است هر چند این امر مستلزم هزینه کردن است و جزو وظایف هلال احمر اما گویا تعریف درستی در این زمینه وجود ندارد ولی ساختمان موزه برای آنها اهمیت دارد و احساس تعلقی به آن دارند. برای همین ما پیشنهادمان این است که برای این موزه که آثاری منحصر به فرد و یگانه را در دل خود جا داده است که مورد مشابهش را هم نداریم یک تیم مدیریتی میان نهادی شکل بگیرد و یا مانند موزه صنعتی کرمان یک هیات امنا برای موزه تشکیل شود. ضمن اینکه موزه تک منظوره نباشد و موزه ای چند منظوره باشد و در این مکان سمینار و نمایشگاه های مرتبط هم برگزار شود.
نظر شما