تصويرگري كتاب كودك در ايران بين بودن و نبودن سرگردان است / سياستگذاري‌هاي فرهنگي دولت در حيطه تصويرگري كتاب كودك مبهم است ؛ گزارش نشست " نقد و بررسي جايگاه تصويرگري كتاب كودك" در خبرگزاري مهر

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتداي اين نشست استاد زرين كلك درباره حوزه نشر و تصويرگري در ايران گفت: "مسئله نشر همواره به مثابه مثلثي با سه ضلع آفريننده، ناشر و مخاطب بوده و به مصرف كنندگان خوراك فرهنگي مي دهد. آنچه امروز اهميت دارد اين است كه ما دوره درخشاني را در زمينه تصويرگري شروع كرديم و اين نقطه شروع به كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان دهه چهل پيوند خورده و زماني كه اين سازمان متولد شد، نه تنها در حوزه تجسمي بلكه روي موسيقي و تئاتر نيز تاثير گذاشت."

وي در ادامه افزود: "در واقع با ورود كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان رنسانسي براي فرزندان ما به وجود آمد كه تاثيرات آن همچنان با گذشت سال ها ادامه دارد و اگر امروز شاهد نواقصي هستيم به مسئولين دولتي برمي گردد. گرچه كانون نيز با همت و سرمايه دولتي فعاليت خود را شروع كرد. اما ناگهان در برهه اي كه بايد شتاب مي گرفت دچار افت شد. من خود شاهدم كه چطور اين سازمان پاكيزه كه اهداف متعالي در سر داشت سقوط كرد و به دست افراد ناصالح افتاد و در نهايت به عضوي غيرفعال و خاموش مبدل شد."

زرين كلك ادامه داد: "بنابراين به تبع اين مسئله رغبت كتابخواني نيز همراه با شعله هاي سركشي كه داشت فروكش كرد. اكنون سه دهه از سقوط فرهنگي در زمينه كتاب كودك مي گذرد و اين مسئله بايد پيگيري شود. بلكه در اين راستا گوش شنوايي پيدا شود كه بتواند اين وضع را ساماندهي كند."

محمودرضا بهمن پور، هنرمند تصويرگر و مدير نشر نظر، نيز در ادامه اين نشست گفت: "در حال حاضر جمعيتي بالغ بر پانصد نفر در سطوح مختلف به تصويرگري حرفه اي مشغول اند. در اين برهه نسل هاي سوم و چهارم نيز به تصويرگري روي آورده اند، اما اين رشته نيز به دليل نداشتن امكانات مالي مناسب مثل گرافيك بيشتر به سوي اقتصاد سوق داده شده است. در كنار اينها نيز طيف گسترده اي از دانشجويان در دانشگاههاي هنر وجود دارند كه در حال فارغ التحصيلي هستند. اگر بخواهيم توليد كتاب كودك را مورد ارزيابي قرار دهيم بايد بگوئيم بازار كار تصويرگري كتاب كودك در حال حاضر مطلوب نيست و اگر هم در اين زمينه رشدي وجود داشته تنها به انگيزه هاي شخصي هنرمندان برمي گردد."

مدير نشر نظر ادامه داد: "اين فرايند در اين سال ها خاموش نشده و مي توان گفت وضعيت حاضر تصويرگري ايران با تنوع و تكثر همراه است. به خصوص در سه دهه اخير كه نظير نداشته است. با اين حال تصور مي كنم نظام فرهنگي كشور بايد با دقت بيشتر در اين باره عمل كند. نكته ديگر كه بايد حول آن سخن گفت مسئله اقتصاد نشر است. مراكز دولتي در حوزه نشر حجم وسيعي از امكانات را در اختيار دارند، ولي با اين حال خروجي آنها در سطح متوسط و گاه متوسط رو به پائين است. در صحنه نشر دولتي نشاني از الگوسازي ديده نمي شود كه بتوان آن را در فرهنگسازي كتاب كودكان و نوجوانان دخيل دانست."

بهمن پور گفت: "البته يك نوع رشد بادكنكي در زير سايه برخي حمايت هاي نظام فرهنگي افزايش يافته، ولي ضرورت ها و نيازهاي واقعي جامعه را پاسخ نداده است. اقتصاد نشر دولتي به نوعي سايه بر نشر خصوصي انداخته كه امكانات را از آن سلب كرده و ناشرخصوصي نمي تواند وضعيت اقتصادي خود را توجيه كند. به هر حال نظام فرهنگي جامعه هنوز به وظايف و عملكردهاي خود آشنايي ندارد و بايد در اين راستا به برنامه ريزي سالمي دست زند."

بهمن پور تصريح كرد: "نظام فرهنگي فعلي بودجه هاي حوزه كودك را صرف نمي كند. با اين كه در رديف بودجه شان نامي از كودك هست، اما در عمل نتايج مطلوبي از اين نام در پي ندارند. متاسفانه بايد گفت امروز به ورزش رويكردهاي افراطي نشان داده مي شود، در حالي كه ساير حوزه هاي هنر مهجور و بي حمايت و تشويق دولت و دست اندركاران مانده اند."

كيانوش غريب پور، ديگر هنرمند تصويرگر حاضر در نشست مهر نيز گفت: "تصويرگري نتيجه يك اتفاق خلاق است كه به شكل يك حوزه مستقل به فعاليت خود در طي اين سال ها ادامه داده است. ما ملتي هستيم كه همواره ميراث دار ارزشمندترين هنرها چون مينياتور بوده ايم. البته ميراث هايي كه امروز فراموش شده اند و ما تنها در زير سايه آنها زندگي مي كنيم. امروز ما دچار نوعي بحران هويت هستيم. از طرفي مي خواهيم هويت اسلامي و ايراني را در آثارمان حفظ كنيم و از طرفي به تزريق هويت هاي شخصي در كار دست مي زنيم."

وي ادامه داد: "اما نكته مثبت در زمينه تصويرگري اين است كه تصويرگري كتاب كودك اگر در دهه هاي شصت و هفتاد در ايران در 10 شكل وجود داشت، امروز با سبك ها و روش هاي متنوع تري توام شده است. با اين حال تصور مي كنم اگر به ناشر و تصويرگر در يك ارتباط دوسويه مجال عملكردهاي بيشتري داده شود، نتايج مثبتي در پي خواهد داشت. اما هر چه نسبت به اين هنر بي توجهي نشان داده شود قطعا فضاي تصويرگري روز به روز شخصي تر مي شود و به تدريج سفارش دهنده هاي خارجي نيز به اين ميدان وارد مي شوند."

به گزارش خبرنگار مهر، كيوان عسگري هنرمند تصويرگر و نقاش و مدرس دانشگاه هنر در اين نشست درباره ارتباط ادبيات و تصويرگري گفت: "نكته قابل توجه اين است كه در هر دوره اي ادبيات و تصويرگري توانستند به مثابه پناهگاهي براي يكديگر به شمار روند و كانون پرورش فكري نيز توانست شريك شادي ها و غم هاي هنرمندان در اين عرصه باشد."

وي در ادامه افزود: "متون به قدري در تصوير تاثيرگذارند كه گاه يك تصوير مي تواند از يك متن انرژي بگيرد. اما در بخش سياستگذاري و ارزشگذاري هاي دولتي بايد شناخت و شرح وظايف در حوزه تصويرگري كتاب كودك حاصل شود. اهميت دادن به حوزه تصويرگري كتاب كودك مي تواند موجب بسترسازي مناسب باشد كه استعدادهاي فراواني را در خود پرورش دهد. امروز در برگزاري نمايشگاهها و جشنواره ها هنرمندان به تدريج جايزه بگير شده اند و نيت اصلي شركت آنها از بين رفته است. در حالي كه در اجتماع امروز ما محرك ها به قدر كافي غني نيست و مسلما وقتي سطح بصري و تصويري كتاب كودك نازل باشد مي تواند آن را به سوي فنا ببرد."

فرشيد شفيعي، هنرمند تصويرگر و مدرس دانشگاه، نيز خاطرنشان كرد: "آنچه امروز در حيطه تصويرگري كتاب كودك به چشم مي خورد نبود امكانات و فضاي مناسب است. در سال هاي دور سفارش دهنده اثري به نام شاهنامه را به تصويرگر سفارش مي داد تا تصويرگري كند، اما امروز تصويرگر ناچار است به دليل نبود متن منسجم و خوب تن به تصويرگري هر متني دهد. در جريان برگزاري جشنواره براتيسلاوا طيف گسترده اي از تصويرگران ايراني شركت كرده بودند، اما از كشور سوئيس تنها يك نفر آمده بود. آنجا بود كه با خودم فكر كردم چرا ما ايراني ها اين قدر براي شركت در جشنواره هايي ازاين دست شوق داريم؟"

نورالدين زرين كلك در پاسخ به اين پرسش مهر كه اگر قرار باشد تصويرگر به دليل مشكلات معيشتي و نابساماني بازار كار هر متني را كه ناشر سفارش مي دهد بپذيرد، آيا اين تصويرگري رويكرد تجاري نمي يابد گفت: "متاسفانه در حال حاضر هر مشكلي كه در اين زمينه وجود دارد به دليل روشن نبودن سياست هاي فرهنگي دولتي است. دولت بايد زمينه برخي امكانات را براي هنرمندان مهيا كند، اما متاسفانه برخي دست اندركاران دولتي وقتي به مسند قدرت مي رسند فراموش مي كنند كه بايد خدمتگزار باشند. مشكل ديگر اين است كه برخي اوليا امور پله هاي ترقي را ناگهاني طي كرده اند و با حوزه فعاليتي خود آشنا نيستند. بنابراين به كجراهه مي روند و خسارت هاي زيادي را به عرصه هاي فرهنگ و هنر وارد مي كنند."

پدر انيميشن ايران تصريح كرد: "دست اندراران دولتي بايد به اين فكر كنند كه مبناي كارشان در حيطه فرهنگ و هنر بايد بر چه اصلي استوار باشد. اما اين امر تا زماني كه سياستگذاري دولت مشخص نباشد، ميسر نمي شود. در حالي كه سياستگذاري هاي فرهنگي بايد در پيشگاه مردم و اهالي هنر باشد تا مورد سنجش قرار گيرد. من به عنوان يك شهروند ايراني از برنامه هاي فرهنگي اطلاعي ندارم. دانشجويان هنر امروز مثل باتري هايي هستند كه مي توانند براي شارژ كردن عرصه هنر فعال باشند، اما عملا به آنها و نيازهايشان توجهي نمي شود. همين جوانان مي توانند در سال هاي آتي در حيطه تصويرسازي ايران خوش بدرخشند."

زرين كلك در ادامه خاطرنشان كرد: "اميدوارم روزي فرابرسد كه ما هم به قافله جهاني بپيونديم و بر سر سفره جهاني در مجامع بين المللي دعوت شويم. زيرا هنر ايران به عنوان عضوي آبرومند مي تواند جزو خانواده بين المللي محسوب شود و اميدوارم  ميزگردهايي از اين دست با محوريت تصويرگري باز هم در خبرگزاري مهر تدوام داشته باشد."

حسين نظري، دبير اجرايي انجمن تصويرگران هم در خصوص برنامه هاي انجمن گفت: "روزانه تلفن هاي زيادي به انجمن تصويرگران مي شود كه مي خواهند به عضويت انجمن درآيند. اين نشان مي دهد حوزه تصويرگري اقبال خوبي نزد جوانان دارد. انجمن تصويرگران فعاليت هاي فراواني انجام داده كه توجه به اين حيطه از هنرهاي تجسمي، برگزاري جشنواره ها و نمايشگاههاي ادواري از آن جمله است. به طوري كه تاكنون 9 نمايشگاه ادواري در زمينه تصويرگري برگزار شده است. در كنار اين فعاليت ها نيز سه شماره از مجله رويش را منتشر كرده ايم. همچنين فعاليت اعضا انجمن در راستاي پررنگ كردن مقوله تصويرگري بسيار حائز اهميت است."