«هیهات» نقد کارشناسی شد/ واژه ای نمی‌تواند معادل هیهات باشد

به گزارش خبرنگار مهر، در این نشست که ظهر سه شنبه با حضور دانش اقباشاوی و ایمان سلطانی فر به عنوان منتقد حضور داشتند، کارشناس مجری نشست های هنر و تجربه شیراز با بیان مقدمه ای از نیاز به نقد در جامعه امروزی و اظهار تاسف بخاطر اینکه نقد در جامعه ما جایگاهی ندارد، گفت هر خالق اثری باید از نقدهای چالش برانگیز استقبال کند.

سلطانی فر درباره عنوان فیلم گفت: موضوع فیلم امام حسین و عاشورا و رفتار حسینی هست و زمانی که بخواهیم داستانی از حسین داشته باشیم، هیچ نقصانی در فیلم جایز نیست و به گونه ای آسیب زننده می تواند باشد، نام «هیهات» تداعی کننده جمله "هیهات من الذّله" است، این جمله سه وجه دارد، گوینده آن که حسین(ع) یا زینب(س) است و مکان کربلا و زمان آن عاشورا است، پس معادل انگلیسی"never" که برای هیهات درنظر گرفته شده است کار درستی نمی باشد.

اقباشاوی در صحت صحبت سلطانی فر گفت: هیهات به معنی"از ما دور باد" است و معنی "هرگز" نمی دهد ولی همانطور که بعضی فیلم ها یک اسم ملی و بومی و یک اسم بین المللی دارند ما از کلمه never استفاده کردیم.

در ادامه سلطانی فر گفت: وقتی اسم هیهات بر روی فیلم است پس موضوع حسین است. هیهات مانند یک برچسب بر روی کار است، هیچ کلمه ای معادل هیهات نمی تواند باشد. زیرا بیان کننده یک واقعه با بار معنایی عمیق است.

با توجه به اینکه فیلم بیان کننده چهار روایت بود سلطانی گفت: اپیزود اول درباره اشتباه یک جوان است که مخاطب را دچار سردرگمی می کند که آیا داستان درباره عشق خالص و بی پروا به امام حسین(ع) است یا دینی که جوان به مادر دارد؟ عشق به امام حسین به خوبی نشان داده نشده است و از این هدف بسیار دور است؛ شاید به دلیل حب به امام حسین و ارتباط عاطفی و دیدن ضریح دجار احساسات شدید شویم اما منقلب شدن مخاطب ارتباطی با داستان فیلم ندارد و باور پذیر نیست و نمی توان این تشدید احساسات را از کارکرد فیلم دانست، در واقع داستان شور حسینی را با ناپختگی نشان میدهد و آن چزی که در ذهن تداعی میشود عشق و وفای به عهد مادر است.

اقباشاوی نظرات را قابل بررسی و فهم دانست و با توجه به عدم حضور کارگردان این اپیزود گفت: وقتی این پروژه را شروع کردیم هر اپیزود قصه خودش را تعریف می‎کند و یک خــط روایی واحد نــدارد، اما به لحاظ ســاختاری روح یکدســتی دارد.

او هم‌چنین درباره همراهی مخاطب با این فیلم می‌گوید: از لحــاظ محتــوا قصه‎ها برگرفتــــه از فرهنــــگ عاشوراست؛ ایـــن خودش یک پتانســیلی اســت که مردم دوســت دارنــد و می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند، درونمایه عاشــورا درونمایه‌ای فطری است و همه انسان‌ها در همه جای دنیا آن را دوســت دارند.

اقباشاوی، ادامه داد: ما سعی کردیم قصه‌های روانی را تعریف کنیم که به لحاظ ساختاری هم جذاب و باورپذیر باشد. زیرا، من این‌گونه فیلم‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنم. فیلم‌هایی که مستقیم به فرهنگ عاشورا می‌پردازند و آن دسته از آثاری که غیرمستقیم مصادیق این نهضت را بررسی می‌کنند.

این کارگردان با اشاره به اینکه در سینمای ما دو رویکرد به مفاهیم عاشورا وجود دارد، افزود: رویکردهای حماسی- تاریخی مانند فیلم‌های «سفیر»، «روز واقعه» و «رستاخیز» که معمولا به دلیل زیر ساخت‌های این آثار و هزینه‌بر بودن‌شان، کمتر ساخته می‌شوند. اما گونه دیگری از مضامین عاشورایی را می‌توان در فیلم‌های جنگی و دفاع مقدس جست‌وجو کرد.

نکته‌ای که اقباشاوی نیز به آن اشاره کرد: کارگردان‌هایی چون ابراهیم حاتمی‌کیا، رسول ملاقلی‌پور این کار را در بیشتر فیلم‌هایشان به خوبی انجام داده‌اند. اما دسته سومی از فیلم‌های عاشورایی نیز وجود دارد. چیزی که سینمای مذهبی ما کمتر به آن توجه کرده است. ‎‎ فیلم «نیاز» به کارگردانی رضا داوودنژاد یکی از بهترین نمونه‌های فیلم‌های اجتماعی و عاشورایی است که ایثار را در فیلم به نمایش می‌گذارد.بیشتر مفاهیم عاشورا فطری است. عدالت‌طلبی، آزادگی، خیر و. . . واقع‌گرایی یعنی من آزاده‌ام و در واقع ما قصد نداشتیم فیلم تاریخی بسازیم.

در انتها منتقد جلسه هم گفت: در اپیزود دوم داستان کامل نیست. محدودیت زمان باعث شده است که قسمتی از داستان را از دست بدهیم. آدم داستان سرگردان است مکالمات ناقص است و هیچ رفتار حسینی به تصویر کشیده نشده است. و آنچه که از فیلم برداشت میشود عذاب وجدان است. در واقعه کربلا عذاب وجدان وجود نداشت. فیلم باگ های زیادی دارد.اما آنچه مرا در ارتباط با این اثر نگران می‌کند، اتکا بیش از حد روایت اثر بر پیش فرض‌های ذهنی مخاطب است که باعث شده تا شخصیت‌پردازی‌ها و توصیف کامل فضای قصه با اتکا بر همین پیش‌فرض‌های مخاطب به طور کامل شکل نگیرد.

سلطانی فر تصریح کرد:  ای کاش این‌گونه نبود و کمی بیش‌تر بر شخصیت پردازی‌ها و معرفی کامل‌تر مناطق جغرافیایی در روایت داستان توجه می‌شد.